Literatura polska - barok
Z Wikipedii
Spis treści |
[edytuj] Epoka
Barok w literaturze polskiej przypada na XVII i I połowę XVIII wieku (w przybliżeniu; granice z renesansem i oświeceniem są bardzo sporne). Na początku tego okresu Rzeczpospolita Obojga Narodów była mocarstwem, pod koniec – na skutek wojen, liberum veto i obniżenia moralności – państwem uzależnionym od sąsiadów. Kultura rozwijała się pod znakiem dwóch wielkich haseł: przedmurza chrześcijaństwa i mieszkania wolności, za które uważano Polskę.
[edytuj] Ogólna charakterystyka
Liczba wydawanych dzieł wzrosła w porównaniu z renesansem kilkakrotnie. Powszechną modą, zwłaszcza wśród szlachty, stało się układanie liryki - i po polsku, i po łacinie. Epika, od czasu wydania przez Piotra Kochanowskiego przekładu Gerusalemme liberata, przeżywała rozkwit. To samo można powiedzieć o pamiętnikarstwie. Pisano chętnie rozprawy filozoficzne, również w postaci sentencji.
[edytuj] Początki
Zapowiedzią nowej epoki była przede wszystkim twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Sebastiana Grabowieckiego i Stanisława Grochowskiego. Miała ona charakter głęboko religijny; podkreślała, że życie jest nieustanną walką, że człowiek po wielokroć upada i musi podejmować szczerą pokutę.
[edytuj] Literatura ziemiańska
Rozwijała się ona pod patronatem Jana Kochanowskiego i Horacego. Jej najwybitniejszymi przedstawicielami byli: w poezji polskiej Piotr Kochanowski, Wespazjan Kochowski, Wacław Potocki i Samuel Twardowski, w poezji łacińskiej Maciej Sarbiewski, w prozie Andrzej Maksymilian Fredro i Jan Chryzostom Pasek. Uznanie zyskali sobie również: Fabian Birkowski, Kasper Drużbicki, Andrzej Kanon,Kasper Twardowski,Grzegorz Knapski, Aleksander Kochanowski, Samuel Maskiewicz, Kasper Miaskowski, Tomasz Młodzianowski, Walenty Odymalski, Jerzy Ossoliński, Sebastian Petrycy, Salomon Rysiński, Jakub Sobieski, Jan Sobieski, Anna Stanisławska, Szymon Szymonowic i Andrzej Wincenty Ustrzycki. Literatura ziemiańska sławiła życie wiejskie, złotą mierność (czyli złoty środek), męstwo polskiego żołnierza, dobroć Bożą....
[edytuj] Literatura dworska
Inspiracją dla niej była literatura współczesna, zwłaszcza włoska, szczególnie Giambattisto Marino. Powstawała w kręgu magnackim, cechowała się wyszukaną, według wielu sztuczną formą. Najważniejszym jej twórcą był Jan Andrzej Morsztyn. Warto wymienić również Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Daniela Naborowskiego, Krzysztofa Opalińskiego i Łukasza Opalińskiego.
[edytuj] Literatura mieszczańska
Pisywali ją między innymi Jan z Kijan, Jan Żabczyc i Piotr Baryka.
[edytuj] Czasy saskie
Ten schyłkowy okres polskiego baroku – jeśli wyjąć dzieła uważane już za oświeceniowe - jest zazwyczaj krytykowany. Nastąpił wówczas kryzys ilościowy i jakościowy, nie ukazało się żadne wielkie dzieło. Na wspomnienie zasługują jedynie: Józef Baka, Jan Damasen Kaliński, Jan Skorski, Elżbieta Drużbacka, Jan Stanisław Jabłonowski i Wojciech Stanisław Chrościński.
