Lockheed C-130 Hercules

Z Wikipedii

C-130H Hercules
C-130E Hercules z 43 Skrzydła Zaopatrzenia Lotniczego US Air Force
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Lockheed
Typ	średni samolot transportowy
Konstrukcja	metalowy górnopłat
Załoga	4-6
Historia
Data oblotu	23 sierpnia 1954
Lata produkcji	1956 - obecnie
Dane techniczne
Napęd	4 × Allison T56-A-15, turbośmigłowe
Moc	4300 KM (3210 kW) każdy
Wymiary
Rozpiętość	40,40 m
Długość	29,80 m
Wysokość	11,60 m
Powierzchnia nośna	162,10 m²
Masa
Własna	38000 kg
Użyteczna	33000 kg
Startowa	70300 kg
Osiągi
Prędkość maksymalna	610 km/h
Prędkość przelotowa	540 km/h
Pułap	10 000 m
Zasięg	3800 km
Dane operacyjne
Liczba miejsc
92 pasażerów lub 64 spadochroniarzy 74 rannych na noszach i 2 osoby personelu medycznego
Przestrzeń ładunkowa
20000 kg w tym: 2 lub 3 × Humvee lub 1 × M113
Użytkownicy
ponad 50 krajów (patrz niżej)
Rzuty
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Lockheed C-130 Hercules — amerykański średni czterosilnikowy wojskowy samolot transportowy o napędzie turbośmigłowym, produkowany przez wytwórnię Lockheed. Od wprowadzenia do służby w grudniu 1956 do chwili obecnej (2006) wyprodukowano ponad 2260 egzemplarzy tej maszyny w 40 wersjach, w którą wyposażone są siły zbrojne ponad 50 krajów świata. W grudniu 2006 C-130 Hercules stał się trzecią maszyną obok B-52 Stratofortress i English Electric Canberra, wykorzystywaną bez przerwy od 50 lat przez siły zbrojne, dla których został zaprojektowany, w tym wypadku Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych, będąc jednocześnie najdłużej produkowanym samolotem w historii lotnictwa. Najnowszą aktualnie budowaną wersją Herculesa jest C-130J.

Głównym przeznaczeniem Herculesa jest transport towarów i osób, także rannych na średnich odległościach, co przy zdolności lądowania na nieutwardzonych pasach startowych czyni z niego bardzo uniwersalną maszynę, często przebudowywaną do pełnienia także innych wyspecjalizowanych zadań poczynając od wsparcia powietrznego (AC-130 Spectre), po służbę ratowniczo poszukiwawczą SAR, jako latająca cysterna, samolot rozpoznania meteorologicznego, gaszenia pożarów czy ewakuacji medycznej MedEvac.

Spis treści 1 Historia 2 Wersje 2.1 YC-130 2.2 C-130A 2.3 C-130B 2.4 C-130E 2.5 C-130F (KC-130) 2.6 C-130H 2.7 C-130K 2.8 HC-130N i HC-130P 2.9 C-130R i C-130T 2.10 Lockheed L-100 3 Nowa generacja 4 Użycie bojowe Herculesów 5 Odmiany samolotu C-130 Hercules 6 Użytkownicy Herculesów 7 Linki zewnętrzne 8 Bibliografia 9 Przypisy

[edytuj] Historia

Wojna koreańska, która wybuchła w czerwcu 1950 roku pokazała, że samoloty transportowe opracowane podczas II wojny światowej takie jak C-119 Flying Boxcar, C-47 Skytrain czy C-46 Commando nie odpowiadają wymaganiom ówczesnego pola walki. Z tego powodu 2 lutego 1951 USAF ogłosiły konkurs na nowy samolot transportowy zapraszając do niego amerykańskie wytwórnie lotnicze Boeing, Douglas, Fairchild, Lockheed, Martin, Chase, Airlifts Inc, North American i Northrop. Nowa maszyna miała przewozić 92 pasażerów lub 64 skoczków spadochronowych na odległość 1100 mil morskich (2037 km), posiadać zdolność startu z krótkich i nieutwardzonych pasów startowych, oraz lotu z trzema silnikami. Wytwórnie Fairchild, North American, Martin i Northrop odmówiły udziału w konkursie, a pozostałe firmy przedstawiły łącznie 9 projektów: Chase i Douglas po trzy, Lockheed dwa, Boeing i Airlifts Inc. po jednym. Ostatecznie zwyciężył jeden z projektów firmy Lockheed oznaczony jako L-206 i 2 lipca 1951 na dostawę maszyn oficjalnie nazwanych Model 82.

[edytuj] Wersje

[edytuj] YC-130

Pierwsza maszyna prototypowa oznaczona jako YC-130 została oblatana 23 sierpnia 1954 roku w Burbank w stanie Kalifornia.

Po zbudowaniu dwóch prototypów produkcja została przeniesiona do Marietta w Georgii, gdzie wyprodukowano ponad 2000 samolotów C-130.

[edytuj] C-130A

Pierwszy model produkcyjny C-130A był napędzany silnikami turbinowymi Allison T56 z trójłopatowymi śmigłami. Dostawy tej maszyny rozpoczęły się w grudniu 1956 i trwały przez rok, do momentu wprowadzenia nowej wersji C-130B. Niektóre z egzemplarzy wersji A przebudowano do standardu C-130D poprzez przystosowanie ich do lądowania na śniegu na nartach, oraz startu ze wspomaganiem dodatkowymi silnikami odrzutowymi (JATO).

[edytuj] C-130B

Wersja C-130B posiadała lotki o 50% wydajniejsze w porównaniu z poprzednią wersją, co znacznie poprawiło własności manewrowe samolotu, a silniki wyposażono w czterołopatowe śmigła.

[edytuj] C-130E

W 1962 weszła do służby wersja samolotu o wydłużonym zasięgu oznaczona jako C-130E, wyposażona w zbiorniki podskrzydłowe o pojemności 5150 litrów i mocniejsze silniki Allison T-56-A-7A. Wzmocniono również strukturę płatowca, zastosowano nowocześniejszą awionikę, wzrósł także udźwig.

[edytuj] C-130F (KC-130)

W 1958 wprowadzono na uzbrojenie USMC powietrzny tankowiec KC-130, początkowo oznaczoną jako C-130F, a lotnictwie piechoty morskiej noszącą nazwę GV-1. Modernizacja maszyny do tej roli polegała na umieszczeniu w przestrzeni ładunkowej zbiornika ze stali nierdzewnej o pojemności 13626 litrów, oraz dwóch stanowisk do tankowania z przewodem elastycznym o przepustowości 19 litrów na sekundę każdy. Podobna maszyna US Navy C-130G posiadała wzmocnioną konstrukcję przystosowaną do przenoszenia większych ładunków.

[edytuj] C-130H

Kolejna wersja z mocniejszymi silnikami turbośmigłowymi Allison T56-A-15, zmodernizowanymi skrzydłami, unowocześnioną awioniką i wieloma drobniejszymi zmianami konstrukcyjnymi. Wersja C-130H nadal jest użytkowana przez USAF i siły zbrojne wielu innych krajów. Pierwsze dostawy miały miejsce w 1964 roku, a produkcja tej wersji zakończyła się w 1996.

[edytuj] C-130K

Eksportowa odmiana C-130H jest C-130K wykorzystywany między innymi przez RAF jako Hercules C.1. Wersja wydłużona C-130H-30 nosząca w RAF oznaczenie Hercules C.3 posiada dodatkowe elementy o długości 2,54 m za kokpitem i 2,03 m w tylnej części kadłuba.

[edytuj] HC-130N i HC-130P

Samoloty poszukiwawczo ratownicze SAR dalekiego zasięgu użytkowane przez ratownictwo powietrzne USAF (USAF Air Rescue Service). Zadaniem maszyn tego typu są misje ratunkowe polegające na odnajdowaniu i podnoszeniu z ziemi zestrzelonych nad terytorium wroga pilotów, oraz jako powietrzne tankowce dla śmigłowców ratowniczych. Do podnoszenia z ziemi rozbitków bez lądowania używano systemu Fultona (Fulton surface-to-air recovery system), który umożliwiał przechwycenie liny ze znajdującym się na jednym końcu wypełnionym helem balonem, a na drugim specjalną uprzężą nakładaną przez pilota. Systemu tego używano jednak dość krótko zastępując go zdecydowanie bardziej uniwersalnymi i bezpiecznymi śmigłowcami ratunkowymi, a samolotom HC-130N i HC-130P powierzając rolę współpracującymi z nimi powietrznymi tankowcami. W filmie Operacja Piorun z serii o Jamesie Bondzie przedstawiono podniesienie głównego bohatera z łodzi ratunkowej przy pomocy systemu Fultona.

[edytuj] C-130R i C-130T

Maszyny przeznaczone dla US Navy i USMC wyposażone w zewnętrzne podskrzydłowe zbiorniki z paliwem. Różnice pomiędzy obiema wersjami polegają na zastosowaniu w modelu C-130T nowocześniejszej awioniki z systemami umożliwiającymi operowanie w nocy. Należące do USMC maszyny obu modeli wyposażono w silniki Allison T-56-A-16, a poprzez dodanie do nich systemów do tankowania w powietrzu powstały wersje KC-130R i KC-130T.

[edytuj] Lockheed L-100

Wersja samolotu przeznaczona na rynek cywilny zbudowana na bazie C-130E bez możliwości podwieszania zbiorników z paliwem i instalacji wyposażenia wojskowego. Występują dwie wydłużone odmiany tej maszyny: L-100-20 z kadłubem dłuższym o 2,5 m i L-100-30 wydłużony o 4,6 m. L-100 nie jest maszyną popularną i spotyka się go dość rzadko.

[edytuj] Nowa generacja

W latach 70. zdecydowano się zastąpić Herculesy samolotami o napędzie turboodrzutowym, ale USAF były zadowolone z jego zdolności krótkiego startu i lądowania, dlatego pozostawiono C-130 w produkcji. W latach 80. po raz kolejny planowano zastąpić C-130 inną maszyną, tym razem w ramach projektu AMST (Advanced Medium STOL Transport - zaawansowany średni samolot transportowy STOL), który również nie doczekał się realizacji, dzięki czemu Hercules jest produkowany do dziś.

Najnowszą wersją maszyny jest C-130J Super Hercules, jedyna aktualnie produkowana odmiana Herculesa. Zewnętrznie bardzo podobny do poprzednich wersji jest jednak znacznie przebudowaną konstrukcją. Głównymi różnicami jest zastosowanie nowych silników turbinowych Rolls-Royce Allison AE2100 ze śmigłami o sześciu łopatach zbudowanych z materiałów kompozytowych i o łukowatym kształcie, cyfrowych systemów awionicznych włącznie z wyświetlaczami HUD dla obu pilotów, zredukowaną do dwóch osób załogą, bez nawigatora lub inżyniera pokładowego. Zwiększyła się też znacznie niezawodność maszyn a koszty utrzymania spadły o 27%. C-130J jest dostępny zarówno w wersji o standardowej długości jak i wydłużonej C-130J-30. Użytkowane przez RAF samoloty tej odmiany są oznaczone jako Hercules Mk 5 w wersji standardowej i Hercules Mk 4 w wersji wydłużonej.

[edytuj] Użycie bojowe Herculesów

Chociaż samolotów C-130 Hercules używa się głównie do zadań transportowych, brały one udział także w kilku operacjach bojowych takich jak Operacja Entebbe w 1976 roku polegająca na odbiciu przez izraelskich komandosów 103 więzionych w porcie lotniczym w Entebbe w Ugandzie pasażerów porwanego przez terrorystów z Baader-Meinhof samolotu. Siły izraelskie w składzie 200 żołnierzy wyposażonych w jeepy i czarnego samochodu Mercedes-Benz przyleciały na lotnisko w Ugandzie na pokładach pięciu Herculesów, bez międzylądowania i tankowania w locie.

W 1965 podczas drugiej wojny kaszmirskiej między Indiami i Pakistanem, wyposażone w Herculesy lotnictwo pakistańskie używało ich po wprowadzeniu niezbędnych modyfikacji jako ciężkich bombowców atakując głównie mosty i skoncentrowane siły hinduskie odnosząc przy tym pewne sukcesy. Siły powietrzne Pakistanu użytkowały samoloty C-130 z najwyżej na świecie położonej bazy lotniczej Skardu jako wsparcia podczas działań na lodowcu Sjaczen.

AC-130 Hercules jest najcięższym i największym samolotem, jaki kiedykolwiek wylądował na lotniskowcu. W listopadzie 1963 roku maszyna tego typu wylądowała na pokładzie lotniskowca USS Forrestal bez pomocy lin hamujących. Chociaż lądowanie przebiegło pomyślnie zdecydowano, że pomysł lądowania tak ciężkich maszyn na pokładach lotniskowców jest zbyt ryzykowny wybierając do roli maszyn zaopatrzenia floty lżejszy C-2 Greyhound.

Odmiana Herculesa MC-130 przenosiła największe konwencjonalne bomby lotnicze BLU-82 i GBU-43/B MOAB, z których pierwsza była używana podczas wojny wietnamskiej do oczyszczania lądowisk dla śmigłowców w dżungli i niszczenia pól minowych. Masa drugiej z bomb jest na tyle duża, że przenoszący ją MC-130 okazał się niepraktyczny i właściwie niezdolny do zadań bojowych.

Najbardziej znanym egzemplarzem Herculesa jest należący do zespołu akrobacyjnego US Navy Blue Angels C-130T Fat Albert, który poza rolą samolotu obsługi technicznej grupy demonstruje podczas pokazów start ze wspomaganiem dodatkowymi silnikami odrzutowymi (JATO).

[edytuj] Odmiany samolotu C-130 Hercules

Na podstawie maszyny C-130 zbudowano wiele odmian przeznaczonych do pełnienia wyspecjalizowanych misji:

• AC-130 Spectre — samolot szturmowy z silnym uzbrojeniem strzeleckim i artyleryjskim na lewej burcie.
• DC-130 i GC-130 — samoloty z aparaturą kontrolną do sterowania bezzałogowymi celami powietrznymi.
• EC-130 Commando Solo — samolot walki elektronicznej zakłócający transmisje systemów radiowych nieprzyjaciela lub latająca propagandowa stacja nadawcza.
• EC-130H Compass Call — samolot walki elektronicznej i zakłócania.
• EC-130E — Airborne Battlefield Command and Control Center (ABCCC) latający punkt dowodzenia
• HC-130P/N — latająca cysterna służąca do tankowania śmigłowców ratownictwa morskiego i samolotów rozpoznawczych dalekiego zasięgu.
• JC-130 i NC-130 — samoloty do operacji związanych z lotami kosmicznymi
• KC-130 - taktyczny samolot-cysterna
• LC-130 — wyposażona w podwozie w postaci nart wersja do działań w warunkach arktycznych wcześniej oznaczony jako C-130D.
• MC-130E/H Combat Talon I/II — samolot do operacji specjalnych
• MC-130P Combat Shadow — samolot do operacji specjalnych
• MC-130W — nowy samolot do operacji specjalnych i antyterrorystycznych
• PC-130 — morska wersja patrolowa
• RC-130 — rozpoznawczy
• SC-130 — wersja poszukiwawczo - ratownicza SAR
• VC-130 — wersja do transportu VIPów
• WC-130 — wersja rozpoznania meteorologicznego
• CC-130 — kanadyjskie oznaczenie samolotów Hercules.

[edytuj] Użytkownicy Herculesów

Z samolotów C-130 Hercules korzystają siły powietrzne następujących krajów: Abu Zabi, Algieria, Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Austria, Bangladesz, Belgia, Boliwia, Botswana, Brazylia, Chile, Czad, Dania, Dubaj, Ekwador, Egipt, Etiopia, Filipiny, Francja, Gabon, Grecja, Hiszpania, Holandia, Honduras, Indonezja, Iran, Izrael, Japonia, Jordania, Kamerun, Kanada, Kolumbia, Korea Południowa, Kuwejt, Liberia, Libia, Malezja, Meksyk, Maroko, Nowa Zelandia, Niger, Nigeria, Norwegia, Oman, Pakistan, Peru, Portugalia, RPA, Rumunia, Singapur, Sri Lanka, Sudan, Szwecja, Tajwan, Tajlandia, Tunezja, Turcja, Stany Zjednoczone, Urugwaj, Wenezuela, Wielka Brytania, Włochy, Jemen, Zambia, Polska
Od 2008 roku użytkownikiem pięciu maszyn typu C-130E Hercules będzie także lotnictwo polskie. W ramach bezzwrotnej pożyczki na cele wojskowe, wynegocjowanej w 2004 roku przez rządy polski i amerykański maszyny te trafią do Polski w latach 2008-2009. Herculesy wejdą w skład nowej, utworzonej w 2007 roku 3 Brygady Lotnictwa Transportowego (3 BLTr) stacjonującej w Powidzu^[1].

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Opis wszystkich wersji samolotu C-130 Hercules, oraz specyfikacje i zdjęcia. (en)
• Navy.mil - Charakterystyki techniczne samolotu C-130G US Navy (en)
• Opis C-130 Hercules w witrynie US Navy (en)
• Aircraft.co.za - Fotografie i opis Herculesa w nowozelandzkiej witrynie Aircraft (en)
• Dokładna specyfikacja samolotu C-130J autorstwa firmy Lockheed (en)
• Artykuł The Immortal Hercules (Nieśmiertelny Hercules) w magazynie internetowym USAF (en)
• Artykuł Willis Hawkins And The Genesis Of The Hercules o konstruktorze Herculesa i genezie powstania samolotu (en)

[edytuj] Bibliografia

• Walter J. Boyne — Beyond the Horizons: The Lockheed Story. Nowy Jork, St. Martin's Press (1998).

Przypisy