Londyn

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy stolicy Wielkiej Brytanii. Zobacz też: London.

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w nim poprawić: styl przewodnikowy na encyklopedyczny, poprawić błędy ortograficzne i in.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Panorama Londynu. Widok z Katedry św. Pawła

Współrzędne: 51°30' N 00°07' W51.5 -0.1166667 (Londyn)

Londyn

Herb Londynu

Widoki Londynu

1607 km²

Położenie

51° 30' N
00° 07' W

Ludność (2006)
• liczba ludności
• gęstość
• aglomeracja

8,2 mln
5102 os./km²
14,6 mln

Nr kierunkowy

Centrum: 44 207
Przedmieścia: 44 208
Przedmieścia: 44 203

Podział miasta

32 (dzielnice) Boroughs
oraz autonomiczne City

Miasta partnerskie

Berlin, Niemcy

Moskwa, Rosja
Nowy Jork, Stany Zjednoczone
Paryż, Francja
Rzym, Włochy
Warszawa, Polska

Położenie na mapie kraju

Londyn

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Londyn w Wikicytatach

Strona internetowa miasta

Londyn (ang. London) – miasto w południowo-wschodniej części Wielkiej Brytanii, stolica tego państwa, a także stolica Anglii. Położony nad Tamizą, jest drugim największym miastem Europy (po Moskwie, przed Paryżem), jest także jednym z większych miast świata zarówno w skali samego miasta jak i aglomeracji. Liczba mieszkańców Londynu (w granicach tzw. Greater London) wynosi około 8,2 miliona (2006) na obszarze 1607 km²; cała zaś aglomeracja londyńska, łącznie ze wszystkimi przyległymi miastami (od Tonbridge na południowym wschodzie po Windsor na północnym zachodzie) liczy ok. 20 milionów ludzi (obszar tzw. megalopolis). Około 20% mieszkańców pochodzi z Azji, Afryki i Karaibów.

Współczesny Londyn jest największym centrum finansowym świata (od roku 2006 przed Nowym Jorkiem). Trzydzieści procent światowego obrotu walutami, czterdzieści procent światowego obrotu Eurobondow itd. W Londynie usytuowanych jest kilkaset banków, największa giełda w Europie (trzecia na świecie), liczne towarzystwa ubezpieczeniowe i inwestycyjne. Londyn jest także ogromnym ośrodkiem medialnym. Miasto pełne zabytków i muzeów przyciąga rocznie około 30 milionów turystów. Jest także największym międzynarodowym węzłem komunikacji lotniczej (lotnisko Heathrow i lotnisko Gatwick przyjęły w 2003 roku ponad 110 milionów pasażerów; Heathrow (które jest największym lotniskiem międzynarodowym pod względem liczby pasażerów) około 65 milionów, Gatwick około 30 milionów, lotnisko Stansted około 19 milionów i Luton około 3 milionów itd.).

Administracyjnie Wielki Londyn (Greater London) jest podzielony na 32 dzielnice (Boroughs) oraz autonomiczne City: z tego 12 oraz City of London tworzą Inner London (Wewnętrzny albo Centralny Londyn), a pozostałe - Outer London.

Najważniejsze (również ze względów historycznych) dzielnice to City of London i City of Westminster położone na północnym brzegu Tamizy, oraz Southwark i Lambeth na południowym brzegu.

Spis treści

1 Definicje Londynu
2 Geografia i Klimat
- 2.1 Topografia i Klimat
3 Historia Londynu
4 Kultura
5 Główne atrakcje turystyczne
6 Szkoły polskie sobotnie
7 Sport
- 7.1 Piłka nożna
- 7.2 Żużel
8 Zobacz też
9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Definicje Londynu

Pod pojęciem Londyn (ang. London) kryć się może kilka definicji. Londyn to region administracyjny zwany również Wielkim Londynem (ang. Greater London) zarządzany przez autonomiczne władze zwane Greater London Authority (GLA). Aglomeracja Londyńska obejmuje obszar zbliżony do Wielkiego Londynu i o trochę większej populacji. Rdzeniem Londynu jest mała, historyczna dzielnica City of London zwana też The City lub Milą kwadratową (ang. Square Mile). Dzielnica City of London ma status City, jak również jest hrabstwem ceremonialnym. Obecny obszar Wielkiego Londynu obejmuje historyczne hrabstwa Middlesex, Kent, Surrey, Essex i Hertfordshire.

40% Wielkiego Londynu jest pokryte Londyńskim Obszarem Pocztowym (ang. London postal area). Kod Londyńskiego Obszaru Telefonicznego (ang. London telephone area code) obejmuje obszar zbliżony do Wielkiego Londynu, aczkolwiek nie obejmuje niektórych dzielnic zewnętrznych, a obejmuje gminy znajdujące się poza granicami Wielkiego Londynu. W granicach Wielkiego Londynu często dokonywany jest podział na Londyn Wewnętrzny (ang. Inner London) oraz Londyn Zewnętrzny (ang. Outer London). Można również dokonać podziału na Londyn północny, południowy, zachodni oraz wschodni.

Obszar metropolitarny Londynu (ang. the metropolis) najbardziej dynamiczny wzrost osiągnął w Erze wiktoriańskiej oraz latach międzywojennych. Rozwój został zatrzymany w latach 40. XX w., z powodu II wojny światowej oraz uchwalenia Pasów zieleni wokół miast. Obszar działania Policji Metropolitarnej (ang. The Metropolitan Police District), obszar działania władz lokalnych Wielkiego Londynu oraz obszar Transportu londyńskiego (ang. London transport area) zmieniały się często, ale zazwyczaj odpowiadały granicom Wielkiego Londynu.

Stolica Anglii została przeniesiona do Londynu z Winchesteru w XII i XIII w. po zbudowaniu Pałacu Westminsterskiego i uczynieniu tegoż pałacu siedzibą Dworu królewskiego, a tym samym polityczną stolicą całego narodu angielskiego.

Rzymianie oznaczyli centrum Londonium kamieniem Londyńskim, który nadal jest widoczny na Cannon Street. Koordynaty nominalnego centrum Londynu to w przybliżeniu 51°30'29" N 00°07'29" W (wg przyjętej tradycji są to oryginalne koordynaty kamiennego monumentu Eleanor Cross w dzielnicy Charing Cross).

[edytuj] Geografia i Klimat

[edytuj] Topografia i Klimat

Wielki Londyn pokrywa obszar 1,579 km2 (609 mil kwadratowych), będąc tym samym jednym z największych miast świata, ze względu na wielkość zajmowanego obszaru. Główną cechą londyńskiej geografii jest obecność rzeki Tamizy, która przecina miasto od południowego-zachodu do wschodu. Dolina Tamizy to tereny wylewowe otoczone delikatnie pofałdowanymi wzgórzami (np. Parliament Hill, Addington Hills, i Primrose Hill). Wzgórza te nie stanowiły znaczącej przeszkody dla rozwoju Londynu, od jego początków, jako portu rzecznego, na północnym brzegu Tamizy, stąd też obszar Londynu rozwijał się na bazie okręgu.

W przeszłości Tamiza była o wiele szerszą i płytszą rzeką z rozległymi terenami bagiennymi; w czasie przypływów brzegi Tamizy osiągały pięciokrotną szerokość obecnych brzegów. Brzegi Tamizy były intensywnie niwelowane i regulowane, stąd wiele londyńskich dopływów Tamizy zasila ją pod ziemią. Tamiza jest rzeką przypływową, a tym samym podatną na wylewanie z brzegów. Niebezpieczeństwo powodzi wzrastało wraz z powolnym, ale trwałym zwiększaniem się wysokości poziomu wody w czasie przypływów poprzez powolne zalewanie wysp brytyjskich, w wyniku topnienia lodowców. W roku 1974, po dziesięciu latach prac zakończono budowę Tamy Londyńskiej w Woolwich, której działalność zażegnała niebezpieczeństwo powodzi. Tama Londyńska została zaprojektowana, aby pracować do roku 2030, obecnie trwają prace projektowe mające na celu rozbudowę tamy, łącznie ze zmianą jej stylistyki.

W Londynie panuje klimat umiarkowany z regularnym, aczkolwiek lekkim opadem przez cały rok, w przeciwieństwie do pozostałej części Wielkiej Brytanii, czy nawet pobliskiego wybrzeża. Z tego powodu Londyn jest jedną z najbardziej wilgotnych stolic Europy. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, ze średnimi temperaturami mierzonymi w Greenwich pomiędzy 13.6 °C do 22.8 °C (56.5 to 73.0 °F). Rekordowa temperatura 38.1 °C została zarejestrowana w innej części Londynu 10 sierpnia 2003 r. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń, z temperaturami pomiędzy 2.4 °C a 7.9 °C (35.6 do 46.2 °F). Średni roczny opad atmosferyczny wynosi 583,6 mm - największy średni opad występuje w lutym. Opady śniegu są bardzo rzadkie - w wyniku ciepła wytwarzanego w obszarach zurbanizowanych, temperatura zimą w Londynie może być wyższa o 5 °C od obszarów otaczających aglomerację.

[edytuj] Historia Londynu

Parlament, widok z London Eye

Londyn w 1300

Pociągi Docklands Light Railway prowadzi komputer. Stacja Tower Gateway

początki celtyckie - osada - prawdopodobna nazwa: Lyn-dun
podbój rzymski w roku 43 n.e., w 50 istnieje już port i miasto Londinium na miejscu dzisiejszego City,
w roku 60 spalony w powstaniu królowej Boudiki
odejście Rzymian na przełomie IV/V w.
w roku 604 powstaje pierwsza katedra św. Pawła
przypuszczalnie około 800 roku powstaje pierwszy klasztor w Westminster
w wieku XI Edward Wyznawca buduje Opactwo Westminsterskie i Pałac Westminsterski (późniejszą siedzibę Parlamentu)
w roku 1066 Wilhelm Zdobywca rozpoczyna budowę Tower of London
w roku 1305 zostaje stracony William Wallace, przywódca szkockiego powstania przeciw rządom Normanów
w roku 1570 otwarcie Royal Exchange (Giełdy Królewskiej)
w roku 1605 Guy Fawkes został stracony po udaremnieniu próby wysadzenia przez spisek Parlamentu
w roku 1666 wybuch wielkiego pożaru Londynu
w roku 1694 powstaje Bank of England
w roku 1710 Christopher Wren kończy budowę obecnej katedry św. Pawła (poprzednia, gotycka - zniszczona w wyniku Wielkiego Pożaru)
w roku 1834 w wyniku pożaru ulega zniszczeniu większa część Pałacu Westminsterskiego, odbudowa (w stylu gotyckim) trwała do ok. 1860 r.
w roku 1851 - Wielka Wystawa Przemysłu Wszystkich Narodów, będąca de facto pierwszą Wystawą Światową, czyli dzisiejszym EXPO
w roku 1863 królowa Wiktoria otwiera Metropolitan Line - pierwszą linię metra
w roku 1894 otwarcie Tower Bridge
w roku 1908 Letnie Igrzyska Olimpijskie
w roku 1940 i później w wyniku niemieckich nalotów zostaje zniszczona część wschodniego Londynu
w roku 1948 kolejne Letnie Igrzyska Olimpijskie
w roku 1953 koronacja Elżbiety II
w roku 1981 ślub księcia Karola i Diany w katedrze św. Pawła
w roku 1982 ukończenie budowy Thames Barrier
w roku 2000 otwarcie Tate Modern, London Eye i Millennium Dome
w roku 2005 Wielkie wydarzenie muzyczne Live 8 (w tym samym czasie w 7 innych miastach świata); to było powtórzenie największego koncertu w historii Live Aid z roku 1985
w roku 2005 zamachy terrorystyczne, w których łącznie doszło do 8 eksplozji bombowych (6 w tunelach londyńskiego metra - w tym 3 nieudanych oraz 2 w miejskich autobusach - w tym 1 nieudanej)
w roku 2007 doszło do 2 nieudanych zamachów bombowych
w roku 2012 odbędą się tu Igrzyska XXX Olimpiady

[edytuj] Kultura

Londyn jest jednym z największych ośrodków akademickich w Wielkiej Brytanii, znajduje się tu siedziba Towarzystwa Królewskiego, Uniwersytetu Londyńskiego, Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie oraz wielu innych szkół wyższych. Jest także dużym ośodkiem kultularnym: opera Covent Garden, słynne orkiestry (London Symphony Orchestra, BBC Orchestra i London Philharmonic Orchestra) oraz teatry (m.in. Theatre Royal). Znajdują się tu liczne muzea i galerie, które przyciągają turystów z całego świata. Najbardziej znane to Muzeum Brytyjskie, National Gallery, Tate Gallery, Muzeum Viktorii i Alberta, Muzeum Historii Naturalnej. Londyn jest także kojarzony z ogromną liczbą pięknych i zadbanych parków (Hyde Park, St. James's Park, Kew Gardens, Green Park, Regent's Park i wiele innych).

Muzeum Historii Naturalnej

Tower of London

Circle of Lebanon, Cmentarz Highgate

Tower Bridge

[edytuj] Główne atrakcje turystyczne

Galeria Narodowa

W Galerii Narodowej znajdują się pokaźne zbiory malarstwa zachodnioeuropejskiego. Wśród obrazów - z których najstarsze pochodzą z ok. 1250 r. a najnowsze z r. 1900 - znajdują się dzieła takich mistrzów jak Botticelli, Leonardo da Vinci, Rembrandt, Gainsborough, Turner, Renoir, Cezanne i Van Gogh. Galeria Narodowa oferuje też dodatkowe atrakcje - wystawy czasowe, wykłady, projekcje wideo i audiowizualne, zwiedzanie z przewodnikiem oraz imprezy wakacyjne dla dzieci i dorosłych.

Muzeum Brytyjskie

W roku 1753 na mocy ustawy Parlamentu Brytyjskiego powołano Muzeum Brytyjskie. Zostało ono zapoczątkowane przez kolekcję Sir Hansa Sloana, by dziś stać się jednym z najciekawszych muzeów na świecie, prezentującym osiągnięcia ludzkiej cywilizacji od czasów prehistorycznych do współczesności. W swoich imponujących zbiorach Muzeum Brytyjskie posiada eksponaty pochodzące ze wszystkich stron świata; do najsłynniejszych z nich należą kamień z Rosetty, rzeźby z Partenonu, skarb Sutton Hoo, skarb z Mildenhall i waza Portlanda. W Muzeum Brytyjskim można też skorzystać z usług przewodnika, wysłuchać prelekcji oraz obejrzeć wystawy czasowe.

Tate Modern

Imponująca galeria Tate Modern - narodowe muzeum sztuki współczesnej Wielkiej Brytanii - mieści się w położonym nad Tamizą dawnym budynku elektrowni Bankside. Możesz tam zobaczyć słynną na całym świecie kolekcję sztuki współczesnej i nowoczesnej, w skład której wchodzą arcydzieła autorstwa Matisse'a, Picassa i Rothko'ego oraz bardziej współczesne dzieła stworzone przez artystów takich jak Matthew Barney, Chris Ofili i Gerhard Richter.

London Eye

London eye jest nową wizytówką Londynu, przyciągającą obecnie tłumy turystów. London Eye to największy diabelski młyn na świecie, który pozwala w spektakularny sposób zapoznać się z 55 najsłynniejszymi atrakcjami Londynu w zaledwie pół godziny! Tą niezwykłą przejażdżkę możesz połączyć z 40-minutowym, rozpoczynającym i kończącym się przy molo obok London Eye, rejsem po Tamizie, w czasie którego obejrzysz też Pałac Westminsterski i Tower of London.

Muzeum Historii Naturalnej

W Muzeum Historii Naturalnej zobaczyć można stałą wystawę dinozaurów oraz kolekcję największych, najrzadszych i najbardziej niezwykłych zwierząt z całego świata. Znajdują się tam atrakcje, których nie możesz przegapić, jak na przykład naturalnej wielkości model płetwala błękitnego, pająk sprzed 40 milionów lat, symulator trzęsienia ziemi czy jajo strusia mamutaka. W Muzeum Historii Naturalnej znajdują się setki interesujących eksponatów tworzących interaktywne wystawy. Do najciekawszych z nich należą: "Dinosaurs" ("Dinozaury") - olbrzymia ekspozycja poświęcona prehistorycznym gadom; "Creepie-Crawlies" ("Przerażające pełzacze") - wystawa, która sprawi, że ciarki przejdą Ci po plecach; "Human Biology" ("Ludzkie ciało") - fascynująca wystawa poświęcona nam samym; "Ecology" ("Ekologia") oraz "Mammals"("Ssaki"), gdzie zobaczyć można niesamowity model płetwala błękitnego. Nie możesz przegapić wystawy "The Power Within" ("Moc wewnętrzna"), która pozwala poczuć trzęsienie ziemi na własnej skórze, zaś jeśli jesteś z dziećmi to koniecznie musisz odwiedzić "Investigate" ("Zbadaj") - nowe interaktywne centrum naukowe. Jeśli chcesz zapoznać się z nieformalną i zakulisową stroną nauki to powinieneś wstąpić do pierwszej części nowo otwartego Centrum Darwina.

Muzeum Nauki

Jest to obecnie największe tego typu muzeum na świecie. W części "Welcome Wing", która pozwala przenieść się w przyszłość, znajduje się ponad 40 wystaw i ponad 2000 interaktywnych eksponatów, dzięki którym możliwa jest wirtualna zmiana płci, postarzenie się o 30 lat w 30 sekund czy sporządzenie własnego profilu tożsamości i umieścić go w Internecie. Ultranowoczesne kino IMAX i symulator rzeczywistości wirtualnej, które także znajdują się w Muzeum Nauki, gwarantują, że nikt nie wyjdzie stąd znudzony i zniechęcony.

Tower of London

Przez ponad 900 lat historii, Londyńska Tower, pełniła przeróżne funkcje - była królewskim pałacem i fortecą, więzieniem i miejscem egzekucji, mennicą, arsenałem, menażerią i skarbcem z klejnotami. Założona przez Wilhelma Zdobywcę w roku 1078 Londyńska Tower to jeden z najsłynniejszych fortów świata. W swej historii spełniała przeróżne funkcje - była pałacem, więzieniem, skarbcem, arsenałem a nawet zwierzyńcem; obecnie ulokowano w niej bezcenne klejnoty koronne. W Tower of London zobaczyć też można Średniowieczny Pałac, cieszącą się złą sławą Bloody Tower oraz Beauchamp Tower wraz z ponad 90 napisami wyrytymi przez jej więźniów. W Martin Tower zobaczyć można wystawę "Korony i diamenty", która poświęcona jest ewolucji królewskich koron w Wielkiej Brytanii i niezwykłej roli, jaką odegrały w niej diamenty. Na bezpłatną wycieczkę po Tower of London można wybrać się z jednym z królewskich strażników.

Muzeum Wiktorii i Alberta

W Muzeum Wiktorii i Alberta znajdują się eksponaty związane ze sztuką i rzemiosłem artystycznym, które powstały w przeciągu 3000 lat w najbardziej rozwiniętych kulturach świata. Zobacz zadziwiającą kolekcję ceramiki, mebli, mody, szkła, biżuterii, fotografii, rzeźb, tkanin i obrazów. W jakim miejscu możesz zobaczyć kolekcję ceramiki, mebli, mody, szkła, biżuterii, wyrobów metalowych, fotografii, rzeźb, tkanin i obrazów? Jest to możliwe w Muzeum Wiktorii i Alberta - najwspanialszym muzeum sztuki i rzemiosła artystycznego, w którym znajdują się niesamowite eksponaty powstałe w przeciągu 3000 lat w najbardziej rozwiniętych kulturach świata. Do największych atrakcji muzeum należą niewiarygodna wystawa "Cast Courts" ("Sale odlewów"), narodowa kolekcja obrazów Johna Constabla, największy zbiór renesansowych rzeźb włoskich poza granicami Włoch oraz niesamowite wystawy przedstawiające historię brytyjskiej sztuki i rzemiosła artystycznego.

Narodowa Galeria Portretu

W Narodowej Galerii Portretu znajdują się wykonane różnorodnymi technikami portrety przedstawiające znanych Brytyjczyków. Poza dziełami historycznymi w Narodowej Galerii Portretu zobaczyć można też błyskawicznie zmieniające się wystawy poświęcone sztuce współczesnej i prace zgłoszone na coroczny konkurs BP Portrait Prize. Na wykonanych różnymi technikami portretach - od obrazów olejnych i akwarel do rzeźb i rysunków - znajdziemy mniej i bardziej chwalebnych Brytyjczyków, zarówno tych, którzy stąpali po ziemi w czasach Tudorów jak i tych żyjących obecnie. W wyniku prac podjętych z okazji rozpoczęcia nowego tysiąclecia utworzono "Tudor Gallery", gdzie znajdują się najstarsze eksponaty i "Balcony Gallery", gdzie pokazywane są portrety z lat 60-tych, 70-tych i 80-tych. Narodowa Galeria Portretu oferuje też wykłady, wakacyjne programy dla dzieci oraz możliwość zwiedzania z przewodnikiem. W Galerii mieści się też nowoczesna sala wykładowa i interaktywna "IT Gallery", zaś na dachu budynku znajduje się restauracja, z okien której możesz podziwiać zapierające dech w piersiach widoki.