Ludwik Waryński
Z Wikipedii
| Ludwik Tadeusz Waryński | |
 |
|
| Urodzony | 24 września 1856 Martynówka |
| Zmarł | 2 marca 1889 Szlisselburg |
Ludwik Tadeusz Waryński (ur. 24 września 1856 w Martynówce, zm. 2 marca 1889 w Szlisselburgu) – działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Początki
Ludwik Waryński urodził się w Martynówce, wsi położonej na terenie dzisiejszej Ukrainy, wychowywał się w rodzinie patriotycznej, jego ojciec pomagał uczestnikom powstania styczniowego. Od 1865 roku Waryński uczył się w gimnazjum w Białej Cerkwi, a następnie od 1874 roku studiował w Petersburgu w Instytucie Technologicznym. Podczas studiów po raz pierwszy zainteresował się socjalizmem, wstępując do organizacji o nazwie Polska Młodzież Socjalistyczna. Później Waryński brał udział w zamieszkach, jakie rozpoczęły się w szkołach wyższych Petersburga w listopadzie 1875 roku. Został za to ukarany usunięciem ze studiów. Poddano go także rocznemu dozorowi policyjnemu, w czasie którego dokształcał się sam, czytając książki autorów socjalistycznych i ekonomistów.
[edytuj] Rozpoczęcie działalności politycznej
Od 1876 przebywał w Warszawie, gdzie zajmował się zakładaniem pierwszych akademickich i robotniczych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim. Później rozpoczął naukę w Szkole Agronomicznej w Puławach, nie zaprzestając okresowych wizyt w Warszawie i doglądania rozwoju tamtejszego ruchu robotniczego. Był w tym czasie redaktorem "Równości" i "Przedświtu". W 1878 roku przeprowadził się z Puław do Warszawy na stałe, gdzie zatrudnił się jako ślusarz w fabryce Lilpop, Rau i Loewenstein. Nie zaprzestawał przy tym działalności politycznej, m.in. sprowadził z Niemiec literaturę propagandową. Był jednym z współautorów pierwszego programu socjalistycznego, nazywanego programem brukselskim. Wkrótce jednak, z powodu depczącej mu po piętach policji carskiej, musiał wyjechać z Warszawy.
[edytuj] Działalność w Krakowie
Waryński działał najpierw we Lwowie, a potem w Krakowie. Tam też założył sieć tajnych kółek socjalistycznych. Jednakże 8 lutego 1879 roku został namierzony przez władze austriackie i trafił do aresztu. Podczas aresztowania stał się ofiarą pobicia przez policję. Więziono go przez ponad rok, przed sądem (wraz z kilkoma innymi oskarżonymi socjalistami) stanął 16 lutego 1880 roku. Proces zakończył się uniewinnieniem, a sam Waryński miał okazję do wygłoszenia długiej przemowy w której bronił ideałów socjalizmu. Został jednak wydalony z terytorium Austrii, udał się na emigrację do Szwajcarii.
[edytuj] W Genewie
Za granicą Waryński zamieszkał w Genewie. Okres ten w życiu Waryńskiego to czas, w którym rozwijał swoje poglądy polityczne – m.in. odrzucił anarchizm, który poprzednio dopuszczał. Szczególnie ostro krytykował wówczas występowanie elementów nacjonalistycznych w ruchu socjalistycznym. Zajął się także pisaniem rozmaitych publikacji i artykułów, spotykał z działaczami socjalistycznymi z krajów Europy Zachodniej, brał udział w Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Chur. Podczas pobytu w Szwajcarii poznał swoją przyszłą żonę, Annę Sieroszewską, z którą miał później syna Tadeusza.
[edytuj] Proletariat
W 1882 r. Waryński powrócił do Warszawy, gdzie założył partię robotniczą pod nazwą Proletariat. Stanął na jej czele, ułożył również i wydrukował jej program. Wkrótce potem zorganizował całą sieć organizacji z nią związanych. Podjął akcję przeciwko rozporządzeniu dowódcy warszawskiej carskiej policji Buturlina, który nakazał objąć nadzorem obyczajowym robotnice. W wyniku oporu robotników, zmuszony był odwołać swoje postanowienie. W tym czasie Waryński nawiązał także kontakty z rosyjskimi rewolucjonistami z Narodnej Woli. Założył także organ prasowy swojej partii pod nazwą "Proletariat".
[edytuj] Aresztowanie
Ludwik Waryński został aresztowany przez policję carską 28 września 1883 roku. Więziono go w X pawilonie warszawskiej Cytadeli. W oczekiwaniu na rozprawę spędził tam 2 lata. Był jednym z 29 oskarżonych w procesie, który rozpoczął się 23 listopada 1885 roku. 20 grudnia 1885 Waryński został skazany na 16 lat katorgi. Wysłano go do twierdzy szlisselburskiej, gdzie wkrótce zachorował na gruźlicę. Zmarł pokonany przez tę chorobę 2 marca 1889 roku, w wieku 33 lat.
O śmierci Waryńskiego traktuje "Elegia na śmierć Waryńskiego" Władysława Broniewskiego.
[edytuj] Bibliografia
- Notkowski Andrzej, Ludwik Waryński, Wrocław 1989, ISBN 83-04-03034-9
- Targalski Jerzy, Ludwik Waryński – próba życia, Warszawa 1976
