Maryland

Z Wikipedii

Maryland
Flaga stanowa Maryland Pieczęć stanowa Maryland
Przydomek: "America In Miniature" - "The Old Line State" - "Free State" "Ameryka w miniaturze" - "Stan starej linii" - "Wolny stan"
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Annapolis
Największe miasto	Baltimore
Gubernator	Martin O'Malley
Powierzchnia  • ogółem  • lądowa  • wodna  • % wodna	na 42 miejscu 32 133,15 km² 25 314,08 km² 6 819,07 km² 21,2 %
Populacja (2000)	na 19 miejscu 5 296 486
Gęstość zaludnienia (2000)	na 5 miejscu 209,2 /km²
Piramida wieku
Wejście do Unii  • kolejność  • data	7 28 kwietnia 1788
Strefa czasowa	Eastern: UTC-5/-4
Szerokość geograficzna	37°53'N - 39°43'N
Długość geograficzna	75°4'W - 79°33'W
Szerokość Długość Wzniesienie  • najwyższe  • średnie  • najniższe	400 km 145 km   1024 m 105 m 0 m
ISO 3166-2	US-MD

Maryland - stan USA na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego. Jest jednym z 13 stanów założycielskich. Od południa graniczy z Wirginią i Wirginią Zachodnią, od wschodu z Delaware, a od północy z Pensylwanią. Zatoka Chesapeake dzieli stan na dwie części - wschodnią - nizinną i zachodnią - wyżynną, łagodnie wznoszącą się w kierunku Appalachów.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Zbiorniki wodne 1.2 Parki stanowe 2 Klimat 3 Ludność 4 Podział administracyjny 5 Historia 5.1 Przed odkryciem Ameryki 5.2 Europejscy odkrywcy 5.3 Okres kolonialny 5.4 Historia stanu 6 Gospodarka 7 Sławni ludzie 8 Uniwersytety i wyższe uczelnie 9 Dodatkowe informacje 10 Przypisy 11 Linki zewnętrzne 12 Zobacz też

[edytuj] Geografia

Stan zajmuje powierzchnię całkowitą 32 133,15 km², z czego 25 314,08 km² to powierzchnia lądowa, a 6 819,07 km² (21,2%) to powierzchnia wodna. Najwyższym punktem w stanie jest wierzchołek Hoye Crest na górze Backbone Mountain w hrabstwie Garrett o wysokości 1 024 m n.p.m. Najniższy punkt lądowy stanu położony jest na poziomie morza na brzegach zatoki Chesapeake oraz Oceanu Atlantyckiego. Najniższy punkt w granicach administracyjnych stanu położony jest na dnie zatoki Chesapeake, około 53 m pod poziomem morza, około 1,6 km na południowy zachód od południowego brzegu wyspy Kent w hrabstwie Queen Anne's i określany jako Bloody Point Hole.^[1]

Topografia stanu Maryland jest zróżnicowana, dlatego czasami stan określa się mianem "Ameryki w miniaturze".^[2] Stan posiada linię brzegową o długości około 12 420 km, z czego 11 175 km to linia brzegowa zatoki Chesapeake^[3]. Wschodnia część stanu ma charakter nizinny i położona jest na półwyspie Delmarva, wchodzącym w skład niziny Atlantyckiej. Środkowa część stanu leży na obszarze Wyżyny Piedmontu, zaś na zachodzie znajdują się pasma górskie Pasma Błękitnego oraz gór Allegheny wchodzące w skład systemu górskiego Appalachów.

Główne rzeki stanu to Patapsco, Patuxent, Potomak oraz Susquehanna.

[edytuj] Zbiorniki wodne

W Maryland nie istnieje ani jedno naturalne jezioro, ponieważ procesy geologiczne w tym stanie nie sprzyjały powstawaniu jezior. Jako że lodowce nie występowały na tym obszarze podczas ostatniej epoki lodowcowej, w Maryland nie ma jezior polodowcowych. Wszystkie istniejące obecnie zbiorniki wodne w Maryland zostały stworzone sztucznie przez człowieka poprzez zatamowanie rzek. Choć niektóre z nich nazywane są jeziorami, jak na przykład jezioro Deep Creek Lake czy jezioro Lake Habeeb, to wszystkie są zbiornikami retencyjnymi. Największymi zbiornikami wodnymi w stanie są rezerwuar Conowingo Reservoir na rzece Susquehanna o powierzchni 34,65 km² i pojemności ponad 382 mln m³ oraz Deep Creek Lake o powierzchni 15,78 km² i pojemności ponad 127 mln m³. Poniższe zestawienie obejmuje zbiorniki wodne w Maryland o powierzchni ponad 3 km².^[4]

Nazwa	Położenie	Rzeka	Przeznaczenie	Powierzchnia (km2)	Maksymalna pojemność (mln m3)
Conowingo Reservoir	hrabstwa Cecil i Harford, Pensylwania	Susquehanna	Elektrownia wodna	34,65	382
Deep Creek Lake	hrabstwo Garrett	Deep Creek (dopływ rzeki Youghiogheny)	Elektrownia wodna, rekreacja	15,78	127
Liberty Reservoir	hrabstwa Baltimore i Carroll	North Branch Patapsco River	zasoby wody dla miasta Baltimore	12,57	218
Youghiogheny River Reservoir	hrabstwo Garrett, Pensylwania	Youghiogheny	zbiornik przeciwpowodziowy, elektrownia wodna	11,33	186
Loch Raven Reservoir	hrabstwo Baltimore	Gunpowder	zasoby wody dla miasta Baltimore	9,71	113
Prettyboy Reservoir	hrabstwo Baltimore	Gunpowder	zasoby wody dla miasta Baltimore	6,07	111
Jennings Randolph Lake	hrabstwo Garrett	North Branch	zbiornik przeciwpowodziowy	3,90	161
Triadelphia Reservoir	hrabstwo Montgomery	Patuxent	Elektrownia wodna	3,24	39
Rocky Gorge	hrabstwo Montgomery	Patuxent	zasoby wody dla okolic Waszyngtonu	3,13	27

[edytuj] Parki stanowe

W Maryland znajduje się 45 parków stanowych, z których największy, park stanowy Gunpowder Falls w hrabstwie Baltimore, zajmuje powierzchnię 74,87 km².

[edytuj] Klimat

Klimat na wybrzeżu jest podzwrotnikowy morski, w głębi stanu występuje klimat tropikalno-umiarkowany.

[edytuj] Ludność

Według szacunków United States Census Bureau, populacja stanu Maryland w roku 2006 wynosiła 5 615 727 i wzrosła o 319 241, czyli o 6%, w porównaniu z rokiem 2000.^[5]

Największe miasta Maryland pod względem liczby mieszkańców w roku 2003 to Baltimore (628 670), Gaithersburg (57 365), Frederick (56 128), Rockville (55 213), Bowie (53 660), Hagerstown (36 953) i stolica Annapolis (36 178).^[6]

[edytuj] Podział administracyjny

Stan Maryland podzielony jest na 23 hrabstwa oraz miasto Baltimore, które zostało wyodrębnione w roku 1851 z hrabstwa Baltimore i posiada status równoważny hrabstwu, nie wchodząc w skład żadnego z nich. Największym hrabstwem pod względem liczby ludności jest hrabstwo Montgomery, a największym hrabstwem pod względem powierzchni lądowej jest hrabstwo Frederick.

[edytuj] Historia

[edytuj] Przed odkryciem Ameryki

Pierwsi ludzie przybyli na tereny obecnego Maryland około 10 tysięcy lat p.n.e. wraz z zakończeniem ostatniej epoki lodowcowej. Głównym źródłem pożywienia plemion koczowniczych zamieszkujących te tereny około 1 500 lat p.n.e. były ostrygi. Pierwsze indiańskie przedmioty gliniane pochodzą z okresu około 1 000 lat p.n.e. Około roku 800 n.e. Indianie udomowili pierwsze rośliny, a do polowań na zwierzęta zaczęli korzystać z łuków i włóczni. Ślady pierwszych stałych indiańskich wiosek pochodzą z XII wieku.

[edytuj] Europejscy odkrywcy

Pierwszym znanym Europejczykiem u brzegów Maryland był pływający pod banderą brytyjską wenecki żeglarz John Cabot, który w 1498 roku dotarł do wybrzeży obecnego hrabstwa Worcester. W 1528 roku włoski podróżnik Giovanni da Verrazzano wpłynął do zatoki Chesapeake. Dokładniejszej eksploracji zatoki dokonał w 1572 roku hiszpański gubernator kolonii Floryda, Pedro Menendez de Avile. W 1608 roku zatokę zbadał również angielski kolonizator z pobliskiego Jamestown, John Smith. Pierwsze przedmioty europejskie w Maryland w kontekście archeologicznym pochodzą z lat 20. XVII wieku.

[edytuj] Okres kolonialny

Prowincja Maryland oficjalnie powstała 20 czerwca 1632 roku, gdy król Anglii Karol I Stuart nadał ją baronowi Baltimore, Cæciliusowi Calvertowi. Nazwa Maryland została wybrana na cześć Henrietty Marii Burbon, żony króla Karola. Pierwsi koloniści przybyli do Maryland 25 marca 1634 roku. W 1649 roku uchwalono akt o tolerancji religijnej wprowadzający równość praw dla wszystkich chrześcijan.

[edytuj] Historia stanu

• 28 kwietnia 1778 roku - Ratyfikowanie Konstytucji.
• 1791 rok - Maryland odstąpił część swojego terytorium w celu utworzenia stołecznego Dystryktu Kolumbii.
• 1814 rok - Wojska angielskie pokonały oddziały amerykańskie w bitwie o Bladensburg.
• 1861-1865 - W czasie trwania wojny secesyjnej Maryland pozostał wierny Unii.
• 1919-1933 - Maryland przeciwstawił się wprowadzeniu prohibicji.

[edytuj] Gospodarka

• Rolnictwo:
  • uprawa kukurydzy, soi, oraz roślin szklarniowych.
  • hodowla drobiu
• Przemysł:
  • elektrotechniczny, elektroniczny, spożywczy, chemiczny.

[edytuj] Sławni ludzie

• Barbara Mikulski, polityk, senator
• Edgar Allan Poe, poeta i pisarz
• Francis Scott Key, autor hymnu USA
• Upton Sinclair, autor
• Tom Clancy, powieściopisarz
• Joel Madden, wokalista, założyciel zespołu Good Charlotte
• Benji Madden, gitarzysta, założyciel zespołu Good Charlotte
• Julie Bowen, amerykańska aktorka
• John Barth, powieściopisarz

[edytuj] Uniwersytety i wyższe uczelnie

• University of Maryland,
• Johns Hopkins University

[edytuj] Dodatkowe informacje

• Dewiza: Fatti Maschii, Parole Femine (wł.) Czyny mężów, słowa niewiast.
• Symbole: kacyk (ptak), dąb biały, rudbekia

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Maryland Geological Survey (en)
• U.S. Census Bureau (en)
• Historical Chronology Maryland State Archives (en)

[edytuj] Zobacz też

Stany Zjednoczone, podział terytorialny Stanów Zjednoczonych, Stany Zjednoczone/Historia.