Mazowsze
Z Wikipedii
Mazowsze (łac. Mazovia) – kraina historyczna położona w środkowym biegu Wisły oraz dorzeczu jej dopływów w centralnej oraz północno-wschodniej Polsce. Historyczną Stolicą Mazowsza jest Płock, który jest także najstarszym miastem tego regionu - prawa miejskie - 1237.
Nazwa krainy pierwotnie brzmiała Mazow (por. łac. Mazovia) i stanowiła albo nazwę dzierżawczą od nazwy osobowej Maz (por. Mazury), oznaczającej człowieka mieszkającego w błotach ('umazanego'), albo nazwę topograficzną, oznaczającą 'błotnisty kraj'. Pojawiała się także forma Mazosze (od słowa Mazoch, którym nazywano mieszkanców Mazowsza), natomiast Mazowsze jest rezultatem kontaminacji tych dwóch form[1].
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Osadnictwo
Wczesnośredniowieczne osadnictwo mazowieckie skupiało się na lewym brzegu Wisły, w okolicach dzisiejszej Rawy, skąd kolonizowano prawobrzeżne obszary rzeki: północny - rejon między Skrwą a Narwią i wschodni - obszar nad Bugiem i środkową Narwią. W tym okresie na Mazowszu powstawały wyłącznie osady otwarte. Dopiero w X-XI wieku zaczęto wznosić pierwsze grody, jednak ta działalność była już związana z panowaniem Polan.
[edytuj] W państwie Piastów
Nie wiadomo kiedy dokładnie ziemie mazowieckie zostały przyłączone do państwa wielkopolskich Polan. Z całą pewnością można stwierdzić tylko tyle, że nastąpiło to w latach 960-990[2]. W okresie wczesnopiastowskim na terenie Mazowsza nie utworzono osobnej diecezji, wcielając północne Mazowsze do archidiecezji gnieźnieńskiej, a południowe do diecezji poznańskiej. Dopiero w roku 1075 założono biskupstwo mazowieckie ze stolicą w Płocku (najstarsze miasto Mazowsza, prawa miejskie - 1237), obejmujące ziemie podlegające wcześniej archidiecezji gnieźnieńskiej. Południowe ziemie Mazowsza, w wyniku reorganizacji struktury kościelnej w 1124 roku, pozostawiono przy biskupstwie poznańskim, tworząc archidiakonat czerski, od 1406 archidiakonat warszawski. W czasie bezkrólewia i zamętu spowodowanego reakcją pogańską, namiestnik Mazowsza jeszcze z nadania Mieszka II, Miecław, próbował w latach 1037-1047 odzyskać gospodarczą i terytorialną niezależność Mazowsza. Powstanie zostało ostatecznie zdławione w latach 40. XI wieku przez Kazimierza Odnowiciela przy pomocy rycerzy cesarza niemieckiego. W 1047 Mazowszanie pokonani zostają w serii ostatnich potyczek zbrojnych między innymi pod Ciechanowem, w których ginie Miecław, wydarzenie znane jest również pod nazwą pacyfikacji Mazowsza. Po wygranym konflikcie przystąpiono do wzmożonego zwalczania pogańskich ośrodków i kultów, niszczenia nowopowstałych pogańskich świątyń i posągów oraz rozbudowy administracji kościelnej i odbudowy zniszczonych lub porzuconych kościołów.
[edytuj] Księstwo Mazowieckie
Zobacz więcej w osobnym artykule: Książęta mazowieccy.W 1138 Mazowsze przypadło Bolesławowi IV Kędzierzawemu. Na początku XIII w. stało się dzielnicą należącą do Konrada, brata Leszka Białego i od tego czasu stanowiło odrębną całość pod względem dynastycznym, politycznym i prawnym. W tym okresie wykształcił się podział Mazowsza na trzy regiony: ziemię rawską, ziemię płocką i ziemię warszawsko-czerską. Od 1374/1381 do 1429 na tej ostatniej panował Janusz I, który przeniósł jej stolicę do Warszawy; zasłużył się ponadto lokowaniem na pn.-ws. (okolice Łomży) wielu miast i wsi, do czego przyczyniło się zażegnanie zagrożenia ze strony Litwy po Unii Krewskiej.
[edytuj] Powrót do Korony
W miarę wymierania książąt poszczególne ziemie powracały do Korony: rawska w 1462 r. po śmierci Władysława II i Siemowita IV, płocka w 1495 po śmierci księcia Janusza II, warszawsko-czerska w 1526. 24 grudnia 1529 sejm walny w Piotrkowie ogłosił inkorporację Mazowsza do Królestwa Polskiego. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, zachowano podział na trzy regiony; województwo rawskie, województwo płockie i województwo mazowieckie. Województwo rawskie składało się z trzech ziem: rawskiej, sochaczewskiej i gostynińskiej. Województwo płockie dzieliło się na 8 powiatów: płocki, bielski, raciąski, sierpecki, płoński, szreński,niedzborski i mławski. Trzy ostatnie, jako że leżały między Wkrą, Łydynią a Prusami, nosiły miano ziemi zawkrzeńskiej. Województwo mazowieckie składało się z ziem: czerskiej, warszawskiej, wiskiej, wyszogrodzkiej, zakroczymskiej, ciechanowskiej, łomżyńskiej, różańskiej, liwskiej i nurskiej.
Zamki królewskie w których urzędowali (także sezonowo) władcy znajdowały się w Warszawie, Płocku i Łomży.
W XVI w. była to najgęściej zaludniona kraina na ziemiach polskich, z której pochodził główny żywioł zasiedlający Mazury, Podlasie, Litwę i Ruś.
[edytuj] Zobacz też
- Księstwo Mazowieckie
- krainy geograficzne w Polsce
- krainy historyczne w Polsce
- Mazowszanie
- Miecław
- Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca "Mazowsze"
- Mazowiecka Chorągiew Harcerzy ZHR
[edytuj] Linki zewnętrzne
- "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Tom VI, str. 188
- szlachta mazowiecka
- zamki Mazowsza
- mapy historyczne Mazowsza
