Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

Z Wikipedii

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna po rozłączeniu z wahadłowcem Atlantis, 18 lutego 2008 Emblemat Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
ISS w liczbach W prawej kolumnie podano, jeśli to istotne, datę pochodzenia danych
Załoga	3	-
Perygeum	351.9 km	-
Apogeum	364,9 km	-
Okres orbitalny	91,71 minuty	-
Nachylenie orbity	51,65 stopni	-
Okrążeń dziennie	15,70	-
Dzienna strata wysokości	~100 m	-
Dni od wystrzelenia pierwszego modułu	3381	22.02.2008
Dni od zamieszkania pierwszej załogi	2670	22.02.2008
Wszystkich okrążeń Ziemi	53 359	22.02.2008
Przebyta odległość	1,885,053,464 km	17.06.2007
Średnia prędkość	27 685,7 km/h (7,69 km/s)	-
Masa	245 735 kg	15.02.2008
Objętość pomieszczeń hermetyzowanych	425 m³	-
Ciśnienie	~ 757 mm Hg (100 kPa)	-
Tlen	~ 162,4 mm Hg (22 kPa)	-
Dwutlenek węgla	~ 4,8 mm Hg (640 Pa)	-
Temperatura	~ 26,9°C	-

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna, MSK (ang. International Space Station, ISS; ros. Международная Космическая Станция, МКС; trb.: Mieżdunarodnaja Kosmiczeskaja Stancyja, MKS) – pierwsza stacja kosmiczna wybudowana z założenia przy współudziale wielu krajów. Składa się obecnie z 7 głównych modułów (docelowo ma ich liczyć 16) i umożliwia jednoczesne przebywanie trzech członków stałej załogi (od roku 2008 na stacji stale ma przebywać 6 osób). Pierwsze moduły stacji zostały wyniesione na orbitę i połączone ze sobą w 1998 roku. Pierwsza stała załoga zamieszkała na niej w roku 2000. Źródłem zasilania ISS są baterie słoneczne, transportem ludzi i materiałów zajmują się amerykańskie wahadłowce programu STS (od lutego 2003 do 26 lipca 2005 wstrzymane z powodu katastrofy Columbii) oraz rosyjskie statki kosmiczne Sojuz i Progress.

Spis treści 1 Historia 1.1 Loty do ISS 1.2 Państwa biorące udział w projekcie 2 Eksploatacja 2.1 Stałe załogi 2.2 Kosmiczni turyści 2.3 Zagrożenia 3 Moduły stacji 4 Plany na przyszłość 5 Kontrowersje 6 Stan obecny 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna powstała w wyniku połączenia projektów budowy rosyjskiej stacji Mir 2, amerykańskiej Freedom oraz europejskiej Columbus. Miały one na celu spełnienie marzenia o stałym pobycie ludzi w kosmosie, co udaje się realizować od 2 listopada 2000 roku, kiedy to na ISS dotarła pierwsza stała załoga w składzie: William Shepherd, Jurij Gidzenko oraz Siergiej Krikalow. Pierwsi mieszkańcy zaczęli nazywać stację Alfa (pierwsza), jednak sprzeciwiła się temu strona rosyjska, twierdząc, że pierwszy był radziecki Salut z 1971 roku. W zamian zaproponowała nazwę "Atlant", co z kolei nie spodobało się Amerykanom ze względu na zbytnie podobieństwo do zatopionej w morzu Atlantydy. Wobec braku innych pomysłów Międzynarodowa Stacja Kosmiczna do dziś nie posiada własnego imienia.

Pierwsze plany budowy stacji kosmicznej wspólnie przez USA, Japonię, Kanadę i Europejską Agencję Kosmiczną (Rosja dołączyła do nich dwa lata później) pojawiły się w 1991 roku. Projekt miał być realizowany w trzech etapach:

• I - przygotowanie modułów i międzynarodowe loty do rosyjskiej stacji Mir - zrealizowany w latach 1995-1998
• II - montaż i wstępna eksploatacja (1998-2001)
• III - dokończenie budowy i dalsza eksploatacja (pocz. 2001, koniec planowany w 2010 r.)

Początkowo budżet programu na okres od roku 1994 do ukończenia budowy miał zamknąć się w kwocie 17,4 miliarda dolarów, lecz do momentu wystrzelenia pierwszego modułu w końcu 1997 roku wzrósł ponad dwukrotnie, do 40 miliardów dolarów. W 1998 roku do projektu dołączyła Brazylia. Pierwszy element stacji, rosyjski moduł Zarja, został wyniesiony na orbitę w 1998 roku. Do przybycia pierwszej załogi ISS wzbogaciła się o kolejne dwa moduły - amerykański Unity i rosyjski Zwiezda.

[edytuj] Loty do ISS

Dotychczas odbyto do stacji 24 (stan na 1 czerwca 2008) loty amerykańskich wahadłowców oraz 43 loty rosyjskie, w tym 14 załogowych. Do zakończenia budowy, planowanego na rok 2010, konieczne będzie wykonanie jeszcze 13 lotów promów kosmicznych oraz około 7 lotów statków Sojuz. W kwietniu 2008 do stacji po raz pierwszy zadokował ATV - pojazd transportowy skonstruowany przez ESA, natomiast w roku 2009 ma nastąpić pierwszy lot japońskiego HTV.

[edytuj] Państwa biorące udział w projekcie

• Stany Zjednoczone - NASA
• Rosja - Rosawiakosmos
• Kanada - CSA
• członkowie ESA (Europejska Agencja Kosmiczna)
  • Belgia
  • Dania - DSRI
  • Francja - CNES
  • Hiszpania - INTA
  • Holandia - SRON
  • Niemcy - DLR
  • Norwegia - NSC
  • Szwajcaria
  • Szwecja - SNSB
  • Wielka Brytania - BNSC
  • Włochy - ASI
• Japonia - JAXA
• Brazylia - INPE

[edytuj] Eksploatacja

Głównym zadaniem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ma być prowadzenie badań naukowych w warunkach mikrograwitacji, niemożliwych do osiągnięcia na Ziemi. Mają one pozwolić na udoskonalenie metod prowadzenia upraw, lepsze poznanie działania ludzkiego organizmu (a więc i możliwość wynalezienia nowych leków) oraz pomóc rozwiązać wiele innych problemów na Ziemi. Do tej pory nie dokonano jednak na ISS żadnego przełomowego odkrycia.

[edytuj] Stałe załogi

Począwszy od 2000 roku na ISS przebywało 130 osób, z tego 26 było członkami stałych załóg w ramach 10 ekspedycji. Dla porównania - rosyjską stację Mir w ciągu 14 lat odwiedziło łącznie 137 ludzi. Niemal 1/4 wszystkich astronautów stanowiło załogę Międzynarodowej Stacji Kosmicznej lub pojazdów ją obsługujących.

Pierwotnie stałe załogi składały się z trzech osób, jednak po unieruchomieniu amerykańskich wahadłowców po katastrofie Columbii czasowo zmniejszono ich liczebność do dwóch. Do trzyosobowych załóg powrócono wraz z przybyciem na stację Thomasa Reitera na pokładzie promu Discovery w misji STS-121 w lipcu 2006 r. Dołączył on do Pawła Winogradowa i Jeffreya Williamsa przebywających na ISS od kwietnia 2006 r. uzupełniając tym samym skład 13. ekspedycji.

Członkowie załóg ISS otrzymują następujące rangi: dowódca ekspedycji (Amerykanin CDR lub Rosjanin KOM), inżynier pokładowy (ros. BI, amer. FE), dowódca statku ratunkowego Sojuz (zawsze Rosjanin, KK) oraz pracownik naukowy ISS (SO, wprowadzone we wrześniu 2002)

Ekspedycja	Załoga	Data wystrzelenia	Lot - tam	Data powrotu	Lot - powrót	Pobyt na ISS
Ekspedycja 1	William Shepherd - CDR USA. Jurij Gidzenko - KK Rosja Siergiej Krikalow - BI Rosja	31 października 2000 07:52:47 UTC	Sojuz TM-31	21 marca 2001 07:33:06 UTC	STS-102	136d 18h 41min
Ekspedycja 2	Jurij Usaczow - KOM/KK Rosja Susan Helms - FE1 USA James Voss - FE2 USA	8 marca 2001 11:42:09 UTC	STS-102	22 sierpnia 2001 19:24:06 UTC	STS-105	163d 7h 53min
Ekspedycja 3	Frank L. Culbertson - CDR USA Władimir Dieżurow - KK Rosja Michaił Tiurin - BI Rosja	10 sierpnia 2001 21:10:15 UTC	STS-105	17 grudnia 2001 17:56:13 UTC	STS-108	124d 22h 30min
Ekspedycja 4	Jurij Onufrijenko - KOM/KK Rosja Dan Bursch - FE1 USA Carl Walz - FE2 USA	5 grudnia 2001 22:19:28 UTC	STS-108	19 czerwca 2002 09:57:41 UTC	STS-111	189d 13h 20min
Ekspedycja 5	Walerij Korzun - KOM/KK Rosja Sergei Treszczow - BI Rosja Peggy Whitson- FE/SO USA	5 czerwca 2002 21:22:49 UTC	STS-111	7 grudnia 2002 19:37:12 UTC	STS-113	178d 3h 40min
Ekspedycja 6	Kenneth Bowersox - CDR USA Nikołaj Budarin - BI/KK Rosja Donald Pettit - FE/SO USA	24 listopada 2002 00:49:47 UTC	STS-113	4 maja 2003 02:04:25 UTC	Sojuz TMA-1	159d 0h 44min
Ekspedycja 7	Jurij Malenczenko - KOM/KK Rosja Edward Lu - FE/SO USA	26 kwietnia 2003 03:53:52 UTC	Sojuz TMA-2	28 października 2003 02:40:20 UTC	Sojuz TMA-2	182d 17h 21min
Ekspedycja 8	Michael Foale - CDR/SO USA Aleksandr Kaleri - KK/BI Rosja	18 października 2003 05:38:03 UTC	Sojuz TMA-3	30 kwietnia 2004 00:11:15 UTC	Sojuz TMA-3	192d 13h 36min
Ekspedycja 9	Giennadij Padałka - KOM/KK Rosja Michael Fincke - FE/SO USA	19 kwietnia 2004 03:19:00 UTC	Sojuz TMA-4	24 października 2004 00:32:00 UTC	Sojuz TMA-4	185d 16h 7min
Ekspedycja 10	Leroy Chiao - CDR/SO USA Saliżan Szaripow - BI/KK Rosja	14 października 2004 03:06 UTC	Sojuz TMA-5	25 kwietnia 2005 00:00:00 UTC	Sojuz TMA-5	190d 14h 8min
Ekspedycja 11	Siergiej Krikalow - KOM/KK Rosja John L. Phillips - FE/SO USA	15 kwietnia 2005 00:46:00 UTC	Sojuz TMA-6	11 października 2005 01:09:48 UTC	Sojuz TMA-6	176d 18h 58min
Ekspedycja 12	William McArthur - CDR USA Walerij Tokariew - BI/KK Rosja	1 października 2005 03:54:53 UTC	Sojuz TMA-7	8 kwietnia 2006 23:47:00 UTC	Sojuz TMA-7	187d 14h 19min
Ekspedycja 13	Pawieł Winogradow - KOM Rosja Jeffrey Williams - FE/SO USA Thomas A. Reiter - FE Niemcy (ESA)	30 marca 2006 02:30:20 UTC	Sojuz TMA-8 Winogradow Williams STS-121 Reiter	29 września 2006 01:13:37 UTC	Sojuz TMA-8 Winogradow Williams STS-116 Reiter	180d 17h 34min
Ekspedycja 14	Michael Lopez-Alegria - CDR USA Michaił Tiurin - BI/KK Rosja Sunita Williams - FE/SO USA	18 września 2006 04:08:42 UTC	Sojuz TMA-9 Lopez-Alegria Tiurin STS-116 Williams	21 kwietnia 2007 12:31:30 UTC	Sojuz TMA-9 Lopez-Alegria Tiurin STS-117 Williams	213d 3h 5min
Ekspedycja 15	Fiodor Jurczichin - KOM Rosja Oleg Kotow - BI/KK Rosja Clayton Anderson - FE/SO USA	7 kwietnia 2007 17:31:14 UTC	Sojuz TMA-10 Jurczichin Kotow STS-117 Anderson	21 października 2007 10:35:49 UTC	Sojuz TMA-10 Jurczichin Kotow STS-120 Anderson	194d, 12h, 4min
Ekspedycja 16	Peggy Whitson - CDR USA Jurij Iwanowicz Malenczenko- BI/KK Rosja Daniel Tani - FE/SO USA Léopold Eyharts - FE Francja (ESA) Garrett Reisman - FE/SO USA	10 października 2007 13:22:39 UTC	Sojuz TMA-11 Malenczenko Whitson STS-120 Tani STS-122 Eyharts STS-123 Reisman	19 kwietnia 2008	Sojuz TMA-11 Malenczenko Whitson STS-122 Tani STS-123 Eyharts STS-119 Reisman	191d, 19h, 8m
Ekspedycja 17 (w trakcie)	Siergiej Wołkow KOM Rosja Oleg Kononienko BI/KK Rosja Gregory Chamitoff FE/SO USA	8 kwietnia 2008	Sojuz TMA-12 Wołkow Kononienko STS-124 Chamitoff	23 października 2008 (planowany)	Sojuz TMA-12 Wołkow Kononienko STS-126 Chamitoff	198 dni (planowane)

[edytuj] Kosmiczni turyści

W 2002 roku na ISS gościł pierwszy w historii kosmiczny turysta. Amerykański milioner Dennis Tito zapłacił 20 milionów dolarów za osiem dni pobytu w kosmosie. Drugim turystą był Mark Shuttleworth z RPA. W kosmos chciał polecieć również polski miliarder Leszek Czarnecki, ale nie udało się zrealizować tego planu. Trzecim turystą został Gregory Olsen w 2005 roku, który poleciał na Międzynarodową Stację Kosmiczną pomimo złego stanu zdrowia. Pierwszą kobietą - nie astronautką w kosmosie została Amerykanka pochodzenia Perskiego Anousheh Ansari. Pierwotny kandydat do lotu Sojuz TMA-9 Daisuke Enomoto został odsunięty z powodów medycznych. ISS była także miejscem pierwszego kosmicznego ślubu. 10 sierpnia 2003 roku rosyjski astronauta Jurij Malenczenko ożenił się z Ekateriną Dimitriew, która przebywała wówczas w Teksasie.

[edytuj] Zagrożenia

Największym zagrożeniem dla stacji jest możliwość zderzenia z osiągającymi ogromne prędkości meteoroidami. Proponowanym zabezpieczeniem jest "laserowa miotła", która mogłaby błyskawicznie niszczyć owe odłamki. Jej wprowadzenie będzie jednak wymagało zmiany przepisów zabraniających używania broni laserowych w kosmosie. Innym niebezpieczeństwem związanym z przebywaniem w przestrzeni kosmicznej są strumienie naładowanych cząstek powstające podczas wybuchów na Słońcu. Powodują one awarie instalacji elektrycznych nawet na Ziemi i mogłyby poważnie uszkodzić pozbawioną ochrony magnetosfery stację kosmiczną.

[edytuj] Moduły stacji

• Zarja - 1998
• Unity - 1998
• Zwiezda
• stelaż Zenith - 2000
• Destiny - 2001
• Harmony - 2007
• Columbus - 2008
• JEM ELM-PS - 2008

[edytuj] Plany na przyszłość

Na konferencji szefów agencji kosmicznych, jaka odbyła się 23 lipca 2003 roku, ustalono ostateczny kształt stacji. Zdecydowano m.in. rozbudować ją do wielkości pozwalającej na zwiększenie stałej załogi do sześciu osób oraz dołączyć dodatkowe moduły. NASA zamierza prowadzić rozbudowę, podczas gdy Rosja będzie przewozić kolejne załogi. Po ukończeniu całej konstrukcji stacja będzie mieć 1160 m³ pomieszczeń hermetyzowanych, masę 419 ton oraz wymiary 108,4 m rozpiętości baterii słonecznych i 74 m długości, umożliwiając pracę sześcioosobowej załogi. Moc generowana przez baterie słoneczne wyniesie 110 kW, z czego 50 kW będzie służyć funkcjonowaniu stacji, reszta ma być przeznaczona na badania naukowe.

Na przełomie 2007 i 2008 konsorcjum brytyjskich naukowców i inżynierów zaproponowało skonstruowanie dwóch modułów mających przejąć funkcje zarzuconego modułu mieszkaniowego. Wielka Brytania do tej pory nie uczestniczy w projekcie ISS ani bezpośrednio, ani poprzez ESA

[edytuj] Kontrowersje

Szacuje się, że łączny koszt budowy, utrzymywania i wysyłania kolejnych ekspedycji na Międzynarodową Stację Kosmiczną przekroczy 100 miliardów dolarów. Wobec zużywania tak ogromnych środków rośnie liczba przeciwników projektu, którzy widzą w nim stratę czasu i pieniędzy, jakie mogłyby umożliwić wysłanie wielu tańszych i efektywniejszych misji bezzałogowych. Na przykład Kosmiczny Teleskop Hubble'a (koszt 2 miliardy USD) przyniósł więcej odkryć niż jakiekolwiek inne przedsięwzięcie, zaś roboty Spirit i Opportunity (razem 800 mln dolarów) dowiodły obecności wody na Marsie.^{[potrzebne źródło]} Nie brak również głosów krytykujących eksplorację kosmosu w ogóle, twierdząc, że za 100 miliardów dolarów można by rozwiązać wiele problemów na Ziemi. Zwolennicy podboju kosmosu odpowiadają, że jego krytyka jest krótkowzroczna i pozbawiona jakichkolwiek podstaw.^{[potrzebne źródło]} Z kolei entuzjaści lotów załogowych argumentują, że opracowane podczas ich przygotowywania i realizacji technologie przyniosły miliardy dolarów realnego zysku. Według niektórych prognoz, pośrednie korzyści ekonomiczne odniesione w wyniku komercjalizacji tych technologii siedmiokrotnie przekraczają zainwestowany kapitał (inne prognozy mówią o trzykrotnym zysku).^{[potrzebne źródło]} To, czy tego rodzaju korzyści wynikną również z programu ISS, jest przedmiotem intensywnej dyskusji.

[edytuj] Stan obecny

Katastrofa Columbii 1 lutego 2003 r., której konsekwencją było wstrzymanie lotów wahadłowców, rzuciła cień na przyszłość ISS. Najważniejsze moduły stacji, jak np. w pełni gotowe europejskie laboratorium Columbus, były zbyt ciężkie, aby mogły zostać wyniesione na orbitę za pomocą innych pojazdów czy rakiet. Wymiana załóg odbywała się wyłącznie za pomocą statków kosmicznych Sojuz, zaś wyposażenie dostarczały wyłącznie niewielkie statki Progress, co wymusiło ograniczenie stałej załogi ISS do dwóch osób.

26 lipca 2005 po ponad 2-letniej przerwie wystartował wahadłowiec Discovery z misją testowo-logistyczną STS-114. Lot mimo histerycznie nastawionych mediów przebiegł pomyślnie. Stało się tak mimo powtórzenia podczas tej misji zagrożenia związanego z odpadającą pianką. Program wahadłowców znów wstrzymano aby rozwiązać ten problem. Kolejny lot Discovery (też testowo-logistyczny), przewidziany początkowo na 1 lipca 2006 roku, rozpoczął się 4 lipca 2006 r. Misja STS-121 się powiodła. Prom Discovery wylądował 17 lipca 2006 r. o godzinie 15.14 czasu polskiego w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego na Florydzie.

9 września 2006 wahadłowiec Atlantis wystartował do misji konstrukcyjnej STS-115. Misja, podczas której do ISS dołączone zostały nowe baterie słoneczne, trwała do 21 września.

10 grudnia wystartował do ostatniej w 2006 roku, logistyczno-konstrukcyjnej misji STS-116 wahadłowiec Discovery wraz z siedmioosobową załogą. Misja, trwająca do 22 grudnia, zakończyła się pełnym sukcesem.

9 czerwca 2007 wahadłowiec Atlantis wystartował do misji konstrukcyjnej STS-117. Miała ona na celu zamontowanie nowych paneli słonecznych.

Od 2007roku do zakończenia programu w 2010 roku NASA planuje jeszcze 14 misji wahadłowców. Najwcześniej w 2012 roku miałyby się rozpocząć loty nowego amerykańskiego statku kosmicznego - Orion.

[edytuj] Zobacz też

• Salut
• Skylab
• Mir
• etapy montażu ISS
• lista gości Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
• lista załogowych lotów kosmicznych do ISS
• lista bezzałogowych lotów kosmicznych do ISS
• lista spacerów kosmicznych na stacji ISS

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna rosyjskiego przedsiębiorstwa Energia
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna ESA
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna JAXA
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna NASA
• Heavens Above - pokazuje, kiedy ISS będzie widoczna z dowolnego miejsca na Ziemi
• Orbitron - program prezentujący położenie ISS i innych satelitów na orbicie
• NASA TV - Pokazywane są tam na żywo ekspedycje na ISS
• Informacje w języku polskim i zdjęcia

p • d • e Listy i chronologie eksploracji kosmosu Loty załogowe Chronologicznie 1961-1970 • 1971-1980 • 1981-1990 • 1991-2000 • 2001-obecnie • planowane Tematycznie Lista załogowych lotów kosmicznych według programów Loty księżycowe 1958-1980 • 1981-obecnie • planowane Loty międzyplanetarne 1959-1980 • 1981-2000 • 2001-obecnie • planowane Astronauci Alfabetycznie • Grupy i oddziały • Pierwsi wg narodowości Międzynarodowa Stacja Kosmiczna Loty załogowe • Loty bezzałogowe • Goście • Spacery kosmiczne Misje Ekspedycje na stację Mir • Misje Sojuz • Misje NASA • Misje wahadłowców Inne Rekordy lotów kosmicznych • Lista rakiet nośnych • Chronologia wyścigu kosmicznego • Lista agencji kosmicznych • Lista kosmodromów