Muzeum Powstania Warszawskiego
Z Wikipedii
Muzeum Powstania Warszawskiego – muzeum w Warszawie poświęcone powstaniu warszawskiemu (1944).
Muzeum zostało otwarte w przeddzień 60. rocznicy wybuchu powstania, 31 lipca 2004 r. Jest wyrazem hołdu warszawiaków wobec tych, którzy walczyli i ginęli za wolną Polskę i jej stolicę. Ekspozycja przedstawia walkę i codzienność powstania na tle okupacji, poprzez ukazanie złożonej sytuacji międzynarodowej, aż po powojenny terror komunistyczny i losy powstańców w PRL.
Muzeum prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną poświęconą dziejom powstania warszawskiego oraz historii i dorobku Polskiego Państwa Podziemnego. Gromadzi zbiory poświęcone tym zagadnieniom. Inicjatywą Muzeum jest również utworzenie Archiwum Historii Mówionej gromadzącego nagrania wspomnień uczestników powstania.
Ekspozycja w Muzeum została przyjęta przez recenzje i opinię publiczną pozytywnie, jako nowatorska w dziejach muzealnictwa polskiego. Wykorzystuje najnowsze techniki audiowizualne pozwalające na interaktywne uczestniczenie w oglądaniu eksponatów.
Dyrektorem Muzeum jest Jan Ołdakowski.
Spis treści |
[edytuj] Historia Muzeum
Przez wiele lat powstanie muzeum było niemożliwe z oczywistych powodów politycznych. O potrzebie utworzenia muzeum dyskutowano już w 1956 roku, w czasie politycznej odwilży po śmierci Stalina, żadnych kroków nie podjęto aż do 1981 roku. To wtedy powołano Społeczny Komitet Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego. Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku udaremniło jednak plany Komitetu.
Dopiero w 1983 ówczesny komisarz Warszawy gen. Mieczysław Dębicki, powołał Muzeum Powstania Warszawskiego, ale jako oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy. Rozpoczęła się zbiórka pamiątek.
W latach 1984-1994 trwały przygotowania do budowy Muzeum Powstania Warszawskiego na ruinach Banku Polskiego przy ul. Bielańskiej, powstańczej reduty. W 1984 roku prof. Janusz Durko, w owym czasie dyrektor Muzeum Historycznego m.st. Warszawy, zainicjował we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich konkurs na projekt Muzeum Powstania. Zwycięskim okazał się w 1986 projekt Konrada Kucza-Kuczyńskiego, Andrzeja Miklaszewskiego i Zbigniewa Pawłowskiego. W 1994 odbyła się nawet uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Muzeum, jednak z powodu nie wyjaśnionych stosunków własnościowych budynku przy Bielańskiej budowa się nie rozpoczęła.
Sytuacja zmieniła się w 2002, kiedy prezydentem Warszawy został Lech Kaczyński. Obiecał powstańcom, że Muzeum zostanie wybudowane na 60. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. W lipcu 2003 zapadły najważniejsze decyzje: powołano pełnomocnika ds. Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego, przeznaczono na siedzibę Muzeum zabytkowy budynek dawnej elektrowni tramwajowej, powołano Radę Honorową i Radę Programową Muzeum Powstania Warszawskiego.
W grudniu 2003 Rada Warszawy uchwaliła rezolucję dotyczącą ustanowienia nowej instytucji kultury – Muzeum Powstania Warszawskiego.
Konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej, ogłoszony w sierpniu 2003, wygrał projekt wybitnego architekta Wojciecha Obtułowicza, autora m.in. Polskiego Pawilonu Expo 2000 w Hanowerze. W konkursie na opracowanie koncepcji plastycznej ekspozycji zwyciężył zespół w skaldzie: Jarosław Kłaput, Dariusz Kunowski, Mirosław Nizio. Prace rozpoczęły się w kwietniu 2004 i w ciągu następnych czterech miesięcy prowadzone były na trzy zmiany, 24 godzin na dobę. Dzięki olbrzymiemu wysiłkowi i poświęceniu ludzi zaangażowanych w realizację projektu 31 lipca 2004 - dzień przed 60. rocznicą powstania warszawskiego - prezydent Lech Kaczyński otworzył Muzeum Powstania Warszawskiego.
[edytuj] Historia budynku Muzeum Powstania Warszawskiego
Zobacz więcej w osobnym artykule: Elektrownia Tramwajowa na Woli.Przekazanie na siedzibę Muzeum Powstania Warszawskiego dawnej elektrowni tramwajowej przy ul. Przyokopowej 28 przywróciło świetność jednemu z nielicznych już w mieście zabytków architektury przemysłowej.
Elektrownię wzniesiono w latach 1904-1908. Na rozległej działce stanął też budynek administracji, powstała bocznica kolejowa, wykopano studnię artezyjską, a w 1917 wybudowano dodatkowo kotłownię. Rok później rozpoczęła się rozbudowa gmachu głównego, trwająca do roku 1923.
Działania wojenne we wrześniu 1939 spowodowały poważne uszkodzenia budynku elektrowni. 1 sierpnia 1944 grupa żołnierzy "Kedywu" odparła ataki oddziałów niemieckiej żandarmerii i Wehrmachtu. Pracownicy elektrowni trwali na posterunku do 6 sierpnia – tego dnia wkroczyli Niemcy i rozstrzelali załogę elektrowni. Podczas powstania warszawskiego w pobliżu toczyły się zaciekłe walki o utrzymanie tzw. twardego frontu. Wraz z upadkiem powstania Niemcy zbombardowali teren wolskiej elektrowni.
Po wojnie zabytkowy budynek elektrowni przejmowali kolejni właściciele. W latach 70. jego ceglaną fasadę pokrywał szary tynk, tzw. baranek. W 2004, dzięki pracy konserwatorów zaangażowanych przez Muzeum, fasada budynku elektrowni odzyskała dawny wygląd. Wynalazcą nowatorskiej metody czyszczenia ceglanych murów z cementowego tynku jest Bogusław Kornecki. Wpadł na pomysł podgrzewania tynku palnikiem. Metoda okazała się skuteczna. W 2006 na 34. Międzynarodowej Wystawie Wynalazczości w Genewie odebrał złoty medal z wyróżnieniem i statuetkę "Geniusza".
Po zdemontowaniu kotłów i innych ciężkich elementów, w połowie kwietnia 2004 rozpoczęły się trudne prace remontowo-budowlane. Ze względu na bliski termin otwarcia Muzeum prowadzone często przez całą dobę.
Dziś nad gmachem Muzeum góruje 32-metrowa wieża, na ścianie której z daleka widać symbol Polski Walczącej. Wieża, której nieco postrzępiony kształt kojarzy się z ruinami Warszawy, mieści szyb panoramicznej windy. Z tarasu widokowego, oprócz rozległej panoramy Śródmieścia i bliskiej Woli, zobaczyć można m.in. teren walk na linii "twardego frontu".
[edytuj] Ekspozycja Muzeum Powstania Warszawskiego
Ekspozycja stała zlokalizowana jest na trzech kondygnacjach (parter, antresola i piętro), na całkowitej powierzchni ponad 3000 m2. Składa się na nią ponad 500 eksponatów, 1 200 fotografii, 225 informacji biograficznych i historycznych, a także mapy, tablice, filmy, kroniki, zaaranżowane w porządkach chronologicznym i tematycznym.
Wystawa przedstawia historię powstania warszawskiego począwszy od niemieckiej i sowieckiej napaści we wrześniu 1939 roku, poprzez okupację, akcję "Burza", przygotowanie do powstania, jego wybuch i przebieg, sytuację na arenie międzynarodowej w 1944 roku, utworzenie nielegalnego, komunistycznego rządu w Lublinie a skończywszy na losach powstańców w PRL.
W Muzeum wykorzystano różne techniki komunikacji audiowizualnej i multimedialnej. W centrum stałej ekspozycji umieszczono Monument przenikający przez wszystkie poziomy budynku. Symbolizuje bijące "serce" stolicy. Podchodząc bliżej zwiedzający mogą usłyszeć odgłosy walczącej Warszawy, świst kul, modlitwy, pieśni i ogłuszający huk bomb. Na monumencie wygrawerowano daty kolejnych dni powstania.
[edytuj] Parter
Na parterze przedstawiono czas okupacji i sam wybuch powstania – godzinę "W". W tę część ekspozycji wprowadza kalendarium wydarzeń od 1 września 1939 po 8 maja 1945 Pokazano życie codzienne okupowanej stolicy, niemiecki terror, którego symbolem są Palmiry i więzienie na Pawiaku, a także funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego i Akcję "Burza". Najbardziej wymownym symbolem godziny "W" jest zegar ustawiony na godzinę 17.00. Atmosferę warszawskiej ulicy tamtego czasu oddają polskie flagi na replice jednego z niemieckich bunkrów i zdjęcia Eugeniusza Lokajskiego.
W oddzielnym pomieszczeniu eksponowane są maszyny drukarskie z lat 40., wszystkie są sprawne i drukują m.in. historyczne obwieszczenie z 3 sierpnia 1944, "Biuletyn Informacyjny" oraz ulotki okolicznościowe.
W przeznaczonej specjalnie dla dzieci Sali Małego Powstańca - jedynej tego typu w Polsce - jasnej i kolorowej, dzieci uczą się historii oglądając teatrzyk powstańczy czy wcielając się w rolę harcerskich listonoszy i sanitariuszek. Najmłodsi goście mają do dyspozycji repliki dawnych zabawek, gry planszowe i puzzle.
[edytuj] Antresola
Na drugi poziom ekspozycji można wjechać windą, na której umieszczona została kolekcja powstańczych opasek. Na antresoli zaprezentowano walki w sierpniu i życie codzienne w powstańczej Warszawie. Pokazano rzeź Woli, życie religijne i kulturalne, zrzuty oraz szpital powstańczy. W kinie Palladium wyświetlane są trzy powstańcze kroniki filmowe Biura Informacji i Propagandy AK, pokazywane w czasie powstania. Na trasie zwiedzania znajduje się aranżacja kanału, gdzie identyfikacji z powstańcami służy odpowiednia scenografia, efekty wizualne i dźwiękowe.
[edytuj] Piętro
Kanał i schody prowadzą na piętro. Ten fragment ekspozycji pokazuje walki we wrześniu toczące się w mieście, na Czerniakowie, Mokotowie i Żoliborzu, udział w powstaniu żołnierzy NSZ i AL, a także cudzoziemców. Przedstawiono upadek powstania i następujące po nim wydarzenia – powstanie i działalność PKWN, decyzje Wielkiej Trójki, kapitulację i exodus ludności Warszawy. Przedstawiono też losy powstańców w PRL. Wyróżnioną częścią jest Miejsce Pamięci, w którym znajdują się powstańcze mogiły. Są także trzy odrębne pomieszczenia: "Radiostacje i łączność", "Poczta polowa" i "Niemcy".
Na piętrze znajduje się kawiarenka "Pół Czarnej" o wystroju stylizowanym na lata międzywojenne.
[edytuj] Hala B
Druga część ekspozycji, zwana Halą B, stanowi całkowicie odmienną przestrzeń. Jest to duża przestronna sala, dawna hala kotłów elektrowni, w której istotną rolę odgrywa gra światła i przestrzeni. Jej centralnym punktem jest replika samolotu Consolidated B-24 Liberator, pilotowanego przez kapitana Zbigniewa Szostaka, zestrzelonego przez myśliwce Luftwaffe w okolicach Bochni. Oryginalne elementy samolotu, odnalezione w rejonie katastrofy, włączono w jego replikę, wykonaną w skali 1:1. Do atrakcji tej części Muzeum można zaliczyć również: odrestaurowany jeden z kotłów elektrowni, salę kinową oraz wieżę widokową, z której podziwiać można panoramę miasta a także wierną rekonstrukcję kanału.
[edytuj] Mur Pamięci
W otaczającym Muzeum Parku Wolności znajduje się szczególne upamiętnienie wszystkich poległych powstańców – Mur Pamięci. Na liczącym 156 m długości Murze wyryte są nazwiska blisko 10 000 powstańców, którzy zginęli w walkach w sierpniu i we wrześniu 1944 roku.
Lista ta jest nieustannie uzupełniana, cały czas przyjmowane są nowe zgłoszenia. Nazwiska są weryfikowane na podstawie dokumentów archiwalnych, listu Czerwonego Krzyża i innych źródeł. Umieszczane są w tzw. systemie holenderskim, w ponumerowanych kolumnach, w porządku alfabetycznym.
Drukowane listy nazwisk z numerami są dostępne w Muzeum, pełny zestaw nazwisk dostępny jest również za pośrednictwem Internetu.
[edytuj] Archiwum Historii Mówionej
W październiku 2004 rozpoczęty został projekt Archiwum Historii Mówionej – nagrywania wywiadów z wszystkimi żyjącymi powstańcami.
Ankieta przygotowana przez zespół historyków i socjologów nie koncentruje się jedynie na powstaniu warszawskim. Informacje dotyczą życia powstańców przed wybuchem II wojny światowe, ich aktywności podczas okupacji niemieckiej i ich losów po wojnie.
Zebrane materiały będą pomocne dla historyków i badaczy Polskiego Państwa Podziemnego, a także będą użyte w programach edukacyjnych jako unikatowe pomoce w nauczaniu.
Do końca 2006 w archiwach Muzeum Powstania Warszawskiego powinno znaleźć się ponad 1000 wywiadów, które po przepisaniu trafiają na stronę internetową.
[edytuj] Edukacja
Jednym z najważniejszych celów Muzeum Powstania Warszawskiego jest edukacja.
Od stycznia 2005 roku Centrum Edukacyjne Muzeum Powstania Warszawskiego prowadzi lekcje muzealne z historii i języka polskiego, dla wszystkich typów szkół, również dla grup przedszkolnych. Zajęcia zostały przygotowane i opracowane przez zespół ekspertów z bogatym doświadczeniem w nauczaniu. Lekcje są dostosowane do wieku uczestników. Zajęcia odbywają się w Sali Małego Powstańca, przeznaczonej specjalnie dla dzieci, jedynej tego rodzaju w Polsce.
Centrum Edukacyjne prowadzi także inne projekty: happeningi historyczne, młodzieżowe projekty badawcze, dokumentacyjne i wydawnictwa (np. płyta Czuwaj Wiaro! zespołu Dzieci z Brodą). Publikowane są różnorodne pomoce do tej nauki: kompendia, plany lekcji, ćwiczenia i materiały multimedialne. Organizowane są także szkolenia i kursy dla nauczycieli.
[edytuj] Instytut Stefana Starzyńskiego
Instytut Stefana Starzyńskiego to oddział Muzeum Powstania Warszawskiego, który poprzez programy edukacyjne, badawcze, działalność wydawniczą ma propagować wiedzę na temat Warszawy, koncentrując się przede wszystkim na najnowszej historii stolicy oraz na kwestiach związanych z jej obecnym, dynamicznym rozwojem.
