N1 (rakieta)

Z Wikipedii

Rakieta księżycowa N1 i jej atrapa (w tle) na wyrzutniach kosmodromu Bajkonur, lipiec 1969 (NASA)

N1 – seria nieudanych radzieckich rakiet nośnych, mających wynieść kosmonautów na Księżyc. Programem ich budowy kierował, aż do śmierci w 1966 roku, Siergiej Korolow, zastąpiony potem przez Wasilija Miszyna.

[edytuj] Konstrukcja i historia

N1 była rakietą porównywalną z amerykańskimi rakietami Saturn V. Liczyła ponad 100 metrów wysokości i miała moc wystarczającą do wyniesienia 95 ton na niską orbitę okołoziemską. Była rakietą trzystopniową, wyposażoną w niezwykle skomplikowany system paliwowy i ogromną liczbę silników pierwszego stopnia – 30. Z pośpiechu, silników nigdy nie przetestowano jako zespołu, testy prowadzono jedynie pojedynczo. Nie odkryto przez to na czas problemów wynikających z ich liczby – potężnych wibracji, niszczących turbiny i zrywających przewody paliwowe, a także skomplikowanej struktury płomieni wylotowych, powodujących między innymi niekontrolowane obroty pojazdu. Dla porównania, Saturn V posiadał jedynie pięć dużych silników F-1.

Na skutek trudności technicznych, N1 nigdy nie wykonała udanego lotu. Wszystkie cztery bezzałogowe starty (z planowanych 12) zakończyły się katastrofami przed odłączeniem pierwszego członu rakiety. Najdłuższy lot trwał zaledwie 107 sekund. Dwa starty miały miejsce w roku 1969, jeden w 1971, a ostatni w 1972. Program został przerwany w 1974 roku, przed ostatnim lotem testowym, który – zdaniem inżynierów – miał szanse powodzenia.

Następcą programu była planowana rakieta "Wulkan" – ogromna wersja rakiety Proton napędzana paliwem hipergolicznym, a od roku 1976 program Energia / Buran.

Po programie pozostał ogromny zapas przetestowanych i niezawodnych silników NK-33. Uniknęły zniszczenia, mimo prób ukrycia niepowodzenia projektu przez radzieckie władze, w tym domniemanego polecenia zniszczenia wszystkich pozostałości materialnych. Są nadal wykorzystywane przez amerykańską firmę, Kistler Aerospace Corporation, która opracowuje na ich bazie nowe projekty rakiet.

[edytuj] Starty:

21 lutego 1969: Eksplozja na wysokości 12200 metrów
3 lipca 1969: Awaria silników stopnia 1 podczas startu na wysokości ok. 150 m. Ten nieudany start był przyczyną rezygnacji z wystrzelenia na Księżyc statku załogowego z Leonowem na pokładzie. Przygotowywana gorączkowo ekspedycja miała na celu wyprzedzenie NASA w wyścigu ku Księżycowi.
27 czerwca 1971: Niekontrolowany obrót 7 sekund po starcie
23 listopada 1972: Oscylacje na 10 sekund przed wyłączeniem stopnia pierwszego