Napoleon Bonaparte

Z Wikipedii

Napoleon Bonaparte
Władca Francji (jako I Konsul Republiki)
Okres urzędowania	od 1799 do 1804
Poprzednik	Dyrektoriat (Rząd Narodowy)
Następca	On sam jako Cesarz
Władca Francji (jako Cesarz)
Okres urzędowania	od 1804 do 1814
Poprzednik	Konsulat
Następca	Ludwik XVIII (Król)
Władca Francji (jako Cesarz)
Okres urzędowania	od 1815 do 1815
Poprzednik	Ludwik XVIII (Król)
Następca	Ludwik XVIII (Król)
Dane biograficzne
Dynastia	Bonapartowie
Urodzony	15 sierpnia 1769
Zmarł	5 maja 1821
Ojciec	Carlo Maria Buonaparte
Matka	Letycja Buonaparte
Żona	Józefina de Beauharnais

Napoléon Bonaparte (pierwotnie wł. Napoleone Buonaparte), Napoleon I (ur. 15 sierpnia 1769 w Ajaccio na Korsyce, zm. 5 maja o 17:49, 1821r. w Longwood na Wyspie Świętej Heleny) – pierwszy konsul Republiki Francuskiej 1799-1804, cesarz Francuzów w latach 1804-1814 oraz 1815, prezydent (1802-1805) i król Włoch w latach 1805-1814. Kawaler Orderu Orła Białego.

Postać Napoleona postrzegana jest na świecie, jako kontrowersyjna - przez niektórych uważany za jednego z najwybitniejszych mężów stanu, przywódców - wodzów, strategów wojny, jak też reformatorów ustroju państwowego i prawa (Kodeks Napoleona); przez innych z kolei uznawany za egotystę, tyrana i agresora.^[1]

W Polsce, z uwagi na wiązanie z osobą Napoleona w okresie zaborów ogromnych nadziei społeczeństwa polskiego na odzyskanie niepodległości (zobacz: Księstwo Warszawskie), w polskiej tradycji niepodległościowej, jak też romantycznej idea napoleońska oraz uwielbienie dla osoby Napoleona było przejawem patriotyzmu, miłości do Ojczyzny oraz wyrazem poczucia tożsamości narodowej (zobacz: bonapartyzm).

Spis treści 1 Młodość i początki kariery wojskowej 2 Kampanie we Włoszech i Egipcie oraz zdobycie władzy 3 Rządy Napoleona 4 Cesarz Francuzów 5 Abdykacja 6 Sto dni Napoleona 7 Zesłanie i samotna śmierć 8 Przyczyna śmierci 9 Ciekawostki 10 Przypisy 11 Zobacz też 12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Młodość i początki kariery wojskowej

Urodził się w Ajaccio na Korsyce, w niezamożnej rodzinie adwokata pochodzenia szlacheckiego Carlo Maria Buonapartego i jego żony Letycji. Miał liczne rodzeństwo: braci Józefa, Ludwika, Lucjana i Hieronima, oraz trzy siostry: Karolinę Bonaparte-Murat, Paulinę Bonaparte-Borghese i Elizę Bonaparte-Baciocchi.

Dzięki protekcji gubernatora Korsyki w 1779 roku został zapisany do szkoły wojskowej w Brienne. Tam zyskał opinię samotnika, który wolał naukę od towarzystwa lepiej niż on sytuowanych kolegów. Od roku 1784 kontynuował naukę w l'École Militaire w Paryżu. Po zakończeniu nauki w roku 1786 ze stopniem podporucznika został przydzielony do służby w artylerii. Po śmierci ojca, mając 16 lat, zajął się bratem Hieronimem, który odtąd z nim mieszkał w różnych koszarach i pobierał od niego nauki. Po wybuchu rewolucji od razu opowiedział się po jej stronie. Wraz z resztą rodziny był także zwolennikiem utrzymania Korsyki przy Francji, w związku z czym zerwał z korsykańskim przywódcą Paolim, a kiedy ten w maju 1793 roku wywołał antyfrancuskie powstanie rodzina Buonaparte musiała uciekać z wyspy. W kwietniu 1791 awansowany na porucznika. W roku 1793 Napoleon jako dowódca artylerii przeforsował swój plan zdobycia zbuntowanego przeciwko Republice Tulonu i za zasługi w trakcie jego zakończonego sukcesem oblężenia został awansowany najpierw z kapitana na szefa batalionu, a potem na generała brygady.

Po upadku jakobinów z którymi był związany znalazł się chwilowo w więzieniu, a potem przez kilkanaście miesięcy pozostawał bez przydziału. Dopiero lider Dyrektoriatu, Paul Barras, który pamiętał Napoleona z okresu oblężenia Tulonu, wziął go sobie do pomocy w stłumieniu rojalistycznego powstania 13 Vendémiaire (5 października 1795 roku), z czego Napoleon, wykorzystując w walkach ulicznych artylerię, znakomicie się wywiązał. Po tym wydarzeniu został mianowany dowódcą wojsk wewnętrznych i generałem dywizji. 9 marca 1796 roku, mając 27 lat, poślubił owdowiałą hrabinę Józefinę de Beauharnais, przy czym zmienił nazwisko rodowe z "Buonaparte" na bardziej francusko brzmiące "Bonaparte". Po śmierci swojego męża była ona kochanką Barrasa i kilku innych wpływowych polityków. Dwa dni później Napoleon objął dowództwo nad wojskami francuskimi walczącymi z Austriakami na terytorium północnej Italii i spekulowano że stało się tak z powodu znajomości Józefiny.

[edytuj] Kampanie we Włoszech i Egipcie oraz zdobycie władzy

W latach 1796-1797 Napoleon odniósł we Włoszech wielkie sukcesy militarne, pokonał Austriaków i narzucił im pokój w Campo Formio w 1797. Pod jego rozkazami służyły Legiony polskie dowodzone przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego. W 1797 roku trwała wciąż wojna Francji z Monarchią Brytyjską, ostatnim państwem I koalicji antyfrancuskiej, zawiązanej w 1793 r. przeciwko rewolucji we Francji. By zmusić Anglię do zakończenia wojny, Napoleon Bonaparte zaproponował podbicie Indii - perły Korony Brytyjskiej. W tym celu Napoleon ruszył na Egipt, mający być przyszłą bazą wypadową do ataku na Indie. Wyprawa egipska doszła do skutku w maju 1798 r. Wzięło w niej udział 38 tysięcy marynarzy i żołnierzy^[2].

Po sukcesach, jakimi było zajęcie Malty i Dolnego Egiptu z Aleksandrią, bitew pod Abukirem i pod piramidami, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia: upiorny klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej admirała Bruey'ego 2 sierpnia przez eskadrę angielskich okrętów admirała Nelsona u ujścia Nilu , powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików. Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 roku. Napoleon, nie czekając na ostateczne zakończenie kampanii, powrócił do Francji. Za zasługi wojenne Dyrektoriat mianował go dowódcą wojskowym Paryża. Wykorzystał to niezwłocznie, inicjując w dniu 9 listopada (18 brumaire'a) 1799 r. zakończony nazajutrz wojskowy zamach stanu. W jego wyniku Dyrektoriat został obalony, a władza w państwie przeszła w ręce Napoleona jako pierwszego konsula. Zgodnie z nową konstytucją roku VIII miał ją sprawować przez dziesięć lat.

[edytuj] Rządy Napoleona

Po przejęciu władzy dyktatorskiej we Francji, Napoleon Bonaparte działał bardzo energicznie. Przede wszystkim, starając się o uzyskanie poparcia arystokracji, ogłosił amnestię dla rojalistycznych emigrantów. Mogli oni wracać do kraju, ale zarekwirowanych w trakcie rewolucji majątków im nie zwrócono. Podobnie, normując stosunki z Kościołem katolickim przez zawarcie w 1801 roku nowego konkordatu, Napoleon zastrzegł w nim nienaruszalność dokonanych rekwizycji i sprzedaży dóbr kościelnych. Poza tym, konkordat był korzystny dla Kościoła: ustalał pensje dla biskupów, wprowadzał religię do szkół państwowych, ułatwiał budowę nowych kościołów, szkół kościelnych itp.

Napoleon wprowadził szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Wprowadził we Francji m.in. pierwszy na świecie obowiązek nieodpłatnej nauki w szkołach publicznych dla ludzi obu płci wszystkich stanów. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami itp. zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie instytucji prefektów w departamentach i merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobista, równość wobec prawa, laicyzacja, nienaruszalność własności prywatnej. Kodeks ten został przyjęty w wielu państwach^[3].

Zreformowanie urzędów skarbowych i wprowadzenie podatków pośrednich od soli, tytoniu i alkoholi przyczyniło się do szybkiej poprawy finansów państwa, co umożliwiło np. wypłatę rent. Poważnym zastrzykiem dla skarbu państwa była sprzedaż w 1803 r. Stanom Zjednoczonym za 15 milionów dolarów terytorium Luizjany w środkowej części Ameryki Północnej. Napoleon wiedział, że i tak nie zdołałby utrzymać tych rozległych terenów, a zarazem chciał skoncentrować armię na arenie europejskiej. Była to największa transakcja nieruchomościami w dziejach, dzięki której Stany Zjednoczone powiększyły swe terytorium o przeszło dwa miliony kilometrów kwadratowych.

[edytuj] Cesarz Francuzów

Dla utwierdzenia swej władzy Napoleon koronował się 2 grudnia 1804 r. na cesarza Francuzów. Koronacja odbyła się w Katedrze Notre Dame w Paryżu. Mszę prowadził papież Pius VII, a w kluczowym momencie koronacji Napoleon wyjął koronę z rąk papieża i sam włożył ją na swoją głowę^[4]. Następnie koronował swą żonę Józefinę. 26 maja 1805, a w katedrze w Mediolanie koronował się na króla Włoch. Wszystkie te sprawy miały jednakże w okresie rządów Napoleona znaczenie drugorzędne i zdominowane zostały przez szereg wojen, jakie Francja prowadziła prawie bez przerwy od 1800 do 1815 roku. Było ich kilkanaście i brały w nich udział, w zmiennych koalicjach, wszystkie państwa europejskie. Fronty wojen rozciągały się od Lizbony po Moskwę i od Anglii i Szwecji po Italię. Napoleon walczył w Austrii, Hiszpanii oraz w Niemczech, odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Wagram, Somosierrą, ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kirem oraz Trafalgarem; pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt^[5] oraz Rosję w bitwach pod Iławą Pruską, Frydlandem i Borodino (ponieważ Napoleon miał w tym dniu wysoką gorączkę, przeciw Rosjanom Wielką Armię poprowadził marszałek Ney, za co otrzymał później tytuł "księcia Moskwy") . Cesarz miał zamiar przeczekać zimę w zbudowanej w większości z drewna Moskwie, jednak ta została podpalona przez więźniów na rozkaz mera. Plany Napoleona legły w gruzach. Jego ostatnią nadzieją był szybki pokój. Nie doczekał się tego jednak i po dwóch tygodniach "postoju" w Moskwie zarządził odwrót. Wycofująca się armia była atakowana przez oddziały regularnej armii rosyjskiej, Kozaków i partyzantów, czemu towarzyszył niesprzyjający klimat - mrozy dziesiątkowały wojsko francuskie, które nie było na nie przygotowane. Armia napoleońska straciła w tej kampanii najlepszy materiał ludzki, w tym znaczną ilość żołnierzy tzw. "starej gwardii".

W wyniku podbojów i aneksji Francja w 1812 r. powiększyła swe terytorium do 750 tys. km², mając 44 mln mieszkańców. Przyłączone zostały do niej: Belgia, Holandia, prowincje niemieckie nad Morzem Północnym, Prowincje Iliryjskie na Bałkanach oraz znaczna część terenów włoskich wzdłuż zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, po Rzym włącznie. Ponadto w bezpośredniej zależności od Francji znajdowały się królestwa Hiszpanii i Włoch, niemiecki Związek Reński, szwajcarska Republika Helwecka i Księstwo Warszawskie.
Napoleon Bonaparte rozwiódł się z Józefiną, ponieważ nie dała mu ona potomka i ożenił się z córką pokonanego cesarza austriackiego Franciszka II - Marią Ludwiką z którą miał syna, zwanego później Napoleonem II.

[edytuj] Abdykacja

Po klęsce Francuzów w kampanii moskiewskiej wojna rozgorzała ponownie w 1813 r. na terytoriach niemieckich. Napoleonowi udało się sprowadzić z Francji nową 150-tysięczną armię i nawet początkowo odniósł zwycięstwa w bitwach pod Lützen, Dreznem i Budziszynem. Doznał jednakże sromotnej klęski w wielkiej Bitwie Narodów pod Lipskiem, rozegranej w dniach 16-19 października 1813 roku, podczas której poległ książę Józef Poniatowski.

31 marca 1814 roku rozpoczęła się okupacja Paryża. Pod wpływem nalegań dowódców Napoleon abdykował 6 kwietnia, zrzekając się władzy na rzecz syna. Koalicja zawiązana przeciwko Napoleonowi zażądała jednak bezwarunkowej kapitulacji, której Napoleon dokonał 11 kwietnia 1814 roku. Zesłano go na wyspę Elbę, położoną na Morzu Śródziemnym, 20 km od wybrzeża Włoch.

[edytuj] Sto dni Napoleona

Napoleon uciekł z Elby 26 lutego 1815 roku i powrócił do Francji 1 marca 1815. Tak rozpoczęło się słynne 100 dni Napoleona, zakończone ostatecznie jego klęską 18 czerwca 1815 w bitwie pod Waterloo (na terytorium Belgii).

Wojny napoleońskie zakończyły się na terenach Francji i Belgii w 1815 r. kapitulacją Francji i internowaniem zdymisjonowanego Napoleona na Wyspie Świętej Heleny na południowym Atlantyku. Klęska armii Napoleona przesądzona została na polach bitewnych, wszakże przyczynili się do niej też sami Francuzi. Zdrada oficerów i żołnierzy, których Napoleon wyniósł dając im tytuły i zaszczyty, przesądziła o klęsce. W ostatnim okresie jego panowania miały miejsca różne spiski i zdrady, których przykładem może być np. tajna współpraca francuskiego ministra dyplomacji, księcia Charles Talleyranda z carem Rosji Aleksandrem I.

[edytuj] Zesłanie i samotna śmierć

Na zesłaniu na Wyspie Świętej Heleny Napoleon przebywał 6 lat. Zmarł 5 maja 1821 r. o godzinie 17.49, w wieku 52 lat. W 1840 r. jego zwłoki przewieziono do Paryża i złożono w sarkofagu w kościele Inwalidów.

[edytuj] Przyczyna śmierci

Przyczyny śmierci Napoleona nie były do końca jasne. Najbardziej powszechne było mniemanie, że cesarz Francuzów został otruty arszenikiem. Badania zakończone w 2007 przez międzynarodowy zespół złożony z naukowców ze Stanów Zjednoczonych, Kanady i Szwajcarii wykluczyły jednak tę diagnozę ^[6]. Ich zdaniem Napoleon cierpiał na zaawansowanego raka żołądka i nawet dzisiejsze nowoczesne metody leczenia nie dałyby mu szans na przeżycie więcej niż roku. Badacze oparli się na wielu źródłach – nie tylko na wynikach sekcji, ale i na opisach sporządzonych przez jego lekarzy oraz relacjach osób, które towarzyszyły mu w ostatnich miesiącach życia na wyspie Św. Heleny. Odkryto dwa wielkie wrzody żołądka, z których jeden przebijał się do wątroby i wszystko wskazuje na to, że rakowe zmiany zaatakowały inne narządy. Jedną z przyczyn choroby mogło być prawdopodobnie spożywanie dużej ilości żywności konserwowanej solą i mała ilość świeżych warzyw i owoców w diecie wodza spędzającego życie na polach bitewnych. W grę mogą wchodzić również czynniki dziedziczne - ojciec Napoleona Bonaparte, brat Lucjan i siostra Paulina umarli także na raka żołądka.

[edytuj] Ciekawostki

• Na podstawie wypowiedzi Napoleona oraz jego listów i zachowań szacuje się jego iloraz inteligencji na 150, podobnie jak Mozarta.
• Obecnie na ogół przyjmuje się, że Napoleon miał około 168 centymetrów wzrostu (byłby więc nieco wyższy od ówczesnego średniego wzrostu Francuzów), jednak nie ma co do tego pełnej zgody historyków (bo np. nie ma pewności, w jakich jednostkach zmierzono go po śmierci); także "Mały Kapral" to typowe dla języka francuskiego poufałe określenie, które nie musi odnosić się do wzrostu.
• Bał się kotów.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Historiografia brytyjska (jej śladem współczesna amerykańska), rosyjska, niemiecka i austriacka
2. ↑ Oraz 175 uczonych i artystów, którzy mieli badać kulturę i historię Egiptu. Ich zasługą było odkrycie na nowo dla Europy historii starożytnego Egiptu
3. ↑ , m.in. w Księstwie Warszawskim
4. ↑ Jedna z niepotwierdzonych, a powtarzanych przez brytyjską propagandę negatywnych legend Napoleona
5. ↑ Wygrał tam jego najbardziej utalentowany marszałek - Davout
6. ↑ Lugli A, Zlobec I, Singer G, Kopp Lugli A, Terracciano LM, Genta RM. Napoleon Bonaparte's gastric cancer: a clinicopathologic approach to staging, pathogenesis, and etiology. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol. 2007 Jan;4(1):52-7.

[edytuj] Zobacz też

• Wojny napoleońskie
• Podział władzy we Francji według konstytucji z 1799 r.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Wystawa Grzyby z Napoleona (z magazynu Histmag)
• Napoleon w Toruniu
• Napoleon.gery.pl
• Karykatury przedstawiające Napoleona Bonaparte załączone do raportu tajnej policji z 3/15 III 1823 roku
• Pieczęć Napoleona Bonaparte przy dokumencie z 5 II 1808 roku zatwierdzającym konwencję elbląską
• Medal wybity z okazji utworzenia Księstwa Warszawskiego w 1807 roku

Poprzednik dyrektoriat

głowa państwa francuskiego 1799-1814

Następca Ludwik XVIII

Poprzednik vacat

cesarz Francuzów 1804-1814

Następca vacat

Poprzednik vacat

cesarz Francuzów 1815

Następca Napoleon III