Oświęcim

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°03' N 19°14' E50.05 19.2333333 (Oświęcim)

Oświęcim
Herb Oświęcimia Flaga Oświęcimia
Województwo	małopolskie
Powiat	oświęcimski
Gmina  - rodzaj	Oświęcim miejska
Założono	XII wiek
Prawa miejskie	1272
Prezydent miasta	Janusz Andrzej Marszałek (e-mail)
Powierzchnia	30,3 km²
Położenie	50° 03' N 19° 14' E
Wysokość	230 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2004)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	41 382 1365,7 os./km² bielska
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 33
Kod pocztowy	32-600, 32-601, 32-602, 32-603, 32-606, 32-610
Tablice rejestracyjne	KOS
Położenie na mapie Polski Oświęcim
TERC10 (TERYT)	2121513011
Miasta partnerskie	Kerpen, Niemcy La Confluence, Francja Sambor, Ukraina
Urząd miejski3 ul. Zaborska 2 32-600 Oświęcim tel. 33 842-27-66; faks 33 842-33-12 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Oświęcim (niem. Auschwitz, jid. Oshpitizin, czes. Osvětim, po słowacku Osvienčim, po cygańsku Auszwica, Oswienczim) to miasto i gmina, siedziba powiatu oświęcimskiego w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim. W mieście znajduje się również siedziba władz gminy wiejskiej Oświęcim.

Miasto znajduje się przy ujściu Soły do Wisły. W roku 2004 liczba ludności Oświęcimia wynosiła 41 683 mieszkańców, co plasowało go na czwartym miejscu wśród miast województwa małopolskiego. Według danych z 30 czerwca 2004², miasto miało 41 382 mieszkańców.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.

Oświęcim leży w centrum Kotliny Oświęcimskiej, pomiędzy Pogórzem Karpackim a Wyżyną Śląską. Z okolicznymi regionami - Małopolską, Górnym Śląskiem, Żywiecczyzną i Śląskiem Cieszyńskim - łączą dogodne połączenia kolejowe, drogowe i wodne.

Spis treści 1 Struktura powierzchni 2 Demografia 3 Etymologia nazwy[1] 4 Symbole miasta 5 Historia 6 Historia Żydów w Oświęcimiu 7 Zabytki 8 Osiedla w Oświęcimiu 9 Połączenia 10 Komunikacja 11 Kultura 12 Uczelnie 13 Sport 13.1 Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji 13.2 Kluby sportowe 14 Kościoły i związki wyznaniowe 15 Znane osoby związane z Oświęcimiem 15.1 Znani oświęcimianie 15.2 Honorowi obywatele Oświęcimia 16 Sąsiednie gminy 17 Przypisy 18 Linki zewnętrzne

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Oświęcim ma obszar 30,3 km², w tym:

• użytki rolne: 34%
• użytki leśne: 1%

Miasto stanowi 7,46% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	41 382	100	21 735	52,5	19 647	47,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1365,7		717,3		648,4

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1744,45 zł.

• Ludność Oświęcimia

[edytuj] Etymologia nazwy^[1]

Oświęcim jest polską nazwą miejscowości o 800-letniej historii. Pisownia wyrazu potwierdza jego słowiański charakter. Etymolodzy zaliczają go do nazw dzierżawczych (Oświęcim – gród Oświęcima). W zachowanych materiałach nazwa "Oświęcim" występuje w różnych językach – polskim, czeskim, niemieckim lub łacińskim, np.:(Ospenchin (1217 r.), Osvencin (1280 r.), Hospencin (1283 r.), Osswetem (1290 r.), Uspencin (1297 r.), Oswentim (1302 r.), Wswencim (1304 r.), Auswintzen (1312 r.), Oswiecim (1314 r.), Oswencin (1327 r.), Auswieczin (1372 r.), Awswiczin (1372 r.), Uswiczin (1400 r.). Spotykamy się także z innymi przekazami: Ossvancin, Osvencim, Osvenczyn, Osvacim, Osswanczyn, Ossvijancin, Osswancin, Oswęcim, względnie Ossvencim. W łacinie nazwa zapisywana była jako Osswencimen lub Osviecimensis. Jako że, Oświęcim był ważnym ośrodkiem handlowym, niemieccy kupcy oraz osadnicy nadawali mu swoją, niemieckojęzyczną nazwę – Auswintz, co znalazło odzwierciedlanie w XIV-wiecznych dokumentach książąt opolskich i cieszyńskich. Niemiecka nazwa miasta Auschwitz zaczęła się pojawiać już w XV wieku na różnych mapach geograficznych niemieckojęzycznych, w słownikach i opracowaniach historycznych. W okresie zaboru austriackiego tj. w latach 1772-1918 widniała w dwujęzycznych dokumentach, Oświęcim z polskiej wersji był w niemieckim tłumaczeniu miastem Auschwitz. Po włączeniu do Rzeszy Niemieckiej okupant zmienił nazwę z polskiej ponownie na niemiecką. Dlatego w nazwie Konzentrationslager pojawiła się niemiecka nazwa Oświęcimia. Zaraz po zajęciu Oświęcimia przez Armię Czerwoną (27 stycznia 1945) miastu przywrócono jego rdzenną nazwę.

[edytuj] Symbole miasta

• Herb miasta Oświęcim - historyczny herb miasta Oświęcimia stanowi: „W polu błękitnym pośrodku tarczy kamienna biała wieża o poszerzonej podstawie, o pięciu blankach, z wysokim trapezowym dachem z czerwonych dachówek. Na szczycie dachu dwie złote gałki rozmieszczone po obu jego stronach na jednym poziomie. W wieży — jeden pod drugim — dwa czarne prostokątne, w górze zaokrąglone, okienne otwory. Obok wieży, po obu jej stronach, złote pół orły odwrócone od siebie głowami. Tarcza herbowa bez bordiury.”

• Flaga miasta Oświęcimia - flagą miasta Oświęcimia jest prostokątny płat tkaniny o bokach w stosunku 5:8. Na błękitnym tle płatu flagi umieszczony jest, na jej środku, herb miasta Oświęcimia bez bordiury. Wielkość herbu (wysokość, szerokość) stanowi połowę krótszego boku flagi. Flaga masztowo-dekoracyjna ma herb miasta Oświęcimia, umieszczony w górnej części płatu flagi.

• Hejnał miasta Oświęcimia - hejnałem miasta Oświęcimia są pierwsze cztery takty Poloneza Weselnego Aleksandra Orłowskiego.

• Logo Oświęcimia - znak promocyjny miasta zbudowany z logotypu "Miasto Oświęcim" oraz znaku graficznego przedstawiającego podrywającego się do lotu ptaka - białego gołębia (symbol pokoju). Tło przedstawia dwie postacie, w różnych odcieniach, symbolizujące jedność ras. Logo zostało stworzone na potrzeby kreowania nowego wizerunku: "Oświęcim - Miasto Pokoju".

[edytuj] Historia

Miasto ma ponad 800-letnią historię i należy do najstarszych piastowskich grodów kasztelańskich w Polsce. Według zachowanych dokumentów około 1179 r. gród oświęcimski został przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego na rzecz swojego bratanka Mieszka Plątonogiego, księcia opolskiego i raciborskiego. Od tego momentu losy miasta będą związane z dziejami Śląska i Małopolski, a w XIV w. nawet z historią Korony Czeskiej.

Za rządów księcia opolskiego Władysława I (ok. 1272 r.) Oświęcim otrzymał lwóweckie prawa miejskie. Potwierdzono je 3 września 1291 rozszerzając dodatkowo o nowy przywilej gospodarczy i sądowniczy. W 1281 roku ziemia oświęcimska weszła w skład nowo powstałego księstwa cieszyńskiego, a w latach 1312-1317 powstało niezależne księstwo oświęcimskie, którego władcą był książę Władysław. W 1327 roku księstwo zostało uzależnione od Czech na ponad wiek. W 1445 r. nastąpił jego podział na księstwa: oświęcimskie, zatorskie i toszeckie. W 1457 książę Jan sprzedał księstwo oświęcimskie królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi, dzięki czemu Oświęcim znów wrócił do granic Polski.

W okresie wojen szwedzkich Oświęcim został poważnie zniszczony, a wraz z I rozbiorem Polski w 1772 ziemia oświęcimska została wcielona do zaboru austriackiego, aż do 1918 roku. W latach 1929-1931 miasto było siedzibą powiatu, ale w 1932 r. powiat oświęcimski zlikwidowano.

We wrześniu 1939 miasto zostało zajęte przez Wehrmacht. Wycofujące się z Oświęcimia i okolic Wojsko Polskie wysadziło w powietrze most na rzece Sole, łączący lewo i prawobrzeżną część miasta. Oświęcim dekretem Hitlera z 8 października 1939 został wcielony do III Rzeszy. W czasie II wojny światowej znajdował się tutaj największy niemiecki obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz-Birkenau. W skład kompleksu wchodził obóz macierzysty KL Auschwitz I w Oświęcimiu, KL Auschwitz II-Birkenau w Brzezince, KL Auschwitz III-Monowitz w Monowicach oraz system wielu podobozów. W 1941, biorąc pod uwagę dogodne położenie miasta oraz możliwości techniczno-surowcowe terenu, koncern IG Farben przyjął od rządu niemieckiego zlecenie wybudowania i uruchomienia na jego wschodnich obrzeżach fabryki chemicznej, która miała wytwarzać produkty niezbędne w czasie wojny dla potrzeb militarnych.

27 stycznia 1945, obóz Auschwitz-Birkenau został wyzwolony. Do dziś pozostaje on symbolem tragicznej historii masowej zagłady ok. 1,1-1,5 mln niewinnych ludzi, różnej narodowości i wyznań (90% stanowili Żydzi).

Obecnie na terenie byłego obozu znajduje się Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, powstałe w 1947 r., a w 1979 r. wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. 26 czerwca 2004, na "II Forum Polskich Miast i Miejsc UNESCO", miasta i obiekty w Polsce, znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji skupiły się w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO. Siedzibą Ligi został Toruń, a jej pierwszym prezesem Marcin Zamoyski.

W 1952 r. powstał powiat oświęcimski, który po reformie administracyjnej w 1975 wszedł w skład województwa bielskiego. W 1979 utworzono urząd Prezydenta Miasta. W 1999 w wyniku nowego podziału administracyjnego ponownie miasto stało się siedzibą powiatu wchodzącego w skład województwa małopolskiego.

Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski (1979) miasto i muzeum znalazło się na trasie pielgrzymki Papieża Jana Pawła II.

W roku 2006 w dniu 28 maja Oświęcim odwiedził Papież Benedykt XVI.

25 czerwca 2006 na terenie miasta odbyło sie referendum lokalne w sprawie wystąpienia do Rady Ministrów z wnioskiem o połączenie Gminy Miasto Oświęcim z okalającą ją Gminą Oświęcim w jedną jednostkę samorządu terytorialnego. Referendum okazało się nieważne ze względu na niską frekwencję (wzięło w nim udział 2362 osoby co stanowiło 6,97% uprawnionych do głosowania).

[edytuj] Historia Żydów w Oświęcimiu

Pierwsi Żydzi przybyli do Oświęcimia w połowie XVI wieku. W 1563 wydano zakaz osiedlania się Żydom w mieście, jednak już w 1588 udało im się tutaj zbudować bóżnicę z kirkutem. W 1666 Żydzi mieli w mieście 20 budynków. Kahał powstał w drugiej połowie XVIII wieku, obejmując swoją władzą obszar dawnego Księstwa Oświęcimskiego. W drugiej połowie XIX wieku znaczne tu były wpływy chasydyzmu. W 1765 mieszkało w Oświęcimiu 133 Żydów, w 1910 - 3 tys., a w 1921 - 4950 (40% ludności).

W czasie II wojny światowej Oświęcimscy Żydzi zostali umieszczeni w gettach w Chrzanowie, Będzinie i Sosnowcu (1941), skąd po ich likwidacji trafili do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

Po wojnie nieliczni ocaleni Żydzi powrócili do Oświęcimia. W 1946 roku żyło tutaj 186 Żydów. Do 1955 roku wszyscy wyemigrowali. W latach 60. do miasta wrócił Szymon Kluger.

W 1998 roku nastąpiło uroczyste przekazanie Gminie Wyznaniowej Żydowskiej z Bielska-Białej synagogi Chewra Lomdei Misznajot przy placu ks. J. Skarbka 3, przy której wybudowane zostało Edukacyjne Centrum Żydowskie. Otwarcie centrum nastąpiło 12 września 2000 roku. Celem ośrodka jest upamiętnianie ofiar Zagłady poprzez studia nad historią i kulturą Żydów polskich na przykładzie Oświęcimia. W 2000 roku zmarł Szymon Kluger, ostatni do końca mieszkający w Oświęcimiu Żyd. Został pochowany na miejscowym kirkucie.

Wojnę przetrwała również synagoga należąca do chasydów z Bobowej. Jednak w 2005 roku, ze względu na fatalny stan techniczny została wyburzona. Znajdowała się niedaleko nieistniejącej Wielkiej Synagogi, spalonej w 1939 roku.

[edytuj] Zabytki

• Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
• Zamek w Oświęcimiu wraz z wieżą
• Tunele podziemne w Oświęcimiu
• Kaplica św. Jacka w Oświęcimiu
• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Oświęcimiu
• Kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Oświęcimiu
• Kościół Matki Bożej Bolesnej w Oświęcimiu
• Rynek w Oświęcimiu
• Ratusz w Oświęcimiu
• Liczne kamienice
• Cmentarz Parafialny w Oświęcimiu
• Cmentarz żydowski w Oświęcimiu
• Synagoga Chewra Lomdei Misznajot
• Pałac Ślubów
• Zbiory Historyczno-Etnograficzne
• Kaplica Hallerów w Dworach

[edytuj] Osiedla w Oświęcimiu

• Osiedle Błonie
• Osiedle Chemików
• Osiedle Domki Szeregowe
• Osiedle Dwory-Kruki
• Osiedle Monowice
• Osiedle Pod Borem
• Osiedle Południe
• Osiedle Północ
• Osiedle Stare Miasto
• Osiedle Stare Stawy
• Osiedle Wschód
• Osiedle Zachód
• Osiedle Zasole
• Osiedle Niwa

[edytuj] Połączenia

Oświęcim leży na skrzyżowaniu się wielu ciągów komunikacyjnych, takich jak:

• droga krajowa nr 44 - Gliwice - Tychy- Kraków
• droga wojewódzka nr 933 - Wodzisław Śląski - Pszczyna- Chrzanów
• droga wojewódzka nr 948 - Oświęcim - Kęty - Żywiec

Dodatkowo Oświęcim jest ważnym węzłem kolejowym z połączeniami krajowymi i międzynarodowymi:

• Czechowice-Dziedzice
• Katowice
• Kraków
• Trzebinia
• Praga
• Wiedeń
• Żylina

Najbliższe porty lotnicze:

• Port lotniczy Kraków-Balice - ok. 60 km
• Port lotniczy Katowice-Pyrzowice - ok. 75 km

[edytuj] Komunikacja

W Oświęcimiu funkcjonuje:

• Miejski Zakład Komunikacji w Oświęcimiu - 9 linii miejskich, 16 podmiejskich, 50 autobusów
• Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej i Spedycji w Oświęcimiu - miasta objęte połączeniami: Kraków, Bielsko-Biała, Kęty, Chrzanów, Wola (pow. Pszczyna), Osiek (pow. Oświęcimski), Zator, Tychy, Wadowice, Wilamowice (pow.Bielski.).
• Busy - dojazd do, m.in.: Krakowa, Kęt, Katowic, Tychów, Zatora, Spytkowic.

Z Oświęcimia można bezpośrednio dostać się do następujących miast: Wałbrzych, Opole, Nowy Sącz, Rabka, Racibórz, Zakopane, Żary, Zawoja, Gliwice, Krynica.

Bezpośrednie połączenia kolejowe z miastami: Kraków, Katowice, Czechowice-Dziedzice, Trzebinia, Praga,Wiedeń,Żylina,Budapeszt.

Brak bezpośredniego połączenia do Warszawy, które ułatwiłoby turystom dojazd do KL Auschwitz I i KL Auschwitz II Birkenau.

[edytuj] Kultura

W Oświęcimiu funkcjonują liczne placówki kulturalne i oświatowe. Ich zadaniem jest kreowanie wizerunku Oświęcimia jako miasta pokoju, popularyzowanie podejmowanych w nim inicjatyw pokojowych oraz promocja miejscowych środowisk twórczych w kraju i za granicą. Działające instytucje:

• Państwowa Szkoła Muzyczna im. Karola Szymanowskiego
• Oświęcimskie Centrum Kultury
  • Amatorski Klub Filmowy "Chemik" przy Oświęcimskim Centrum Kultury
• Miejska Biblioteka Publiczna
• Młodzieżowy Dom Kultury
• Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
• Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu

[edytuj] Uczelnie

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Oświęcimiu

[edytuj] Sport

[edytuj] Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji

Dane teleadresowe:

ul. Legionów 15

32-600 Oświęcim

tel. 033 843 43 39

tel./fax. 033 843 47 27

e-mail: biuro@mosir.oswiecim.pl

www MOSiR w Oświęcimiu

Baza sportowa:

• Kryta pływalnia, ul Chemików 2
• Hala lodowa, ul Chemików 4
• Boiska do piłki nożnej: w międzywalu Soły i na osiedlu "Domki Szeregowe"
• Zespół boisk na osiedlu Stare Stawy
• "Hotel Olimpijski"

[edytuj] Kluby sportowe

• TH Unia Oświęcim – klub hokejowy
• UKP Unia Oświęcim – klub pływacki
• UKŁF Unia Oświęcim – klub łyżwiarstwa figurowego
• UKH Unia Oświęcim – uczniowski klub hokejowy
• UKHK Unia Oświęcim – klub hokejowy kobiet
• KS Niwa – koszykówka
• UKS Kadet – łucznictwo
• UKS Polfin – tenis stołowy lekkoatletyka
• MKP Unia Oświęcim, KS Soła Oświęcim, LKS Monowice, LKS Zaborzanka – kluby piłkarskie

Zobacz też: KS Unia Oświęcim

[edytuj] Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Inne:

• Świadkowie Jehowy - Sala Królestwa zboru w Oświęcimu, ul. Kościelna 5.
• Świecki Ruch Misyjny "Epifania" - zbór w Oświęcimiu, ul. Mieszka I. 75.
• Zielonoświątkowcy - zbór "Salem" w Oświęcimiu, ul. Rynek Główny 7,
• Adwentyści - Kościół w Oświęcimiu, ul. Piastowska 12.

[edytuj] Znane osoby związane z Oświęcimiem

[edytuj] Znani oświęcimianie

Film, dziennikarstwo

• Henryk Lehnert (1934 - 2006)
• Dariusz Maciborek (1967 - )
• Agnieszka Wróblewska (1972 - )

Literatura, nauka

• Jan (Beber) z Oświęcimia (ok. 1420 – 1482)
• Jan (Piotrowicz) z Oświęcimia (? - 1496)
• Jan (Sacranus) z Oświęcimia (1444 - 1527) zwany Sacranem
• Łukasz Górnicki (1527 - 1603)
• Grzegorz Orszak (1520 - 1567)
• Andrzej Patrycy Nidecki (1522 - 1587)
• Szymon Syreński (Syreniusz) (ok. 1540 - 1611)
• Henryk Waniek (1942 - )

Malarstwo, grafika, rzeźba, scenografia

• Marek Chowaniec (1966 - )
• Tadeusz Makowski (1882 - 1932)
• Zdzisław Połącarz (1945 - )
• Awit Szubert (1837 - 1919)
• Leon Szubert (1829 - 1859)
• Wacław z Oświęcimia (XVI w.)
• Paweł Warchoł (1958 - )
• Roman Zakrzewski (1955 - )

Muzyka

• Mikołaj Jaskółka (1981 - )
• Aleksander Orłowski (muzyk) (1862 - 1932)

Sport

• Grzegorz Biela (1954 - )
• Grażyna Dziedzic (1963 - )
• Piotr Gruszka (1977 - )
• Anna Jurkiewicz (1984 - )
• Paweł Korzeniowski (1985 - )
• Mariusz Siudek (1972 - )

Inni

• Michał Ślebarski (1790 - 1856)
• Stanisław Tomasik (1892 - 1983)
• Edmund Wilkosz (1912 - 1944)

[edytuj] Honorowi obywatele Oświęcimia

[edytuj] Sąsiednie gminy

• Chełmek,
• Libiąż,
• Oświęcim,
• Zator,
• Brzeszcze,
• Przeciszów.

Przypisy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Urzędu Miasta Oświęcim

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi