Ontario (jezioro)

Z Wikipedii

Jezioro Ontario
Położenie jeziora Ontario
Kontynent	Ameryka Północna
Państwa	Kanada, USA
Powierzchnia	19 000 km²
Wymiary	311 × 85 km
Głębokość • średnia • maksymalna	86 m 244 m
Wysokość lustra wody	74 m n.p.m.
Rzeki zasilające	Niagara
Rzeki wypływające	Rzeka Świętego Wawrzyńca
Miejscowości nadbrzeżne	Toronto, Hamilton, Rochester
Rodzaj jeziora	tektoniczno-polodowcowe
Jeziora Ameryki Północnej
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Ontario - (ang. Lake Ontario, fr. Lac Ontario), jezioro słodkowodne, najmniejsze co do wielkości w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. Środkiem jeziora biegnie granica między Kanadą i USA. Dostęp ma tylko stan Nowy Jork. Rzeka Niagara wpływa do jeziora na jego zachodnim końcu i łączy je z jeziorem Erie. Na wschodnim końcu wypływa z jeziora Rzeka Świętego Wawrzyńca. Stanowi część Drogi Wodnej Świętego Wawrzyńca.

Około jedna czwarta ludności Kanady mieszka w pobliżu jeziora. Wybrzeże na jego zachodnim końcu jest całkowicie zurbanizowane przez aglomerację nieformalnie zwaną Golden Horseshoe (Złota Podkowa od rysu wybrzeża jeziora w tej okolicy), złożoną z Toronto i satelitarnych miast, liczącą 8.1 mln mieszkańców (2006). Wybrzeże amerykańskie jest słabiej zaludnione, jedyne większe miasto to Rochester.

[edytuj] Historia

Pierwszym Europejczykiem który dotarł do jeziora był Étienne Brûlé w 1615. Nazwa jeziora prawdopodobnie pochodzi od języka Irokezów, była używana przez Europejczyków od 1641 i pojawiła się na mapach Ameryki Północnej w 1656. Pierwszą stałą placówką europejską nad jeziorem był Fort Frontenac (dziś Kingston) założony przez Francuzów w 1673. W XVIII wieku powstały kolejne placówki: francuskie forty Niagara i Rouillé (na terenie obecnego Toronto) i brytyjski Fort Oswego. W 1763 w wyniku wojny siedmioletniej Wielka Brytania podbiła Nową Francję i przejęła pełną kontrolę nad jeziorem i jego brzegami.

Po zakończeniu wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych w 1783 Brytyjczycy formalnie utracili południowy brzeg jeziora, który stał się częścią amerykańskiego stanu Nowy Jork. W praktyce dopiero w 1796 siły brytyjskie opuściły forty na południowym brzegu jeziora, w konsekwencji Traktatu Jaya. Amerykańscy i brytyjscy osadnicy (wśród nich Lojaliści) zasiedlili brzegi jeziora począwszy od końca XVIII wieku, wypierając Indian. W 1791 brytyjskie tereny przy jeziorze objęła prowincja Górna Kanada, późniejsze Ontario. Jezioro było jednym z obszarów walk podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej (1812-1814). Podczas wojny obie strony zaangażowały się w wyścig zbrojeń na jeziorze, budując coraz większe okręty. Ostatecznie HMS St. Lawrence, okręt liniowy o wyporności 2300 ton uzbrojony w 112 dział, zwodowany 10 września 1814 w Kingston, oddał panowanie na jeziorze w brytyjskie ręce. W 1817 Ugoda Rusha-Bagota zdemilitaryzowała jezioro.