ORP Kraków (1926)

Z Wikipedii

Historia
ORP Kraków
Oddanie do służby	15 października 1926
Status okrętu	wysadzony w powietrze 11 września 1941
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	70,3 t
Długość	35,00 m
Szerokość	6,00 m
Zanurzenie	0,39 m
Napęd	2 silniki Perkun - Kromhout o łącznej mocy 120 KM, napędzające 2 śruby.
Prędkość	12,5 km/h
Załoga	40 ludzi
Uzbrojenie	patrz w tekście

ORP Kraków - polski monitor rzeczny z okresu międzywojennego i II wojny światowej.

[edytuj] Historia

Po zbudowaniu dla polskiej Marynarki Wojennej czterech monitorów rzecznych typu "B" (OORP "Warszawa", "Toruń", "Pińsk", "Horodyszcze"), nazywanych także monitorami "gdańskimi", Kierownictwo Marynarki Wojennej rozpoczęło prace nad projektem lekkiego monitora, który miał być zbudowany w kraju. Projektowane uzbrojenie miały stanowić dwa działa kalibru 75 mm, jedno kalibru 47 mm i cztery karabiny maszynowe, a wyporność 66 ton. W roku 1923 opracowano dwa projekty monitorów, typu "C" i "Z", jednakże nie spełniały one wymagań stawianych przez KMW. Autorom obu projektów zlecono następnie wspólne opracowanie nowego projektu. W kwietniu 1923 został on ukończony pod oznaczeniem "1923". Projekt ten został następnie zaakceptowany i zaplanowano budowę dwóch okrętów. Dopiero w listopadzie 1923 wybrano w drodze przetargu krajową stocznię, która podjęła się ich budowy. Była to stocznia w Krakowie należąca do firmy Polskie Fabryki Maszyn i Wagonów L. Zieleniewski S.A. Z tego powodu nowe monitory ORP "Kraków" i bliźniaczy ORP "Wilno", nazywano monitorami "krakowskimi". Wynikający z umowy termin dostawy okrętów wynosił 12 miesięcy, lecz z powodu braku doświadczenia stoczni i opóźnień w dostawach materiałów budowa ostatecznie trwała 32 miesiące. Monitory ORP "Kraków" i ORP "Wilno" były pierwszymi okrętami wojennymi zbudowanymi w polskiej stoczni.

Po ukończeniu uzbrojenie monitora stanowiła 1 haubica 100 mm w wieży na rufie i 2 działa 75 mm w dwudziałowej wieży na śródokręciu oraz karabiny maszynowe w wieżyczkach. Wieża na śródokręciu, o dużej średnicy, obejmowała umieszczoną pośrodku i wystającą z niej nieruchomą sterówkę i wieżę dowodzenia; oprócz tego okręt nie posiadał nadbudówek. Cechą charakterystyczną monitora był uskok burt za środkiem długości kadłuba i niskie burty w części rufowej.

[edytuj] Służba

Po zakończeniu prób, nowy okręt został przekazany Marynarce Wojennej 28 sierpnia 1926 i wcielony do służby 15 października 1926. Uroczyste podniesienie bandery odbyło się jednak dopiero 31 października 1926 w Warszawie. Początkowo okręt został przydzielony do Komendy Portu Wojennego w Modlinie, lecz wiosną 1927 zmieniono przydział na docelowy - Flotyllę Rzeczną Marynarki Wojennej. Został tam włączony w skład I Dywizjonu Bojowego, w którym służył do 1939 roku. W 1932 przeszedł modernizację, w tym wzmocnienie uzbrojenia - działa 75 mm zastąpiono haubicami 100 mm.

Po wybuchu II wojny światowej ORP "Kraków" działał na Prypeci, bez kontaktu z nieprzyjacielem. Po radzieckiej inwazji na Polskę 17 września 1939, rozpoczął ewakuację do Pińska. Przybył tam 19 września, po czym 20 września wraz z zespołem innych okrętów odpłynął w kierunku Kanału Królewskiego z zamiarem przejścia do Brześcia. Z powodu zatarasowania nurtu przez zwalony most, 21 września ORP "Kraków" został samozatopiony przez załogę koło Kuźliczyna. Podczas kampanii wrześniowej nie brał bezpośrednio udziału w działaniach bojowych.

Po zakończeniu walk został podniesiony przez Rosjan, po czym wyremontowany i przezbrojony w 2 działa 122 mm i 2 działka 45 mm oraz km-y. Pod nazwą "Smoleńsk", wszedł w skład radzieckiej Flotylli Dnieprzańskiej, a następnie radzieckiej Flotylli Pińskiej. Po ataku Niemiec na ZSRR, w czerwcu 1941 działał na Berezynie, gdzie został poważnie uszkodzony w pojedynku z niemiecką artylerią. Następnie został przeniesiony na Desnę, wspierając wojska lądowe. Ostatecznie, z powodu braku możliwości wycofania, został wysadzony w powietrze 11 września 1941 w Zatoce Łapińskiej na Desnie, w miejscowości Ładinka poniżej Czernichowa. Wrak istniał jeszcze w 1992 roku.

[edytuj] Dane taktyczno-techniczne

Uzbrojenie
- po wejściu do służby:
  - 1 haubica kal. 100 mm w wieży na rufie
  - 2 działa kal. 75 mm w wieży na śródokręciu (1xII)
  - 4 karabiny maszynowe kal. 7,92 mm.
- od 1932:
  - 3 haubice kal. 100 mm w wieżach na rufie i śródokręciu (1xI, 1xII)
  - 3 km-y 7,92 mm
  - 1 nkm przeciwlotniczy Vickers kal. 13,2 mm (od 1939)
Opancerzenie - 5-8 mm