Osiedla żydowskie
Z Wikipedii
Izrael |
|
To jest artykuł z cyklu
|
| Inne artykuły z cyklu Historia Izraela: |
Osiedla żydowskie (hebr. התנחלויות; arab. المستوطنات) są społecznościami mieszkalnymi utworzonymi przez izraelskich Żydów na zajętych terenach arabskich po Wojnie Sześciodniowej 1967 roku. Większość osiedli powstała za zgodą rządu izraelskiego na Zachodnim Brzegu, w Strefie Gazy i na Wzgórzach Golan.
Spis treści |
[edytuj] Wprowadzenie
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wojna sześciodniowa.W wyniku Wojny Sześciodniowej 1967 roku Izrael zajął następujące tereny:
- od Egiptu: Strefę Gazy oraz Półwysep Synaj aż do wschodniego brzegu Kanału Sueskiego.
- od Jordanii: Zachodni Brzeg Jordanu (w skład którego wchodzą Judea i Samaria) z Jerozolimą.
- od Syrii: Wzgórza Golan.
[edytuj] Uchodźcy arabscy
Podczas Wojny Sześciodniowej z terenów Samarii i Judei uciekło do Jordanii około 300 tys. Arabów, a z terenów Wzgórz Golan uciekło do Syrii około 80 tys. Arabów.
Na nowo zajętych ziemiach izraelska administracja wojskowa musiała przejąć kontrolę nad dużą społecznością arabską. Było to zupełnie nowe wyzwanie, które stanęło przed Siłami Obronnymi Izraela. W Strefie Gazy żyło 381 tys. Arabów, natomiast w Samarii i Judei 586 tys. Arabów. Izraelska administracja w interesie Arabów przyjęła cztery zasady:
- ograniczenie fizycznej obecności wojska na zajętych terenach,
- nie interweniować w wewnętrzne sprawy Arabów i pomóc w normalizowaniu codziennego życia,
- poprawić standardy warunków życia oraz
- dążyć do otworzenia przejść granicznych na rzece Jordan.
Wprowadzenie tych zasad było w interesie arabskiej społeczności, jednak duża część Arabów deklarowało chęć wyjazdu z żydowskiego państwa. Z tego powodu, 11 czerwca 1967 Izrael uruchomił autobusową linię komunikacyjną pomiędzy Wschodnią Jerozolimą a Jordanią. Tą drogą z Zachodniego Brzegu wyjechało około 120 tys. Arabów. Izrael żądał od wyjeżdżających podpisania oświadczenia potwierdzającego, że wyjeżdżają ze swojej własnej woli. W tym samym czasie około 70 tys. Arabów dobrowolnie opuściło Strefę Gazy udając się do Egiptu i innych państw arabskich.
2 lipca 1967 rząd Izraela ogłosił, że pozwoli arabskim uchodźcom wojennym z 1967 roku na powrót do swoich domów w Izraelu, w terminie do 10 sierpnia. Później termin przedłużono do 13 września 1967. Jednak pomimo tych starań normalizacji sytuacji, większość uchodźców nie powróciła do swoich domów. Wynikało to między innymi z wrogiej postawy arabskich sąsiadów Izraela, którzy postanowili wykorzystać uchodźców z Palestyny jako formę wywierania nacisku i czynnik destabilizujący sytuację w całym regionie. Z tego powodu między innymi Jordania uniemożliwiała uchodźcom powrót na Zachodni Brzeg - wróciło jedynie 14 tys. Arabów, a później jeszcze 3 tys. za specjalnymi zezwoleniami.
[edytuj] Pierwsze żydowskie osiedla
Pierwsze żydowskie osiedla na zajętych terenach powstało 15 lipca 1967. Był to kibuc Merom założony na Wzgórzach Golan przez zwolenników partii Mapai. Kierowały nimi wyłącznie względy zapewnienia bezpieczeństwa Izraelowi.
Idea tworzenia nowych osiedli na zdobytych terenach opierała się na założeniu stworzenia linii wysuniętych placówej obronnych, które w przypadku arabskiej agresji przyjęłyby na siebie impet pierwszego uderzenia, dając Izraelowi czas na mobilizację i obronę. Miały to być silnie umocnione osiedla, zamieszkane przez osadników-żołnierzy. Budowano je w strategicznych miejscach, na wzgórzach górujących nad skrzyżowaniami ważnych dróg i pomiędzy arabskimi wioskami lub miastami. Stwarzały one możliwość sprawowania całkowitej kontroli nad całą najbliższą okolicą.
[edytuj] Żydowskie ruchy osadnicze
W sierpniu 1967 powstał Ruch Ziemi dla Izraela, który postulował utworzenie licznych osiedli żydowskich na zajętych arabskich terytoriach. 25 sierpnia 1967 grupa skrajnie nacjonalistycznych osadników z organizacji religijnej Gush Emunim (Blok Wiernych) osiedliła się i odbudowała osadę Kfar Etzion w Judei (zniszczonej w 1948 przez Jordańczyków). Blok Wiernych spostrzegał budowę nowych osiedli jako pierwszy krok ku ponownemu zasiedleniu przez Żydów całej danej im (według Biblii) przez Boga Ziemi Izraela. Duchowym przywódcą ruchu był Rabin Moshe Levinger. Ten osiedleńczy ruch żydowskich fundamentalistów religijnych - religijnych syjonistów, wspierany przez osadników świeckich, utworzył wiele nowych osiedli w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu.
Równolegle była prowadzona akcja osiedleńcza inspirowana i finansowana przez państwo. W październiku 1967 utworzono osadę Nahal Yam na północy Półwyspu Synaj i Nahal Snir koło Banias w Górnej Galilei. Były to typowe obronne osiedla, w których żołnierze pracowali razem z cywilnymi mieszkańcami osady. W następnych lat utworzono wiele podobnych osad Nahalu.
W styczniu 1968 założono trzy nowe osady na Wzgórzach Golan: El-Al, Mevo Hama i Ein Zivan. 6 lutego powstała pierwsza żydowska osada w Dolinie Jordanu. Była to osada Mehola. 12 kwietnia dziesięć żydowskich rodzin pod przywództwem Rabina Moshe Levingera z Bloku Wiernych (Gush Emunim) osiedliło się podczas święta Pesach w Hebronie, w Judei. Po zawarciu porozumienia z izraelskimi władzami, osadnicy wyprowadzili się z miasta i założyli osiedle Kiryat Arba (na przedmieściach Hebronu).
[edytuj] Problem ziemi
Budowa nowych osiedli odbywała się na terenach zakupionych przez Żydów. Między innymi w 1975 roku Żydowski Fundusz Narodowy nabył od arabskich rolników rozległe tereny na Zachodnim Brzegu Jordanu za ponad 7 mln dolarów. Na tych terenach zaczęto budowanie nowych osiedli z pełną nowoczesną infrastrukturą.
W 1977 roku Izrael oficjalnie wprowadził dla terytoriów okupowanych na Zachodnim Brzegu nazwy Judea i Samaria. Zaczęto je traktować jako prastare dziedzictwo narodowe Izraela (część Ziemi Izraela), na którym rozwijano osadnictwo żydowskie. Towarzyszyły temu zakrojone na wielką skalę prace budowlane (przebudowy kanalizacji, chodników, dróg, systemów zaopatrzenia w wodę, itp.) mające na celu likwidację zacofania i ubóstwa na Zachodnim Brzegu.
Od 1982 izraelskie prywatne firmy budowlane rozpoczęły kupowanie od arabskich właścicieli wielkich połaci ziemi. W ten sposób, większa część terenów Zachodniego Brzegu Jordanu została legalnie kupiona przez Żydów. Wraz z rozbudową żydowskich osiedli korzyści odnosiły sąsiednie wioski arabskie. W 1984 Izrael zaczął podłączać arabskie wioski na terytoriach okupowanych do sieci energetycznej i wodociągowej. Arabscy mieszkańcy uzyskali też łatwiejszy dostęp do zatrudnienia w osiedlach żydowskich, co dawało im szansę na dużo wyższe zarobki niż do tej pory.
[edytuj] Kontrowersje
Budowa osiedli żydowskich na terenach palestyńskich budzi wiele kontrowersji. Palestyńczycy odbierają to jako kolonizację swoich ziem, która uniemożliwia utworzenie niepodległego państwa palestyńskiego. Również liczne środowiska żydowskie przeciwstawiają się istnieniu osiedli żydowskich na terenach Autonomii Palestyńskiej.
23 maja 1989 sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych James Baker, wezwał izraelski rząd do porzucenia "nierealistycznych planów o Wielkim Izraelu" i wstrzymania żydowskiego osadnictwa na terytoriach okupowanych.
Gdy w 1994 powstała Autonomia Palestyńska, osiedla żydowskie stały się punktem zapalnym we wszystkich rozmowach izraelsko-palestyńskich. Izraelska armia utrzymuje ochronę nad osiedlami żydowskimi, które często znajdują się w głębi terytoriów Autonomii. W ten sposób w ziemiach palestyńskich powstały zamknięte dla Palestyńczyków izraelskie drogi oraz osiedla otoczone specjalnymi ochronnymi ogrodzeniami.
Zachętą dla Żydów są zwolnienia podatkowe oraz ogromne inwestycje przeznaczone na rozwój infrastruktury. Rząd izraelski ustanowił system prawny, na mocy którego osiedla korzystają z innych praw niż sąsiadujące z nimi palestyńskie miasta i wsie, np. izraelskie osiedla mają dostęp do wody lepszej jakości.
[edytuj] Zobacz także
Alija: Pierwsza Alija • Druga Alija • Trzecia Alija • Czwarta Alija • Piąta Alija • Podczas II wojny światowej • Alija z Jemenu • Alija z Iraku
- Syjonizm • Theodor Herzl • Deklaracja Balfoura • Kongres Syjonistyczny
- Światowa Organizacja Syjonistyczna • Agencja Żydowska
- Izrael • Osiedla żydowskie
