Półwysep Jutlandzki

Z Wikipedii

Jutlandia

Półwysep Jutlandzki (Jutlandia) (duń. Jylland, niem. Jütland) to półwysep położony w północnej Europie, oblany morzami Bałtyckim i Północnym. Półwysep "wyrasta" z kontynentu europejskiego w okolicach Hamburga, jego powierzchnia wynosi około 40 000 km². Szczyt Jutlandii - Vendsyssel - oddzielony jest od półwyspu cieśniną Limfjord; ponieważ otoczony jest ze wszystkich stron wodą, jest uważany za wyspę.

Spis treści

1 Geografia
- 1.1 Geologia
- 1.2 Geomorfologia
2 Podział polityczny
3 Podział administracyjny części duńskiej
- 3.1 Zobacz też

[edytuj] Geografia

[edytuj] Geologia

Cała Jutlandia znajduje się na obszarze niecki (bruzdy) duńsko – polskiej. Dno tej depresji budują prekambryjskie granity i gnejsy. Znajdują się one głęboko, nawet do ponad 3000 m. Ponad nimi zalega szereg warstw młodszych. Permskie łupki ilaste i osady pstrego piaskowca (trias) świadczą o suchym, pustynnym klimacie przełomu er paleozoicznej i mezozoicznej. W jurze i kredzie terytorium pokrył zalew morski. Z tego okresu pochodzą ilaste osady morskie, pokłady czerwonych margli, białej kredy i wapieni.

W trzeciorzędzie basen Morza Północnego zaczął się wycofywać ku zachodowi. Orogeneza alpejska spowodowała wygięcie misy kredowej, gdzie następnie zostały złożone osady oligoceńskie i mioceńskie. Ostatecznie dzisiejsze formy rzeźby zostały ukształtowane w czwartorzędzie.

[edytuj] Geomorfologia

Lądolód skandynawski kilkakrotnie pokrył teren Jutlandii. I właśnie pozostałości po najmłodszym zlodowaceniu nadają opisywanemu obszarowi specyficzny charakter. Występuje tu równina moreny dennej, a wzgórza moren końcowych, drumliny, kemy i ozy malowniczo urozmaicają krajobraz. Wysokości względne często przekraczają 100 metrów. Tutaj znajdują się najwyższe punkty Danii – Yding Skovhøj (173 m n.p.m.), Ejer Bavnehøj (171 m) czy obszar wzgórz Himmelbjerget (do 147 m). Równina moreny dennej poprzecinana jest dosyć głębokimi dolinami tunelowymi (powstawały u spągu lądolodu, ich przebieg jest prostopadły do jego czoła) oraz ekstramarginalne doliny wód roztopowych (tworzyły się równolegle do topniejącego czoła lądolodu). Na terenie Himmelbjerget szerokie doliny tunelowe zajmują jeziora tworząc Pojezierze Silkeborskie. Doliny tunelowe zalane przez morze tworzą tzw. föhrdy, niesłusznie nazywane fiordami. Charakterystycznymi elementami młodoglacjalnej rzeźby wschodniej Jutlandii są także sandry oraz terasy zbudowane z iłów warwowych. W południowo - zachodniej części półwyspu dominuje zniszczona rzeźba staroglacjalna, tworząca na wybrzeżu watty. Rzeki (duń. å – mała rzeka) Jutlandii są krótkie. Zaledwie 3 z nich płyną przez przynajmniej 100 kilometrów: Gudenå, Varde Å i Storå.

[edytuj] Podział polityczny

Obecnie południowa część Jutlandii (Szlezwik-Holsztyn) należy do Niemieckiej Republiki Federalnej (historycznie tereny te często przechodziły z rąk do rąk między Niemcami a Danią). Większa część Jutlandii należy do Danii i stanowi ok. 70% całkowitej powierzchni tego państwa.