Piotr I Wielki

Z Wikipedii

Piotr Romanow
1672-1725

car	1689 - 1721
poprzednik	Zofia Romanowa
następca	(brak)

cesarz Rosji

car	1721 - 1725
poprzednik	(brak)
następca	Katarzyna I

Ojciec	Aleksy I Romanow
Matka	Natalia Naryszkina

Piotr I Aleksiejewicz Wielki, Пётр I Алексеевич (ur. 30 maja/9 czerwca 1672 w Moskwie, zm. 28 stycznia/8 lutego 1725 w Sankt Petersburgu). Syn Aleksego (1645-1676), z dynastii Romanowów.

Po śmierci swego przyrodniego brata, bezdzietnego cara Fiodora III, wiosną 1682 r., Duma bojarska okrzyknęła go carem. Pominięto przy tym prawo do tronu jego starszego brata przyrodniego, chorowitego Iwana Aleksiejewicza. W imieniu 10-letniego Piotra I rządziła przez 3 tygodnie regencja, złożona z jego matki-Natalii Kiryłłownej Naryszkin i jej rodziny. W maju 1682 r. stronnictwo Miłosławskich doprowadziło w Moskwie do wybuchu buntu strzelców, w efekcie którego ogłoszono współrządy dwóch nieletnich braci-Iwana V (jako "pierwszego cara") i Piotra I (jako "drugiego cara"). W imieniu obu braci rządy regencyjne objęła ich starsza siostra, carewna Zofia Aleksiejewna. W 1689 r., w wyniku kolejnego przewrotu, samodzielne rządy objął Piotr I oraz stronnictwo Naryszkinów.

Spis treści

1 Dzieje
- 1.1 Reformy wewnętrzne
- 1.2 Polityka zagraniczna
2 Ciekawostki
3 Genealogia
4 Literatura
5 Zobacz też:
6 Przypisy

[edytuj] Dzieje

Piotr I otrzymał staranne wykształcenie, w młodości nauczył się języka niderlandzkiego i niemieckiego, interesowały go szczególnie zagadnienia wojskowe i techniczne. Był pierwszym z carów rosyjskich, który podróżował za granicę. W 1697 uczestniczył incognito w wyprawie do krajów europejskich pod nazwiskiem Piotr Michajłow. Odwiedził wówczas kraje Rzeszy, Holandię oraz Anglię, spotkał się z wieloma monarchami europejskimi, poznał stosunki społeczne krajów zachodnioeuropejskich, ich osiągnięcia techniczne, organizację społeczeństwa.

Według Wiktora Suworowa Piotr I w zasadzie nie zreformował Rosji, tylko odrzucił ją od cywilizacji zachodniej.

[edytuj] Reformy wewnętrzne

Po powrocie z rekonesansu zagranicznego Piotr I zainicjował wdrażanie szerokich reform, mających na celu unowocześnienie państwa. Wprowadzane na przestrzeni wielu lat reformy dotyczyły wojska, administracji i gospodarki państwa, a także oświaty, kultury i cerkwi. Jednak jako pierwsze wprowadzone zostały zmiany w zakresie obyczajowości. Bojarzy zostali przymuszeni do skrócenia szat i ogolenia bród, w ogóle brody mogli nosić tylko duchowni, chłopi i kupcy, ci ostatni za specjalną opłatą. Zaprowadzono naukę tańców zachodnich, wprowadzono palenie tytoniu itp.

Piotr I zreformował armię, przez coroczny obowiązkowy pobór do służby stałej w regularnej armii. Przy pułkach gwardyjskich utworzył szkoły kadetów, gdzie młodzi szlachcice zdobywali szlify oficerskie. Wprowadził nowy podział administracyjny, dzieląc kraj na gubernie, prowincje i dystrykty, a także zmiany w systemie zarządzania miastami, tworząc magistraty z burmistrzami na czele. Na czele nowych urzędów umieszczał podległych sobie ludzi, utrwalając w ten sposób absolutyzm carski i centralizację władzy. Zbudował nową stolicę - Sankt Petersburg.

Żywo interesował się sprawami gospodarczymi, dbał o rozwój manufaktur i handlu, w obrotach z zagranicą stosował politykę protekcyjną. Zorganizował sieć szkół świeckich na poziomie elementarnym. Utworzył Akademię Nauk. Zreformował dotychczasowy alfabet – cyrylicę, tworząc w ten sposób nowe pismo - grażdankę. Podporządkował też państwu cerkiew prawosławną, przez co Rosja przejęła kulturową tradycję Bizancjum. W 1721 w miejce wakującego od 1700 patriarchatu moskiewskiego wprowadził podporządkowany państwu Świątobliwy Synod Rządzący. ^[1]Wprowadził kalendarz juliański w miejsce stosowanego dotychczas w Rosji kalendarza bizantyjskiego, liczonego "od stworzenia świata". Kalendarz juliański stosowany był wtedy tylko w krajach protestanckich - świat katolicki przeszedł był na kalendarz gregoriański już 100 lat wcześniej.

W 1724 wprowadził podatek pogłówny, który był podstawowym źródłem dochodów monarchii rosyjskiej do 1887. ^[2]

[edytuj] Polityka zagraniczna

Pomnik Piotra I Wielkiego w Sankt Petersburgu.

Monumentalny pomnik Piotra I Wielkiego na rzece Moskwie.

Jednak głównym celem, jaki wytyczył sobie Piotr I było zdobycie dostępu Rosji do ciepłych mórz, to jest do Bałtyku i Morza Czarnego. Już w 1696 r. urządził wyprawę wojenną przeciwko Turcji i zdobył port-twierdzę Azow, u ujścia Donu do Morza Azowskiego, który stracił po 15 latach (1711) w wyniku zawarcia tzw. pokoju pruckiego (nad rzeką Prut). Na dalszą ekspansję na wybrzeża Morza Czarnego w tym czasie Rosjanie nie mogli sobie jednak pozwolić, wobec braku na zachodzie Europy koalicjantów do wojny z Turcją.

W 1700 r. Rosja wzięła udział w III wojnie północnej (1700-1721), w ramach koalicji antyszwedzkiej, w skład której wchodziły też Dania, Prusy, Rzeczpospolita (od 1704) i Saksonia. Wojna rozpoczęła się w 1700 r. od zwycięstw wojsk szwedzkich Karola XII w Kurlandii, po czym Szwedzi okupowali prawie całe terytorium Polski i Litwy.

Kilkuletni pobyt wojsk szwedzkich w Rzeczypospolitej i Saksonii, Piotr I wykorzystał na powiększenie i dozbrojenie swych armii. Zadbał zwłaszcza o rozbudowę i unowocześnienie artylerii, niwelując dotychczasową przewagę Szwedów w tym względzie. Kontynuując działania wojenne na terytoriach przybałtyckich Rosjanie zdobyli południowe wybrzeża Zatoki Fińskiej, aż do Jeziora Ładoga, oraz twierdze Dorpat i Narwę. W 1703 r. u ujścia rzeki Newy rozpoczęto budowę twierdzy Pietropawłowskiej, jako zalążek nowego miasta portowego Sankt Petersburga. W 1705 całą Rzeczpospolitą sterroryzowała wiadomość o zabiciu przez pijanego cara przełożonego bazylianów w Połocku. W 1705 wydatki wojskowe Piotra I pochłonęły 96 % budżetu państwa rosyjskiego. ^[3]

Dopiero wiosną 1708 r. Szwedzi ruszyli z Rzeczypospolitej na rozprawę z Rosją. Lecz tym razem, po kilku, jeszcze zwycięskich, potyczkach, po przejściu ciężkiej, mroźnej zimy na Ukrainie, zostali rozbici 8 lipca 1709 r. w bitwie pod Połtawą. Po niej Szwedzi wycofali się z terenów rosyjskich i Rzeczypospolitej. Jednak wojna rosyjsko-szwedzka była nadal kontynuowana. Trzecia wojna północna zakończyła się w 1721 r. pokojem w Nystad.

Rosja w jego wyniku uzyskała szeroki dostęp do Bałtyku i możliwość rozwoju swej floty, oraz nieograniczonego handlu z całym światem. Piotr I Wielki zrealizował więc swój plan otwarcia dla Rosji „okna na świat”. Kontynuował też intensywnie budowę Sankt Petersburga i już w 1712 r. przeniósł do tego miasta stolicę imperium. W dniu pokoju nysztadzkiego przybrał tytuł cesarza Wszechrosji.

Po zwycięstwie połtawskim Piotr I mógł już względnie swobodnie przystąpić do realizacji swego drugiego wielkomocarstwowego celu, jakim było wyparcie Turków za Morze Czarne. To też już w 1710 r. rozpoczął działania wojenne przeciw nim w Mołdawii, zresztą po wcześniejszym wypowiedzeniu Rosji wojny przez Wysoką Portę. Nie uzyskał jednakże powodzenia i szybko wycofał się z wojny, zawierając pokój za cenę oddania Turcji twierdzy Azow nad Donem, zniszczenia kilku innych oraz znacznej kontrybucji. Oczywiście strategiczny cel jej pokonania pozostał bez zmian, lecz jego realizacja zajęła jeszcze siedemdziesiąt lat.

Również nęcącym i perspektywicznym celem Rosji było opanowanie i kolonizacja północnej i środkowej Azji. Piotr I w 1717 r. podjął ekspedycję wojskową do Azji Środkowej, a na flance południowej wszczął wojnę z Persją, zdobywając dla Rosji pas terenów wzdłuż południowych brzegów Morza Kaspijskiego.

Następczynią po Piotrze została jego żona Katarzyna I.

[edytuj] Ciekawostki

Po śmierci Piotra I złożono w trumnie, która rozmiarami odpowiadała jego przydomkowi - była tak okazała, że rozmiarami nie mieściła się w drzwiach pałacu. W dniu pochówku w sali, w której stał katafalk zmarłego, musiano wybić specjalne szerokie "okno" i tamtędy wynieść trumnę na zewnątrz.
W miejscowości Toporów w Polsce rośnie olbrzymi dąb, który został nazwany na cześć Piotra I Wielkiego Dębem Piotrowym.

[edytuj] Genealogia

Michał I Fiodorowicz
ur. 1596
zm. 1645

Eudoksja Streszniewa
ur. 1608
zm. 1645

Cyryl Naryszkin
ur. 1623
zm. 1691

Anna Leontiewa
ur. ?
zm. 1706

Aleksy I
ur. 19 III 1629
zm. 29 lub 30 I 1678

Natalia
ur. 26 VIII / 1 IX 1651
zm. 25 I / 4 II 1694

		1 Eudoksja Fiodorowna Łopuchina ur. 30 VI / 10 VII 1670 zm. 27 VIII / 7 IX 1731 OO 6 II 1689, rozw. 1698		Piotr I Wielki ur. 27 VIII / 6 IX 1672 zm. 29 I / 8 II 1725		2 Katarzyna I ¹⁾ ur. 5 / 15 IV 1685 zm. 6 / 17 V 1727 OO 19 II 1712


	1		1		1		2		2
Aleksy ur. 18 / 28 II 1690 zm. 26 VI / 7 VII 1718		Aleksander ur. 3 / 23 X 1691 zm. 14 / 24 V 1692		Paweł ur.1693 zm. ok.1700		Paweł ur. 1704 zm. ok. 1707		Piotr ur. IX 1705 zm. ok.1707
	2		2		2		2		2
Anna ur. 7 / 28 II 1708 zm. 4 / 15 V 1728		Elżbieta ur. 29 XII 1709 zm. 5 I 1762		Natalia ur. 20 III 1713 zm. 27 V 1715		Małgorzata ur. 19 Ix 1714 zm. 7 VII 1715		Piotr ur. 27 X / 15 XI 1715 zm. 25 IV lub 19 IV 1719
	2		2		2
Paweł ur. 2 / 13 I 1717 zm. 3 / 14 I 1717		Natalia ur. 19 / 31 VIII 1718 zm. 4 / 15 III 1725		Piotr ur. 1719 zm. 9 IX lub 7 X 1723