Polska Partia Socjalistyczna
Z Wikipedii
Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – polska partia polityczna o charakterze niepodległościowym, socjalistycznym i pracowniczym (klasyfikowana w grupie partii lewicowych), założona w listopadzie 1892 podczas tzw. zjazdu paryskiego jako Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, jedna z najważniejszych w Polsce sił politycznych aż do 1948. W czasach PRL jako samodzielna partia działała jedynie na emigracji.
W 1987 powstała krajowa PPS, która uważa się za kontynuatorkę tradycji PPS.
Spis treści |
[edytuj] Historia PPS
PPS powstała na zjeździe założycielskim, który odbył się w listopadzie 1892 r. w Paryżu, uczestniczyli delegaci reprezentujący 4 polskie organizacje lewicowe: II Proletariat, Związek Robotników Polskich, Zjednoczenie Robotnicze, Gmina Narodowo-Socjalistyczna. Przyjęty program zakładał zaprowadzenie demokratycznego systemu władzy, poszanowania praw każdego obywatela bez względu na jego pochodzenie, rasę, narodowość i wyznanie, wolność słowa i bezpłatną edukację, zaprowadzenie przepisów mających według zwolenników chronić pracowników (m.in. 40-godzinny czas pracy), stopniową nacjonalizację ziemi i środków produkcji. Na pierwszym zjeździe krajowym, który miał miejsce w czerwcu 1893 r. w Lasach Ponarskich, doszło do rozłamu i wydzielenia się Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego, grupującej socjalistów o orientacji raczej internacjonalistycznej, opozycyjnych wobec większościowej w PPS frakcji niepodległościowej. W maju 1900 część działaczy opowiadająca się za stosowaniem terroryzmu opuściła PPS i stworzyła wkrótce III Proletariat. Podczas rewolucji 1905 r. PPS rozrywana była przez dwa rywalizujące ze sobą środowiska: tzw. "starych" z Piłsudskim, którzy wzywali do samodzielnych akcji zbrojnych i "młodych" liczących na obalenie caratu przy współpracy ze zrewoltowanymi masami rosyjskimi. W latach 1905-1907 zdominowana przez "starych" Organizacja Bojowa PPS przeprowadziła setki akcji bojowych i terrorystycznych (zamachy, odbijanie więźniów, ekspropriacje). Konflikt "starych" i "młodych" w łonie partii doprowadził ostatecznie w 1906 do jej rozłamu na PPS-Frakcję Rewolucyjną ("starych") i PPS-Lewicę ("młodych"). Od 1909 r. PPS-FR wróciła do dawnej nazwy, PPS-Lewica zaś zatraciła znaczenie – resztki jej członków wstąpiły później do Socjal-Demokracji Królestwa Polskiego i Litwy tworząc Komunistyczną Partię Robotniczą Polski. Przez kilka lat działała również niezależna PPS-Opozycja powstała na skutek sporu o miejsce koncepcji niepodległościowej w programie partii.
[edytuj] PPS w II Rzeczypospolitej
Wraz z wybuchem I wojny światowej z PPS wystąpił Piłsudski, jednak duża część partii wciąż pozostawała pod wpływem jego koncepcji niepodległościowych. XII Kongres partii odbyty w 1916 r. w Piotrkowie opowiedział się za budową Polski jako niezależnej republiki demokratycznej. W 1918 r. PPS stanowi podstawę pierwszego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, tzw. Rządu Lubelskiego, na którego czele stanął Daszyński.
W pierwszych wyborach w 1919 r. zdobyła 35 (na 432) mandatów poselskich, co poczytywano za porażkę. W kwietniu tego samego roku miało również miejsce zjednoczenie trzech organizacji partyjnych wywodzących się z poszczególnych zaborów: Polskiej Partii Socjalistycznej Zaboru Pruskiego i Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego. W połowie 1921 r. PPS miała około 55 tys. członków. PPS tradycyjnie angażowała się w ruch związkowy i spółdzielczy, z partią współpracowały też pozostające w jej strefie wpływów organizacje, takie jak np. Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych (TUR), Czerwone Harcerstwo czy Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej. W 1926 r. PPS początkowo poparła przewrót majowy dokonany przez Piłsudskiego. Związany z partią związek zawodowy kolejarzy zorganizował strajk, który uniemożliwił rządowi przerzut do Warszawy wiernych mu wojsk z Wielkopolski. 17 października 1928 nastąpił w PPS rozłam. Prosanacyjni działacze na czele z Rajmundem Jaworowskim utworzyli PPS-dawną Frakcję Rewolucyjną. Od 1929 r. PPS jest największą siłą opozycyjnego tzw. Centrolewu, do którego wchodzą również PSL-Wyzwolenie, PSL-Piast, Stronnictwo Chłopskie, Narodowa Partia Robotnicza i Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji. Po rozwiązaniu przez Piłsudskiego Sejmu w 1930 r. następują aresztowania wielu działaczy partyjnych, z których niektórzy zostają skazani w tzw. procesie brzeskim (od nazwy miasta Brześć).
[edytuj] PPS podczas II wojny światowej
We wrześniu 1939 r. partia włączyła się w kampanię obronną przeciwko niemieckiej agresji powołując ochotnicze bataliony robotnicze, organizowała obronę cywilną, wydawała patriotyczną prasę. W podziemiu działała jako PPS-WRN (Wolność, Równość, Niepodległość) albo Centrala Ruchu Mas Pracujących Miast i Wsi. Lewica socjalistów powołała organizację Polscy Socjaliści (później jako – Robotnicza Partia Polskich Socjalistów). WRN uznawała się za część polskiego państwa podziemnego, brała udział w tworzeniu konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i zajmowała początkowo stanowisko zbieżne z polityką rządu emigracyjnego w Londynie. W latach 1941-1943 konflikt WRN z Londynem zaowocował przejściowym zawieszeniem udziału partii w ciałach politycznych podziemia i wejściem na jej miejsce PS. Obie grupy czynnie włączyły się w powstanie warszawskie w 1944 r.
[edytuj] PPS po II wojnie światowej
Po przejściu frontu wielu z działaczy PPS-WRN zostało aresztowanych przez Sowietów, którzy jednocześnie poparli powstanie tzw. lubelskiej PPS z Edwardem Osóbką-Morawskim na czele, wywodzącej się głównie z RPPS, zasilonej jednak zwłaszcza w 1945 roku znaczną liczbą działaczy dawnej WRN.PPS współtworzyła rząd w latach 1945-1948 a jej przedstawiciele pełnili wówczas funkcję premiera, wchodzili w skład Rady Ministrów i KRN. Los krajowej PPS skupiającej 500 tysięcy osób przypieczętował w grudniu 1948 r. tzw. kongres zjednoczeniowy, podczas którego partia formalnie połączyła się z komunistyczną Polską Partią Robotniczą, faktycznie natomiast została przez nią wchłonięta, tworząc Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą.
Po 1948 r. niezależna PPS przetrwała jedynie na emigracji, również tam jednak nie rozwinęła efektywnych działań, szarpana różnorodnymi koncepcjami politycznymi i podziałami na tle wyboru taktyki.
15 listopada 1987 podpisano deklarację założycielską krajowej PPS. Po 1989 PPS kilkakrotnie miała własną niewielką reprezentację w parlamencie, obecnie jednak cieszy się nikłym poparciem społecznym.
[edytuj] Znani działacze PPS
- Tomasz Arciszewski
- Norbert Barlicki
- Andrzej Bonusiak
- Adam Ciołkosz
- Lidia Ciołkoszowa
- Józef Cyrankiewicz
- Ignacy Daszyński
- Herman Diamand
- Stanisław Dubois
- Józef Grzecznarowski
- Julian Hochfeld
- Rajmund Jaworowski
- Władysław Jaxa-Rożen
- Władysław Kunicki
- Adam Kuryłowicz
- Jan Kwapiński
- Herman Lieberman
- Bolesław Limanowski
- Mieczysław Mastek
- Józef Montwiłł-Mirecki
- Jędrzej Moraczewski
- Mieczysław Niedziałkowski
- Antoni Pajdak
- Feliks Perl
- Józef Piłsudski
- Adam Pragier
- Adam Próchnik
- Aleksander Prystor
- Antoni Purtal
- Kazimierz Pużak
- Irena Sendlerowa
- Walery Sławek
- Kazimierz Sosnkowski
- Tadeusz Szturm de Sztrem
- Wilhelm Topinek
- Leon Wasilewski
- Stanisław Wojciechowski
- Zygmunt Zaremba
- Zygmunt Żuławski
[edytuj] Zobacz też
- socjalizm
- Polska Partia Socjalistyczna – Frakcja Rewolucyjna
- Polska Partia Socjalistyczna – dawna Frakcja Rewolucyjna
- Polska Partia Socjalistyczna – Lewica
- Polska Partia Socjalistyczna – Opozycja
- PPS - Wolność, Równość, Niepodległość
- Polska Partia Socjalistyczna (po 1987)
- Organizacja Bojowa PPS
- Pogotowie Bojowe PPS
- Niezależna Socjalistyczna Partia Pracy
- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
- Gazeta Robotnicza
- Robotnik
- polskie partie polityczne
- Gorączka (film 1980)
