Powieść społeczno-obyczajowa
Z Wikipedii
Powieść społeczno-obyczajowa - najważniejsza odmiana powieści realistycznej, reprezentowana przez najwybitniejsze osiągnięcia klasyki powieściowej XIX wieku. Utwory reprezentujące ten gatunek literacki dominują w II połowie stulecia. Wykształcenie się gatunku powieści społeczno-obyczajowej stanowi jeden z najważniejszych etapów ewolucji gatunku powieści.
[edytuj] Cechy gatunku
Powieść społeczno - obyczajową charakteryzuje narracja auktorialna w trzeciej osobie (tzw. narrator wszechwiedzący) oraz dokonywanie niezwykle dokładnego opisu środowiska, w jakim odbywa się akcja. Autorzy powieści społeczno-obyczajowych czerpali tematy dla swoich utworów z obserwacji prawdziwego życia, zaś za pierwszorzędny cel utworu uważali oddanie charakteru konkretnego środowiska społecznego, nie zaś opis fascynujących przygód konkretnego bohatera. Z tego powodu bohaterami utworów tego gatunku są w większości osoby "typowe" dla danej grupy społecznej, reprezentujące jej najczęściej spotykane cechy, zaś napisanie utworu poprzedzały obserwacje dokonywane przez autora w opisywanym środowisku. Motywacja bohaterów powieści społeczno-obyczajowej, choć nie odrzuca całkowicie wpływu psychologii, opiera się zatem na czynnikach społecznych. Fabuła utworów ma charakter zamknięty. W założeniach teoretycznych powieść społeczno-obyczajowa miała być całkowicie obiektywna, zaś narrator wszechwiedzący w żadnym stopniu nie powinien sugerować czytelnikowi opinii o konkretnych bohaterach czy o całych grupach społecznych. W praktyce nie zawsze udawało się tę całkowitą bezstronność zachować.
Ze względu na wierność w oddawaniu autentycznych społecznych środowisk i (przynajmniej w teorii) ich bezstronną prezentację wiele powieści społeczno-obyczajowych uważanych jest przez historyków za cenne świadectwo swoich czasów.
[edytuj] Przykłady
Najbardziej znanymi przykładami powieści społeczno-obyczajowej jest Komedia ludzka Honoriusza Balzaka, złożony z 85 tomów cykl obrazujący życie większości warstw społecznych Francji w okresie od Dyrektoriatu do monarchii lipcowej. Typową realizacją gatunku takiej powieści jest też Anna Karenina Lwa Tołstoja, obraz Rosji u schyłku XIX wieku. Na gruncie polskim za najwybitniejszą powieść społeczno - obyczajową uważa się Lalkę Bolesława Prusa, nazwaną przez krytyków "epopeją dziewiętnastowiecznej Warszawy".
[edytuj] Bibliografia
- M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002, ISBN 83-04-04615-6
- M. Bernacki, M. Pawlus, Słownik gatunków literackich, Park, Bielsko-Biała 2004, ISBN 83-7266-242-8