Przemyśl

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°47' N 22°46' E49.7833333 22.7666667 (Przemyśl)

Przemyśl
Herb Przemyśla Flaga Przemyśla
Województwo	podkarpackie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina  - rodzaj	Przemyśl miejska
Założono	ok. X wiek (przed 981 r.)
Prawa miejskie	1389
Prezydent miasta	Robert Choma (e-mail)
Powierzchnia	44 km²
Położenie	49° 47' N 22° 46' E
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość	66 128 1514 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	(+48) 16
Kod pocztowy	37-700 do 37-720
Tablice rejestracyjne	RP
Położenie na mapie Polski Przemyśl
Miasta partnerskie	Paderborn South Kesteven Eger Lwów Truskawiec Kamieniec Podolski
Urząd miejski3 Rynek 1 37-700 Przemyśl tel. (016) 678 68 20; faks (016) 678 64 49 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa miasta

Przemyśl (ukr. Перемишль, niem. Premslau, czes. Přemyšl, łac. Praemislia) – miasto w województwie podkarpackim nad Sanem, liczące 68 tys. mieszkańców (2005).

Najstarsze miasto regionu i jedno z najstarszych miast Polski. We wczesnym średniowieczu jeden z historycznych Grodów Czerwieńskich, przedmiot nieustannej rywalizacji ze strony Polski, Rusi i Węgier. Następnie m.in. część Rusi Halickiej, a także stolica niezależnego księstwa. Po 1344 stolica rozległej Ziemi Przemyskiej. Po I rozbiorze Polski w zaborze austriackim, w okresie autonomii galicyjskiej jedno z najważniejszych miast Galicji, przekształcony w trzecią co do wielkości twierdzę w Europie (Twierdza Przemyśl) z olbrzymim garnizonem wojskowym. W latach 1920 - 1939 w województwie lwowskim, w latach 1945 - 1975 w województwie rzeszowskim, w latach 1975 - 1998 stolica województwa przemyskiego. Siedziba starosty powiatu przemyskiego, a także powiat grodzki. Siedziba dwóch metropolii kościelnych - obrządku rzymskokatolickiego i greckokatolickiego.

Przemysł drzewny (Zakłady Płyt Pilśniowych "Fibris"), wytwórnia farb i pomocy szkolnych Pollena Astra, mechaniczny i automatyki przemysłowej (Polna, Fanina), kosmetyczny (Inglot), tkanin powlekanych (Sanwil), meblarski (Forte). Ponadto ośrodek tradycyjnych rzemiosł - ludwisarstwa (Felczyński) i fajczarstwa (fajka przemyska). Siedziba kilku instytucji o znaczeniu ponad lokalnym: podkarpackiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, izby celnej, bieszczadzkiego oddziału straży granicznej, archiwum państwowego z ogromnymi zbiorami. Miasto posiada kilka muzeów, w tym najstarsze w regionie Muzeum Archidiecezjalne (zał. 1902) i największe na Podkarpaciu - Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej (zał. 1910). W Przemyślu znajduje się też nowy Szpital Wojewódzki i 114 Szpital Wojskowy. Istnieje wiele szkół, w tym kilka szkół wyższych. "Brama Bieszczadów" z ważnymi i licznymi zabytkami w samym mieście, jak i w jego sąsiedztwie - zamkiem w Krasiczynie, arboretum w Bolestraszycach czy kompleksem sakralnym w Kalwarii Pacławskiej. Ważny węzeł komunikacyjny – trasa międzynarodowa E40, przejście graniczne z Ukrainą w Medyce, duża, graniczna stacja kolejowa (Przemyśl Główny, Przemyśl Zasanie i in.). Pierwotnie na Kopcu Tatarskim (Przemysława) miejsce kultu bogów słowiańskich.

Miasto wielokulturowe, gdzie obok siebie mieszkają przedstawiciele wielu narodów (Polacy, Ukraińcy, Cyganie) wyznań i obrządków (obok rzymskich katolików, mających tu swoją metropolię, z arcybiskupem Józefem Michalikiem na czele, także grekokatolicy, mający tu arcybiskupa swego obrządku, Jana Martyniaka, prawosławni (diecezja przemysko-nowosądecka z arcybiskupem Adamem, rezydującym w Sanoku) oraz przedstawiciele nurtów protestanckich: metodyści, adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, a także Świadkowie Jehowy).

Do czasu II wojny światowej był także ważnym siedliskiem ludności żydowskiej, która stanowiła według spisu z 1931 roku 29,5% ludności miasta i posiadała 4 synagogi (dwie zlokalizowane w starej dzielnicy żydowskiej (okolice Rybiego Placu) nie istnieją, kolejna, na ul. Słowackiego, pełni obecnie funkcję biblioteki publicznej, synagoga zasańska jest w tej chwili opuszczona w stanie ruiny)- było to pierwsze udokumentowane osadnictwo Żydów na ziemiach polskich, datowane według Jehudy ha Kohena, żydowskiego uczonego, na 1085.

Po wojnie założenie przez władze radzieckie w jesieni 1944 r. Obozu Przejściowego NKWD nr 49 dla AK i przeciwników okupacji sowieckiej w Przemyślu oraz wywożenie stąd do obozów na Syberii i najczęściej do m. Borowicze lub do więzienia na Zamku w Rzeszowie. Represje względem żołnierzy AK trwały do października 1956 r.

Spis treści 1 Historia 1.1 Pierwsze wzmianki 1.2 Średniowiecze 2 Legendy 3 Architektura 3.1 Zabytki 3.2 Muzea 3.3 Synagogi 4 Kultura 4.1 Ośrodki kultury 4.2 Teatr 4.3 Kina 4.4 Galerie 4.5 Cykliczne imprezy kulturalne 4.5.1 Film i fotografia 4.5.2 Literatura 4.5.3 Muzyka i taniec 4.5.4 Plastyka 4.5.5 Teatr 4.6 Kluby taneczne 5 Edukacja 5.1 Gimnazja 5.2 Szkoły ponadgimnazjalne 5.3 Szkoły wyższe 5.4 Szkoły artystyczne 6 Sport 6.1 Kluby sportowe 6.2 Obiekty sportowe 7 Kościoły i związki wyznaniowe 8 Honorowi Obywatele Miasta 9 Posłowie 10 Media 11 Drogi krajowe 12 Stacje i przystanki kolejowe 13 Gospodarka 14 Galeria 15 Przypisy 16 Bibliografia 17 Zobacz też 18 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Pierwsze wzmianki

Pierwsze wzmianki źródłowe dotyczące Przemyśla są nader ciekawe, ale przy tym nie dostarczające oczywistych informacji. Mowa tu przede wszystkim o świadectwie tzw. Powieści dorocznej pod rokiem 6489 (981) o odebraniu pewnym Lachom Przemyśla, Czerwienia i innych grodów przez Włodzimierza Wielkiego "w sem że letie"^[1].

Treść jak i sama wiarygodność przekazu tego źródła są w historiografii dość często kontestowane^[2]. Do najbardziej elitarnych poglądów należą te o doszukiwaniu się w nazwie Przemyśl, tj. "Peremyszl", miasta Peremyl leżącego na Wołyniu na drodze do Czerwienia z Rusi. Wykluczałoby to uczestnictwo Przemyśla w walkach 981 roku^[3].

Natomiast kwestia najdawniejszej przynależności jest szerzej dyskutowana. Do dwóch najznaczniejszych poglądów należą te o przynależności Przemyśla przed 981 do Polaków, co poniekąd mówi samo źródło^[4] i potwierdzają najstarsze okoliczne nazwy mające polskie pochodzenie ^[5], oraz o przynależności tegoż miasta do Lędzian. Pierwsza z tez uznaje za kompletnie wiarygodny przekaz źródła i stara się nawet na tym budować szersze teorie^[6]. Bardziej wstrzemięźliwi uczeni ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia polskiej obecności w Przemyślu przed 981^[7]. Wydaje się to jednak nieprawdopodobnym aby zajęty na zachodzie od początku panowania Mieszko I miał przed tym rokiem sposobność zajęcia tych terenów, w szczególności kiedy nie posiadał jeszcze Małopolski^[8]. Nowsze badania archeologiczne zdają się jednak podważać powyższą koncepcję, a ma to związek z odkryciem faktu, że w latach 70. X wieku Mieszko umocnił swoje panowanie u zbiegu rzek Wisły i Sanu czego potwierdzeniem jest budowa w tym okresie grodu w Sandomierzu. Dysponując oparciem w ziemi sandomierskiej mogli Piastowie sięgnąć przed 981 rokiem po Przemyśl.

Drugi pogląd opiera się na bardzo prawdopodobnej teorii językoznawczej. Zakłada ona, że nazwa Lach została wywiedziona od Lędzian, jednego z pierwszych napotkanych przez Rusinów plemienia zachodniosłowiańskiego^[9]. Lędzianie mieli potem dopiero "użyczyć" swojego miana całości etnicznej Polaków, natomiast w zapisce pod 981 rokiem występują jeszcze jako plemię^[10].

Istniejący jeszcze trzeci pogląd o przynależności Przemyśla do Czechów, choć poparty przez liczne źródła poza powyższym^[11], jest dziś przeważnie łączony z poglądem o Lędzianach. Mieli oni pozostawać w pewnym tylko stopniu uzależnienia od Czechów^[12].

Ważnym źródłem do wczesnych dziejów Przemyśla są też znaleziska archeologiczne. Mowa tu przede wszystkim o palatium piastowskim z czasów Bolesława Chrobrego datowanym na lata 1018-1032 uznawanym też za monasterium, a odnalezionym na Wzgórzu Zamkowym oraz o 5 grobach węgierskich z pierwszej połowy X wieku odnalezionych w lewobrzeżnej części miasta^[13]. W podziemiach katedry rzymskokatolickiej odkryto w wyniku długoletnich prac archeologicznych zarysy romańskiej rotundy - kościoła św.Mikołaja zbudowanego z fundacji Bolesława Śmiałego pomiędzy 1069 a 1086 rokiem. Natomiast w głębszych pokładach archeologicznych pod katedrą odkryto zarysy starszego kościoła z X wieku być może świadectwo przynależności grodu do państwa Mieszka I. Kontrowersje wzbudzają odkryte na Wzgórzu Zamkowym fundamenty budowli przez część uczonych uznawanej za tzw. "Cerkiew Wołodara" - świadectwo ruskiej obecności w grodzie w XII wieku, a przez innych za romańską bazylikę trójnawową z czasów Bolesława Chrobrego. Znalezione zabytki monet skłaniają ku drugiej koncepcji jednak nie przesądzają o jej słuszności. Plan wzmiankowanych powyżej fundamentów nie przystaje ponadto do opisu cerkwi wzniesionej przez Wołodara Rościsławicza więc niewykluczone, że czeka ona na swe odkrycie. Odkrycia archeologiczne poświadczają działalność w Przemyślu Bolesława Chrobrego, Bolesława Szczodrego, a być może również Mieszka I.

Przemyśl jest także jednym z nielicznych miast, które wspominają źródła hebrajskie. Najstarszym z nich jest świadectwo Jehudy ben Kohena z lat 1028 - 1040 o uprowadzeniu pewnego chłopca żydowskiego z miasta Primisz (Premisz) na targ niewolników do Pragi^[14]. Źródło to zdaje się poświadczać nie tylko istnienie już w XI wieku gminy żydowskiej na tym terenie, ale też boje toczone tam przez Chrobrego w 1018, lub ewentualnie wielką wyprawę Jarosława Mądrego z 1031 roku^[15].

[edytuj] Średniowiecze

W 1031 roku Przemyśl został ponownie przyłączony do Rusi. W Polsce toczyła się wówczas walka o władzę między synami Bolesława Chrobrego. Bezprym, najstarszy syn Chrobrego, w walce z Mieszkiem II skorzystał z pomocy księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, który w trakcie walk między braćmi zajął Grody Czerwieńskie i Przemyśl. Po śmierci księcia Jarosława, Ziemię Przemyską odziedziczyli jego synowie Włodzimierz Jarosławowicz i Rościsław Rurykowicz. Obaj bracia panowali do 1065.

Czterdzieści lat po zajęcia Przemyśla przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, został on zdobyty przez króla Bolesława Szczodrego. Gród powrócił w granice państwa polskiego. W 1071 roku król Polski interweniował na Rusi na rzecz swojego kuzyna Izasława I, walczącego z braćmi o tron kijowski. W trakcie walk, latem 1071 roku, po długim oblężeniu zajął on Przemyśl. Jan Długosz w swojej kronice tak opisuje zdobycie Przemyśla przez Bolesława Szczodrego w 1071 roku: Było to miasto podówczas potężne, wielką liczbą obywateli miejscowych i przybyłych osiadłe i we wszelką broń zaopatrzone, obronne rowy głębokimi i okopami znacznej wysokości, tudzież rzeką Sanem płynącym od północnej strony miasta. Czwartego dnia, gdy Rusini cofnęli się do twierdzy, opanował Bolesław miasto i rozkazał oblec zamek i ludem zbrojnym osaczyć go dokoła. A lubo Rusini bronili go z wielką usilnością, nie przestał jednak szturmować, lecz zdobycie było rzeczą trudną, gdyż i położeniem samym i wieżami silnie był obwarowany. Stracił więc całe lato na obleganiu, przewidując jak się rzeczywiście stało, że głodem przymusi Ruś do poddania. Poddał się zamek już u schyłku lata wymówiwszy sobie, że ludzie załogi zostawieni przy życiu wyniosą z sobą, tyle, ile każdy z nich udźwignąć zdoła. Król opuszczoną fortecę przezimował tam z rycerstwem.

Prawdopodobnie w 1072 roku Bolesław Szczodry ustanowił w Przemyślu biskupstwo, mianując biskupem opata z opactwa sandomierskiego. Po raz drugi Bolesław Szczodry zimował w Przemyślu w czasie powrotu z wyprawy na Węgry, gdzie interweniował w sporze o tron węgierski. Opuszczając Przemyśl pozostawił tam silną załogę polską. Od 1079 roku do 1086 Ziemią Przemyską rządził kolejny władca Polski, brat Szczodrego - książę Władysław Herman.

W 1086 roku Ruryk Rościsłowicz usunął z Przemyśla załogę polską i mianował siebie udzielnym księciem przemyskim. Wydarzenie to zapoczątkowało okres istnienia samodzielnego ruskiego Księstwa Przemyskiego, ze stolicą w Przemyślu, rządzonego przez ród Rurykowiczów.

Po śmierci Ruryka Rurykowicza władzę nad Księstwem Przemyskim przejął jego brat Wołodar, który toczył krwawy spór z Dawidem Igorewiczem. W związku z bratobójczymi wojnami, jakie prowadzili między sobą Rościsławowicze o panowanie nad ziemiami czerwieńskimi, książęta Rusi zwołali w 1097 zjazd w Lubeczu. Na zjeździe uchwalono podział posiadłości Rościsławowiczów i prawo ich dziedziczenia. Na mocy podjętych uchwał Ziemia Czerwieńska z Przemyślem pozostała przy Rościsławowiczach. Książę kijowski Świętopełk Izasławowicz nie pogodził się z takim rozwiązaniem i po uzyskaniu pomocy Węgrów, w 1099 próbował zająć Przemyśl. W bitwie, jaka rozegrała się na polach nad Wiarem, połączone wojska Wołodara, Dawida Igorewicza i Połowców rozbiły wojska Świętopełka i Węgrów.

W 1119 książę Wołodar zbudował w obrębie zamku przemyskiego katedrę prawosławną, w której miano chować książąt i władyków. Sam Wołodar był nieprzychylnie nastawiony do Polski, rządzonej wówczas przez Bolesława Krzywoustego. W celu zneutralizowania niebezpieczeństwa ruskiego, płynącego od strony Przemyśla, w 1119 rycerz polski Piotr Wołost rozkazał swoim ludziom porwać Wołodara. Podczas polowania w podprzemyskich lasach, został on uwięziony przez polskich wojów i przekazany Krzywoustemu. Po złożeniu zobowiązania o zaniechaniu wrogich akcji wobec Polski i zapłaceniu znacznego okupu, został wkrótce Wołodar wypuszczony. Nie dotrzymał on jednak złożonego księciu polskiemu zobowiązania, i jak relacjonuje Jan Długosz, w 1224 jego syn Wołodymirko najeżdża ziemie polskie, dochodząc aż do Biecza, uprowadzając z zajętych terenów na Ruś stada bydła. W odwecie Bolesława Krzywousty wkroczył na tereny Księstwa Przemyskiego i zadał klęskę wojskom Wołodara pod Wilichowem.

Po śmierci Wołodara panowanie nad Księstwem Przemyskim przejął jego starszy syn Rościsław. Toczył on walkę o utrzymanie spadku po ojcu z bratem Wołodymirkiem, który poprzez małżeństwo z córką króla węgierskiego zabezpieczył sobie pomoc Węgrów. W 1126 umarł Rościsław, a Wołodymirko przejmując cały spadek Rościsławowiczów, przeniósł w 1134 stolicę swojego poszerzonego księstwa z Przemyśla do Halicza. Po tym wydarzeniu gród przemyski spadł do roli drugorzędnego miasta na Rusi Halickiej. Wołodymirko toczył liczne wojny z Polakami i Węgrami, dzięki którym rozszerzył tereny swojego księstwa od Wisłoka i Sanu aż po Dunaj. W 1144 rozpoczął wojnę z księciem kijowskim Izasławem, wspieranym przez Polaków i Węgrów. W 1152 doszło do generalnego starcia. Wołodymirko otoczony w grodzie przemyskim przez znaczne siły węgierskie, dowodzone przez króla Gejzę II, i oddziały ruskie księcia Izasława przyjął bitwę przy brodach na prawym brzegu Sanu, ponosząc w niej wielką klęskę. Wypuszczony z niewoli węgierskiej, zmarł wkrótce w Haliczu. W 1206 władzę nad księstwem przemysko-halickim przejęli bracia Igorowicze z rodziny Rościsławowiczów.

Przez dziesiątki lat o bogate tereny Rusi Czerwonej spory toczyli nie tylko potomkowie Jarosława Mądrego, lecz także Polacy, Węgrzy i Litwini. W 1214 doszło do porozumienia między Polską i Węgrami, które kończyło rywalizację tych państw o tereny Rusi Czerwonej. Traktat spiski oddawał Przemyśl polskiemu księciu Leszkowi Białemu, Halicz zaś przypadł pięcioletniemu królewiczowi węgierskiemu Kolomanowi. Młodziutki książę został ożeniony z trzyletnią córką Leszka Białego - Salomeą, i następnie oboje zostali koronowani na władców Królestwa Halickiego.

Z czasem Przemyśl zaczął tracić jednak pozycję stołecznego grodu na rzecz Halicza. Po śmierci Daniela jego syn Lew Daniłowicz, książę halicko-przemyski i władca ziemi bełskiej, udawał się na wyprawy łupieżcze z Tatarami na Węgry i Polskę. Po śmierci księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego zaczął on czynić starania o tron polski. W celu uzyskania przychylności Polaków nadał im w Przemyślu przywilej wyłączający ich spod prawa ruskiego, a miastu samorząd i możliwość korzystania z prawa magdeburskiego (ok. 1280 roku). Po śmierci Lwa Daniłowicza, władzę nad księstwem halicko-przemyskim objął jego syn Jerzy, który wspierał Władysława Łokietka w walce z Czechami o tron krakowski.

Po wymarciu Rurykowiczów, Władysław Łokietek osadził w Haliczu ich siostrzeńca, a swojego kuzyna, Piasta mazowieckiego Bolesława. Po objęciu tronu halickiego przeszedł on na prawosławie i przyjął imię dziada po kądzieli, Jerzego I. Był on spowinowacony z Kazimierzem Wielkim, będąc szwagrem jego żony, Aldony, córki Giedymina Wielkiego, księcia litewskiego.

W 1338 Bolesław Jerzy II uczynił swoim spadkobiercą króla polskiego Kazimierza Wielkiego. W 1340 został zamordowany w wyniku spisku części bojarów halickich pod wodzą namiestnika Przemyśla Detki, którzy korzystali z pomocy Tatarów. Żonę Trojdenowica bojarzy utopili w przerębli. Celem spisku była chęć zdobycia władzy nad ziemią przemyską. Po tragicznej i bezpotomnej śmierci Jerzego II, księstwo halicko-przemyskie zajął Kazimierz Wielki.

[edytuj] Legendy

Legendy o powstaniu miasta:

1. ruski książę Przemysław ruszył na polowanie i w miejscu, w którym upolował niedźwiedzia założył osadę z niedźwiadkiem w herbie, od jego imienia nazwaną Przemyślem
2. na obszarze dzisiejszego Przemyśla powstała osada i wielu ludzi zastanawiało się, jak ją nazwać – pewna starsza kobieta powiedziała: "Myśl, nie myśl, najlepszy będzie Przemyśl" – i tak też zostało.
3. jako że miasto leżało w strategicznym punkcie, na styku Polski z Rusią, były to bardzo niebezpieczne strony. Udających się tam kupców i wędrowców uprzedzano: "Dobrze to sobie przemyśl..."

[edytuj] Architektura

[edytuj] Zabytki

• katedra rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Jana Chrzciciela
• Zamek Kazimierzowski
• gmach Dworca Głównego PKP
• gmach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej
• gmachy Urzędu Miejskiego i Urzędu Wojewódzkiego
• sobór św. Jana Chrzciciela
• cerkiew Prawosławna Zaśnięcia najświętszej Maryi Panny
• zabytkowa zabudowa Rynku
• kościół pw. św. Marii Magdaleny (oo. Franciszkanie)
• kościół pw. św. Teresy (oo. Karmelici)
• Kościół św. Antoniego Padewskiego w Przemyślu
• [[[kościół Świętej Trójcy w Przemyślu|kościół Świętej Trójcy]] (ss. Benedyktynki)
• klasztor i kościół ss. Karmelitanek Bosych
• budynek dawnego klasztoru Dominikanów
• dworek Stanisława Orzechowskiego
• Wieża Zegarowa – Muzeum Dzwonów i Fajek
• Dom Robotniczy
• mury obronne
• Twierdza Przemyśl
• synagogi w Przemyślu
• cmentarz żydowski – założony w XIX wieku

[edytuj] Muzea

• Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej
• Muzeum Dzwonów i Fajek
• Muzeum Historii Miasta
• Muzeum Archidiecezjalne im. Św. Józefa Sebastiana Pelczara Biskupa
• Muzeum Twierdzy Przemyśl
• Fort VIII "Łętownia"
• Cerkiew obronna w Posadzie Rybotyckiej
• Archiwum Państwowe

[edytuj] Synagogi

• Nowa Synagoga w Przemyślu
• Synagoga Zasańska w Przemyślu
• Najstarsza Synagoga w Przemyślu
• Stara Synagoga w Przemyślu
• Synagoga Tempel w Przemyślu

[edytuj] Kultura

[edytuj] Ośrodki kultury

• Centrum Kulturalne /Klub "Piwnice"/
• Przemyskie Centrum Kultury i Nauki
• Młodzieżowy Dom Kultury
• Wojskowy Ośrodek Kultury
• Dom Kultury "Kolejarz"

[edytuj] Teatr

• Teatr "Fredreum" na Zamku Kazimierzowskim – Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry

[edytuj] Kina

• Kino "KOSMOS"
• Kino "CENTRUM"

[edytuj] Galerie

• Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej
• White Photo Gallery - Galeria Fotografii
• Galeria Fotografii przy MKK "Niedźwiadek"
• Galeria ZAMEK
• Galeria GALICJA
• Antyki i Dzieła Sztuki

[edytuj] Cykliczne imprezy kulturalne

• Wielokulturowy Festiwal "Galicja" (organizator: Fundacja "Dziedzictwo" przy współpracy UM Przemyśl)
• Dni Patrona Miasta "Wincentiada" (organizator: Przemyskie Centrum Kultury i Nauki)
• Turniej Satyry im. Ignacego Krasickiego "O Złotą Szpilę" (organizator: CK Przemyśl) – konkurs stworzony i prowadzony przez Barbarę Płocicę, założeniem turnieju jest wyłonienie najlepszych satyryków w czterech konkurencjach: teatralnej, recytacji, literackiej i plastycznej.
• Festiwal "Agora" (organizator: CK Przemyśl)
• Noc Iwana Kupały* (organizator: Związek Ukraińców w Polsce Koło w Przemyślu)
• Podkarpacki Jarmark Turystyczny (otwarcie sezonu turystycznego w województwie)
• Barbarossa - inscenizacja walk o miasto z okresu II wojny światowej
• Święto mleka
• Święto miodu
• Jarmark Turystyczny
• Salezjańskie Lato Muzyczne
• Jesień Muzyczna

[edytuj] Film i fotografia

• Promocja Filmu Polskiego (organizator: Wydział Kultury UM Przemyśl)
• Maraton Filmowy "Z Przemyślem w tle" (organizator: Kino "Kosmos")

[edytuj] Literatura

• Przemyska Wiosna Poetycka (organizator: PCKiN)
• Turniej Wierszy Jednego Poety (organizator: Przemyska Biblioteka Publiczna)

[edytuj] Muzyka i taniec

• Jazz Bez... – Mikołajki jazzowe (organizator: CK Przemyśl)
• Jazz nad Sanem (organizator MKK "Niedźwiadek")
• Świętojańska noc jazzowa (organizator: PCKiN)
• Ogólnopolski Festiwal Kapel Podwórkowych (organizator: CK Przemyśl)
• Przemyska Jesień Muzyczna (organizator: Towarzystwo Muzyczne w Przemyślu)
• Dni Muzyki Oratoryjno-Kantatowej (organizator: CK Przemyśl)
• Festiwal "Ghitaralia" (organizator Zespół Państwowych Szkół Muzycznych)
• Międzywojewódzki Przegląd Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego „Taneczny Krąg” (organizator: CK Przemyśl)
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Akordeonowej.
• Salezjańskie Lato Muzyczne
• Muzyka Młodych u Franciszkanów

[edytuj] Plastyka

• Międzynarodowe Biennale Malarstwa "Srebrny Czworokąt" (organizator: Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej w Przemyślu)

[edytuj] Teatr

• Biesiada Teatralna w Horyńcu-Zdroju – Konfrontacje Zespołów Teatralnych Małych Form (organizator: CK Przemyśl)
• Przegląd Teatralny "Antrakt" (organizator: CK Przemyśl)
• Przemyska Jesień Teatralna (organizator: CK Przemyśl)
• Przemyska Wiosna Fredrowska (organizator: PCKiN)

[edytuj] Kluby taneczne

• SingSing, w podziemiach DH Szpak;
• Saturn, przy hotelu Gromada;
• Szalony Młyn;
• Sfera;
• Neo;
• Klub Iluzja;

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im. Orląt Przemyskich
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum nr 3
• Gimnazjum nr 4 przy Zespole Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Orląt Lwowskich
• Gimnazjum nr 5 im. św. Jana Kantego
• Gimnazjum Nr 7 przy Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 2 im. Markiana Szaszkiewicza
• Gimnazjum Nr 8 przy Specjalnym Ośrodku Szkolno- Wychowawczym Nr 1 im. Marii Grzegorzewskiej
• Gimnazjum Nr 9 przy Specjalnym Ośrodku Szkolno- Wychowawczym Nr 2 im. Janusza Korczaka
• Zespół Szkół Salezjańskich im. bł. ks. Augusta Czartoryskiego
• Gimnazjum przy Zespole Szkół Muzycznych
• Gimnazjum im. Stowarzyszenia Absolwentów I LO

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
• Zespół Szkół Elektronicznych i Ogólnokształcących im. prof. Janusza Groszkowskiego
• II Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Morawskiego
• Liceum Ogólnokształcące przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 3
• Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Markiana Szaszkewicza w Przemyślu
• Zespół Szkół Ekonomicznych im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół Szkół Gastronomicznych i Przemysłu Spożywczego im. Marii Konopnickiej
• Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. I Armii Wojska Polskiego
• Zespół Szkół Technicznych
• Zespół Szkół Mechanicznych i Drzewnych
• Zespół Szkół Ekonomicznych i Agrobiznesu im. prof. Władysława Szafera
• Centrum Kształcenia Ustawicznego
• Centrum Kształcenia Praktycznego
• Medyczna Szkoła Policealna im. Jadwigi Iżyckiej
• Zespół Szkół Salezjańskich im. bł. ks. Augusta Czartoryskiego

[edytuj] Szkoły wyższe

• Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu
• Wyższa Szkoła Gospodarcza w Przemyślu
• Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Przemyślu
• Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu
• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Przemyślu
• Kolegium Nauczycielskie w Przemyślu
• Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu(w ramach Wydziału Teologicznego PAT)

[edytuj] Szkoły artystyczne

• Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. Artura Malawskiego

[edytuj] Sport

Piłka nożna

POLONIA Przemyśl (IV liga) CZUWAJ Przemyśl (V liga)

Koszykówka

POLONIA Przemyśl (II liga)

Piłka ręczna: CZUWAJ Przemyśl (II liga)

Tenis stołowy

NURT Przemyśl (II liga)

Boks

Przemyska Szkoła Bokserska NIEDŹWIADKI

Narciarstwo

Sekcja narciarska POSiR Przemyśl

Kolarstwo

Przemyskie Towarzystwo Cyklistów

Coraz popularniejsze stają się spływy kajakowe Doliną Sanu^{[potrzebne źródło]} Coraz popularniejsza w Przemyślu staje się Capoeira^{[potrzebne źródło]} - sztuka walki i tańca (jedyną grupą w Przemyślu jest mundo capoeira)^{[potrzebne źródło]}.

[edytuj] Kluby sportowe

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu. Zobacz też: Zasady tworzenia list.

Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: zintegrować z sekcją powyżej. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

• Klub Strzelecki "Twierdza" LOK Przemyśl
• Miejski Klub Sportowy "Polonia"
• Kolejowy Klub Sportowy "Czuwaj"
• Powiatowy Szkolny Związek Sportowy
• Międzyszkolny Klub Sportowy „JUVENIA”
• Powiatowe Szkolne Towarzystwo Sportu i Rekreacji
• Klub Żeglarski „OPTY” przy MZK sp. z o. o.
• Stowarzyszenie Karate „SAIHA” KYOKUSHINKAI-IFK
• Przemyski Klub SHORIN - RYU Karate
• Przemyska Reprezentacja Maratończyków

[edytuj] Obiekty sportowe

• Strzelnica LOK (pneumatyczna i kulowa) ul. Słowackiego 40
• Przemyski Park Sportowo Rekreacyjny (POSiR)ul. Sanocka 4
• Stok Narciarski w Przemyślu (POSIR).:

2 trasy narciarskie 830 m i 800 m, kolejki krzesełkowe o długości 270 m i 740m, całoroczny tor saneczkowy w okresie wiosennym dwie trasy dla rowerzystów, długości około 1000 m;Trasa Downhillowa

• Sztuczne Lodowisko (POSIR) Ul. Sanocka 2
• Kryta Pływalnia (POSIR) Ul. 22 Stycznia 6
• Hala sportowa POSiR Ul. Mickiewicza 30
• Przystań wodna - Wypożycz. sprzętu turystycznego Ul. 22 Stycznia 20
• Korty Tenisowe (KS Czuwaj) Ul. 22 Stycznia 6
• Skate Park (POSIR)ul. Sanocka 2
• Stadion Miejskiego Klubu Sportowego "Polonia" Ul. Sanocka 18
• Stadion Kolejowego Klubu Sportowego "Czuwaj" Ul. 22 Stycznia 6
• Stadion szkolny "Juvenia" Ul. Dworskiego 98 (lekkoatletyczny)
• Boiska do siatkówki plażowej (Wyb. Ojca Świętego - plaża miejska)
• Kompleks Sportowo - Rekreacyjny (projektowany).:Aquapark: 3-torowy basen pływacki o wymiarach 25 m x 6,25 m i głębokości 1,35 m-1,8 m, zespół basenów rekreacyjnych o łącznej powierzchni ok. 350 m2 z licznymi atrakcjami wodnymi i zapleczem gastronomicznym; ze Strefą wellness & spa, na który składa się: zespół saun, basen solankowy, gabinety zabiegowe, salony masażu i hydromasażu, salon piękności, siłownia i fitness club; Strefa rozrywki: m.in. kręgielnia, bar/pub z salą bilardową oraz salonem gier, sala rozrywkowo-taneczna z zapleczem gastronomicznym; Hotel na 75 pokoi w standardzie *** oraz gastronomia - restauracja na łączną liczbę 150 miejsc konsumpcyjnych oraz kawiarnia na 30 osób; Centrum Konferencyjne wraz z zapleczem, powierzchnia użytkowa ok. 1000 m2, kubatura ok. 4000 m3; Hala Widowiskowo – Sportowa z holem głównym, boiskiem z trybunami, szatniami i sanitariatami dla widzów oraz zapleczem dla zawodników i sędziów.
• Przemyski Park Sportowo Rekreacyjny – (projekt).: Dwa zbiorniki wodne: zbiornik do uprawiania sportów wodnych/kąpielisko, zbiornik wędkarski. Miejsce do plażowania, w tym plac zabaw dla dzieci, zjeżdżalnia do wody. Ścieżki spacerowe i rowerowe (utwardzone i ziemne), pomosty pływające. Place zabaw, ściana wspinaczkowa i boiska do koszykówki, siatkówki, siatkówki plażowej. Korty tenisowe. Driving range do golfa z częścią mini golfa. Skate park. Ziemny tor BMX. Plac utwardzony z miejscem na imprezy plenerowe i zadaszeniem podwieszanym. Parkowe tereny z zielenią zorganizowaną.

[edytuj] Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Inne:

• Świadkowie Jehowy - Sala Królestwa
• Świecki Ruch Misyjny "Epifania" - zbór w Przemyślu, ul. Smolki 6/3.

[edytuj] Honorowi Obywatele Miasta

• Papież Jan Paweł II - Karol Wojtyła
• Przemysław Bystrzycki
• Zbigniew Brzeziński
• Leonard Chrzanowski
• Heidi Wernerus - Neumann
• Wilhelm Lüke
• Tadeusz Bałdowski
• Bolesław Taborski
• Emil Czerny
• Maria Teresa Wolfs-Monfils
• Władysław Dec
• Ignacy Tokarczuk
• Stanisław Zarych
• Tadeusz Niemiec
• Bronisław Żołnierczyk
• Jan Matejko

[edytuj] Posłowie

Posłowie z okręgu wyborczego Krosno/Przemyśl

• Andrzej Ćwierz, Prawo i Sprawiedliwość
• Marian Józef Daszyk, Liga Polskich Rodzin
• Mieczysław Golba, Prawo i Sprawiedliwość
• Mieczysław Kasprzak, Polskie Stronnictwo Ludowe
• Janusz Adam Kołodziej, Liga Polskich Rodzin
• Marek Kuchciński, Prawo i Sprawiedliwość
• Tomasz Kulesza, Platforma Obywatelska
• Elżbieta Łukacijewska, Platforma Obywatelska
• Janusz Roman Maksymiuk, Samoobrona
• Wojciech Pomajda, Sojusz Lewicy Demokratycznej
• Stanisław Zając, Prawo i Sprawiedliwość
• Andrzej Zapałowski, europoseł
• Piotr Tomański, Platforma Obywatelska

[edytuj] Media

a) Radio: większość stacji, poza Radiem Eska (Komin MPEC) i Radiem Fara (Średnia), nadaje z masztu nadawczego obok Kopca Tatarskiego, podobnie jak wszystkie stacje telewizyjne

• 87,8 MHz – Polskie Radio Program I
• 90,3 MHz – Radio Eska Przemyśl (dawniej jako Radio HOT w latach 1996-2005)
• 94,1 MHz – Polskie Radio Program II
• 98,2 MHz – Diecezjalne Radio Fara (słaby zasięg, w niektórych częściach miasta niesłyszalne)
• 99,6 MHz – Trójka – Polskie Radio
• 102,0 MHz – Polskie Radio Rzeszów
• 103,4 MHz – RMF FM
• 105,1 MHz – Radio Maryja
• 107,9 MHz – Radio ZET

b) Telewizja: jedyną telewizją kablową w mieście jest Toya, tworząca lokalny program (reklamowy) TV.

• TVP1
• TVP2
• TVP Info/TVP Rzeszów
• Polsat
• TVN

c) Prasa:

• Życie Podkarpackie
• Gazeta Codzienna "Nowiny"
• Dziennik "Super Nowości"
• Przemyski Przegląd Kulturalny
• Nasz Przemyśl
• Tygodnik "Pogranicze" *
• "Dziennik Polski"*
• "Gazeta Wyborcza"

[edytuj] Drogi krajowe

Droga 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka.

[edytuj] Stacje i przystanki kolejowe

Przemyśl Główny Przemyśl Zasanie

[edytuj] Gospodarka

Usytuowanie Przemyśla przy najdalej wysuniętej na wschód granicy Unii korzystnie wpływa na rozwój handlu międzynarodowego i turystyki. Sąsiedztwo chłonnych rynków powoduje, że Przemyśl jest atrakcyjnym miejscem do lokowania nowych inwestycji.

[edytuj] Galeria

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Jerzy Motylewicz "Społeczeństwo Przemyśla w XVI i XVII wieku", Wydaw. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2005, Rzeszów ISBN 83-7338-162-7

[edytuj] Zobacz też

• Twierdza Przemyśl
• Stok Narciarski w Przemyślu
• Szlak architektury drewnianej (województwo podkarpackie)
• Kalendarium historii Przemyśla
• RTCN Tatarska Góra
• Ludność Przemyśla
• Zakłady Automatyki POLNA S.A.
• Budynek Greckokatolickiego Seminarium Duchownego w Przemyślu
• Cerkiew Matki Bożej Bolesnej w Przemyślu
• Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu
• Cerkiew św. Jana Apostoła w Przemyślu

[edytuj] Linki zewnętrzne

• • Przemyśl Foto obszerna galeria zdjęć miasta Przemyśla
  • Oficjalna strona Urzędu Miasta w Przemyślu
  • Secesyjny Przemyśl

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi