Radom
Z Wikipedii
Współrzędne: 51°24' N 21°10' E
Radom | |||
|
|||
Województwo | mazowieckie | ||
Powiat | miasto na prawach powiatu | ||
Gmina - rodzaj |
Radom miejska |
||
Prawa miejskie | ok. poł. XIII w. | ||
Prezydent miasta | Andrzej Kosztowniak (e-mail) |
||
Powierzchnia | 111,71 km² | ||
Położenie | 51° 24' N 21° 10' E |
||
Liczba mieszkańców (2006) - liczba ludności - gęstość - aglomeracja |
225 810[1] 2 020 os./km² 325 000 |
||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
(+48) 48 | ||
Kod pocztowy | 26-600 do 26-621 | ||
Tablice rejestracyjne | WR, | ||
Położenie na mapie Polski
|
|||
Miasta partnerskie | Bańska Bystrzyca Dyneburg Homel Stara Zagora Tarnopol Ploeszti Oziory Talavera de la Reina Magdeburg Miami |
||
Urząd miejski3
ul. Jana Kilińskiego 3026-600 Radom tel. 48 362-04-24; faks 48 362 89 09 (e-mail) |
|||
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |||
Strona internetowa miasta |
Radom – miasto, powiat grodzki w centralnej Polsce w województwie mazowieckim nad rzeką Mleczną. Największy ośrodek miejski w widłach Wisły i Pilicy. Czternaste co do wielkości miasto w Polsce. Stolica diecezji radomskiej i Powiatu radomskiego. Centrum administracyjne i kulturalne regionu radomskiego.
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Radom znajduje się w centralnej Polsce, w południowej części województwa mazowieckiego nad rzeką Mleczną. Jest stolicą regionu radomskiego. Historycznie położony jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej oraz stanowi siedzibę ziemi radomskiej. Zgodnie z fizyczno-geograficznym podziałem Kondrackiego miasto położone jest na Nizinie Mazowieckiej, na Równinie Radomskiej.
[edytuj] Klimat
Temperatura średnia w styczniu waha się między –4 a –5,5°C, w lipcu zaś +18,2°C.
[edytuj] Podział administracyjny
|
Akademickie • Borki • Długojów • Dzierzków • Firlej • Glinice • Godów • Gołębiów • Gołębiów 2 • Halinów • Idalin • Janiszpol • Jeżowa Wola • Józefów • Kaptur • Kozia Góra • Malczew • Malenice • Michałów • Młodzianów • Nad Potokiem • Nowa Wola Gołębiowska • Obozisko • Osiedle XV-lecia • Planty • Południe • Potkanów • Prędocinek • Pruszaków • Sadków • Śródmieście • Ustronie • Wacyn • Wincentów • Wośniki • Zamłynie
[edytuj] Nazwa miasta
Według legendy "O srebrnopiórym orle i radomskim grodzie" pewien młodzieniec trafił niesiony głodem do pięknej, zaklętej wioski. Drzewa, krzewy i rzeka szumiały jakby chcąc coś mu powiedzieć. Oczarowany tym pięknem wypowiedział "Rad dom bym tutaj zbudował". To odczarowało wioskę. Jej mieszkańcy ugościli młodzieńca, a na tamtym miejscu wybudowano gród "Radom".
W rzeczywistości Radom brzmiał pierwotnie Radom' (z miękkim m' – stąd dopełniacz: Radomia) i był przymiotnikiem dzierżawczym od imienia Radom (dopełniacz: Radoma), które to imię jest skrótem od imienia Radomir. Czyli Radom' oznaczał "gród [należący do] Radoma" – tak jak Poznań to "gród [należący do] Poznana"[2].
[edytuj] Tytulatura Miasta (od okresu dynastii Piastów do czasów obecnych)
Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Okres Andegaweński i Jagielloński
- Królewskie Książęce Miasto Radom
Okres Władców Elekcyjnych
- Królewskie Książęce Trybunalskie Miasto Radom (1613-1764)
Okres Nowej Galicji i Księstwa Warszawskiego (1794-1815)
- Miasto stołeczne cyrkułu radomskiego (1795-1809)
- Miasto stołeczne departamentu radomskiego (1809-1815)
Okres Królestwa Polskiego i zaboru rosyjskiego (1816-1916)
- Miasto stołeczne województwa sandomierskiego (1816-1837)
- Miasto stołeczne Guberni radomskiej (1837-1916)
Okres II Rzeczypospolitej
- Miasto Powiat Radom
Okres Generalnego Gubernatorstwa (1939-1945)
- Miasto Stołeczne Dystryktu radomskiego
Okres PRL i początki III Rzeczypospolitej
- Miasto stołeczne województwa radomskiego (1975-1998)
- Miasto Powiat Radom
[edytuj] Demografia
[edytuj] Historia
- VIII-IX wiek – istnieje osada w dolinie rzeki Mlecznej (w rejonie dzisiejszego Starego Miasta)
- II połowa X wieku – budowa grodu obronnego
- 1155 – pierwsza pisana wzmianka o Radomiu w bulli papieża Hadriana IV
- 1233 – pierwsza pisemna wzmianka o kasztelanie radomskim – Marku.
- II połowa XIII wieku – Stary Radom otrzymał prawa średzkie
- 1340 – Kazimierz III Wielki założył Nowy Radom
- 1364 – Radom otrzymał prawo magdeburskie
- 1360-1370 – Kazimierz Wielki funduje mury miejskie, zamek królewski, ratusz i kościół farny pod wezwaniem świętego Jana Chrzciciela
- 1383 – na sejmie w Radomiu obrano Jadwigę, córkę Ludwika Węgierskiego, królem Polski
- 1401 – w Radomiu zawarto unię wileńsko-radomską unię Polski z Litwą
- 1469 – poselstwo czeskie ofiarowało w Radomiu koronę Władysławowi Jagiellończykowi
- 1481 – w Radomiu zamieszkał drugi syn Kazimierza Jagiellończyka, królewicz Kazimierz (obecny patron miasta), który pod nieobecność przebywającego na Litwie ojca sprawował stąd rządy w Koronie
- 1489 – na radomskim zamku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi
- 1495 – w farze radomskiej syn Kazimierza Jagiellończyka – Fryderyk – odebrał insygnia kardynalskie.
- 1505 – obradujący w Radomiu sejm uchwalił konstytucję Nihil novi oraz zatwierdził "Statut Łaskiego" – pierwszy zbiór praw państwa polskiego.
- 1564 – według przeprowadzonej lustracji miasto liczyło 1800 osób, 180 domów, 14 jatek, 2 łaźnie i 2 młyny.
- 1613 – Radom stał się siedzibą Koronnego Trybunału Skarbowego.
- 1628 – miasto zostało zniszczone przez wielki pożar.
- 1656 – podczas najazdu szwedzkiego, w Rynku, w domu nr 4 należącym do Adama Gąski kwaterował król szwedzki Karol X Gustaw.
- 1660 – po opuszczeniu miasta przez Szwedów liczyło ono 395 mieszkańców i 37 domów
- 1737-1756 – budowa Kolegium Pijarów, według projektu Antonio Solariego
- 1763 – zniesienie Trybunału Skarbowego, Radom liczył 1370 mieszkańców i 137 budynków
- 1767 – Karol Radziwiłł zawiązał w Radomiu konfederację reakcyjnej magnaterii i szlachty, uznającej rosyjski carat za gwaranta ustroju Rzeczypospolitej.
- 1787 – Stanisław August Poniatowski powołał w Radomiu Komisję Dobrego Porządku.
- 1795 – po III rozbiorze Polski Radom zostaje włączony do zaboru austriackiego i staje się siedzibą Cyrkułu, Komisji Obwodowej, Trybunału Cywilnego i Sądu Pokoju.
- 1809 – Radom zostaje stolicą departamentu w Księstwie Warszawskim.
- 1816 – powstaje województwo sandomierskie z siedzibą władz w Radomiu
- 1817 – założenie pierwszej świeckiej szkoły elementarnej pod przewodnictwem Łukasza Raczyńskiego
- 1819 – Fryderyk August Schnierstein otworzył zakład garbarski, zapoczątkowując przemysłowy rozwój miasta.
- 1825-1827 – wzniesienie gmachu Komisji Województwa Sandomierskiego według projektu Antonio Corazziego
- 1827 – z inicjatywy ks. Kazimierza Kłaczyńskiego powstaje Radomskie Towarzystwo Naukowe
- 1844 – Radom został stolicą guberni radomskiej, której granice sięgają aż podkrakowskiego Miechowa
- 1867 – miasto jako jedno z pierwszych w Królestwie otrzymało kanalizację; z guberni radomskiej wyłączone zostają południowe powiaty co daje początek guberni kieleckiej.
- 1885 – uruchomienie linii kolejowej z Dęblina do Dąbrowy Górniczej
- 1901 – uruchomienie w Radomiu jednej z pierwszych w Królestwie elektrowni oraz miejskiej sieci oświetleniowej
- 1905 – w Radomiu w trakcie strajków doszło do starć pomiędzy robotnikami a oddziałami carskimi.
- 1910 – w Radomiu powstaje klub sportowy RKS Radomiak Radom
- 1911 – Radom liczył 51 934 mieszkańców.
- 1918 – Radom wchodzi w skład administracyjny województwa kieleckiego aż do 1939 r.
- 1918 – w Radomiu powstała Dyrekcja Okręgowa Kolei (w latach trzydziestych XX w. przeniesiona do Chełma, a następnie do Lublina)
- 1921 – w Radomiu mieszkało 24.495 Żydów, stanowiąc 40% mieszkańców
- 1933 – Radom uzyskał połączenie kolejowe z Warszawą.
- 1936-1939 – Radom wszedł w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego, powstały Fabryka Chemiczna, Fabryka Broni, gazownia miejska, fabryka telefonów, fabryka obuwia. W okresie tym powstał Teatr Rozmaitości, nawiązujący do tradycji teatru radomskiego z pierwszej połowy XIX w. oraz filia Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie – zalążek szkolnictwa wyższego w mieście.
- 1938 – miasto liczyło 90 059 mieszkańców.
- 1939-1945 – Radom był stolicą dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie.
- 1941 – utworzenie przez Niemców getta, w którym zgromadzono 32 tys. Żydów
- 1942-1944 – wywiezienie i wymordowanie radomskich Żydów w obozach zagłady; likwidacja getta
- 1944 – po upadku powstania warszawskiego w Radomiu zorganizowany został tajny ośrodek nauczania Uniwersytetu Warszawskiego.
- 1945, 16 stycznia – wkroczenie do Radomia jednostek Armii Czerwonej
- 1946 Radom wchodzi w skład administracyjny województwa kieleckiego aż do 1975 r.
- 1949 – w Radomiu powstaje Wieczorowa Szkoła Inżynierska NOT, która daje początek późniejszej Politechnice Radomskiej oraz Politechnice Świętokrzyskiej.
- 1951 – powstała w Radomiu Oficerska Szkoła Lotnicza. 5 lat później trafiają tu legendarni piloci Polskiego lotnictwa: m.in. gen. Stanisław Skalski i płk Wacław Król.
- 1963 – ponowne zawiązanie Radomskiego Towarzystwa Naukowego.
- 1975 – w wyniku reformy administracyjnej Radom odzyskał status stolicy województwa.
- 1976, 25 czerwca – radomscy robotnicy rozpoczęli protest przeciw polityce rządu i PZPR, brutalnie stłumiony przez komunistów (wydarzenia radomskie) – miasto stało się znanym ośrodkiem opozycji antykomunistycznej.
- 1984 – powstało Międzyresortowe Centrum Naukowe Eksploatacji Majątku Trwałego – dzisiejszy Instytut Technologii Eksploatacji – jedna z wiodących placówek badawczych w kraju.
- 1991, 4 czerwca – wizyta w Radomiu papieża Jana Pawła II
- 1992, 25 marca – utworzenie diecezji radomskiej
- 1996 – Radomska Wyższa Szkoła Inżynierska otrzymała rangę Politechniki Radomskiej.
- 1999 – Radom jako stolica powiatu wchodzi w skład województwa mazowieckiego.
- 2001, 18 października – Tragiczna śmierć 2 biskupa radomskiego Jana Chrapka.
- 2002, 25 maja – kardynał Joseph Ratzinger, później papież Benedykt XVI, odwiedził Radom w związku ze święceniem Zygmunta Zimowskiego na biskupa.
- 2004 – rozpoczęła się oczekiwana od kilkudziesięciu lat rewitalizacja Miasta Kazimierzowskiego.
- 2005 – podpisanie w Radomiu porozumienia międzyregionalnego dotyczącego budowy drogi ekspresowej Wschód-Zachód S12
- 2006 – inauguracja drugiego nawiedzenia kopii Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej w Radomiu, której przewodniczył kardynał Stanisław Dziwisz, 44 biskupów i tysiące wiernych przybyłych z diecezji radomskiej.
[edytuj] Place i ulice Radomia
Charakterystyka placów w Radomiu:
- Plac Dworcowy
- położony przy Dworcu PKP (skrzyżowanie ulic Trugutta, Poniatowskiego i Beliny-Prażmowskiego);
- Plac Jagielloński
- położony po obu stronach ul. Kelles Krauza. Po jego południowej stronie istnieje park, który od północnej części oddziela ul. Kelles-Krauza. Przy placu znajduje się Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu.
- Plac Kazimierza Wielkiego
- położony u zbiegu ulic Wałowej, Żeromskiego, Reja i Malczewskiego. Przy tym placu usytuowany jest zabytkowy kościół pw. Świętej Trójcy.
- Plac Konstytucji 3 Maja
- położony u zbiegu ulic Żeromskiego, Piłsudskiego i Focha. Centralnym miejscem placu jest kościół garnizonowy pw. św. Stanisława.
- Plac księdza Romana Kotlarza
- plac usytuowany u zbiegu ulic Mireckiego, Okulickiego, Reja i Limanowskiego. Obok usytuowany jest park Stary Ogród oraz przepływa rzeka Mleczna.
- Plac Małgorzatki
- plac położony między ulicą Traugutta i Narutowicza. Planowane jest przeprowadzenie przez ten plac połączenia ulicy Kościuszki i ulicy Piłsudskiego co polepszyłoby komunikację w tym rejonie.
- Plac Matki Bożej Fatimskiej
- plac – rondo położony na skrzyżowaniu ulicy Słowackiego, alei Grzecznarowskiego oraz alei Wojska Polskiego.
- Rynek
- plac położony w samym "sercu" Miasta Kazimierzowskiego. Wpadają do niego ulice: Rwańska, Szewska, Wolność, Szpitalna, Żytnia oraz Grodzka. Przy placu położone jest m.in. Muzeum Okręgowe im. Jacka Malczewskiego, Dom Gąski i Esterki (obecnie Muzeum Sztuki Współczesnej), dawny Ratusz (obecnie Archiwum Państwowe). W centralnym miejscu placu ustawiony jest Pomnik Czynu Legionów.
- Plac Stare Miasto
- plac usytuowany bardzo blisko najstarszego miejsca Radomia – grodziska "Piotrówka". Położony jest na nim także najstarszy kościół Radomia, bo pochodzący z XIII w. kościół św. Wacława. Od placu odchodzi ulica Staromiejska, św. Wacława, Przechodnia oraz Asnyka.
- Plac gen. Waltera
- położony jest u zbiegu ulic Grzecznarowskiego i Dowkonta. W centrum placu ustawiony jest pomnik łucznika. W najbliższym czasie najprawdopodobniej zmieni swoją nazwę z powodu dekomunizacji nazw ulic i placów.
- Plac Zgody
- położony na skrzyżowaniu ulic Wieniawskiego i Szymanowskiego znajdujących się w peryferyjnie położonej dzielnicy miasta Pruszakowie.
- Plac 72 Pułku Piechoty
- plac usytuowany w kwartale między ulicami Malczewskiego, Wernera, Koszarową i Warzywną. Zlokalizowane jest tam mauzoleum płk. Dionizego Czachowskiego.
Ulice: Kazimierza Kelles-Krauza • Jacka Malczewskiego • Maratońska • Józefa Piłsudskiego • Mikołaja Reja • Sandomierska • Henryka Sienkiewicza • Juliusza Słowackiego • Andrzeja Struga • Stefana Żeromskiego
Place: 72 Pułku Piechoty • Jagielloński • Kazimierza Wielkiego • Konstytucji 3 Maja • Rynek
[edytuj] Gospodarka
[edytuj] Centra Handlowe
- M1 (Real, Praktiker, Jysk, MediaMarkt)
- E. Leclerc
- City Center (Billa, OBI)
- Echo (Carefour, Nomi)
- C1 (chinskie centrum handlowe)
- Galeria Stokrotka
- Galeria Rosa
[edytuj] Sieci sklepów
- Biedronka
- Lidl
- Plus
- Rossmann
- Żabka
- Billa
- Społem
- Tesco
oraz liczne butiki
[edytuj] Miejsca targowe
- Targowisko Korej, ul. Wernera
- Targowisko Feniks, ul. Śląska
- "Pasaż nad rzeczką", ul. Struga
- "przy stadionie Radomiaka", ul. Struga
- Targ-Borg, ul. Limanowskiego
- Targ-Borg, ul. Nowogrodzka
- "Merkury" ul. Prażmowskiego
- Targowisko osiedlowe ul. Królowej Jadwigi
[edytuj] Przemysł
Największe zakłady produkcyjne:
- Altadis Polska – Produkcja wyrobów tytoniowych
- Arrado – Producent markowego obuwia
- Dürr Poland – Automatyka przemysłowa
- Elcard Trade & Service Sp. z o.o. – Kabiny i półkabiny telefoniczne
- GGG Sp. z o.o. – Produkcja precyzyjnych detali w technice CNC
- International Tobacco Machinery – Produkcja maszyn dla przemysłu tytoniowego
- Jadar – Produkcja kostki brukowej
- Jadar Techmatik S.A. – Producent maszyn do produkcji galanterii betonowej
- Komandor S.A. – Produkcja mebli
- Polski Tytoń S.A. – Produkcja i sprzedaż hurtowa papierosów, hurtownie farmaceutyczne
- Radomska Wytwórnia Telekomunikacyjna S.A. – producent telefonów oraz central telekomunikacyjnych
- Rohrbogen – Produkcja kształtek stalowych
- Zbyszko Company Sp. z o.o. – Produkcja napojów
[edytuj] Edukacja
Radom jest w województwie mazowieckim największym po Warszawie ośrodkiem akademickim. W mieście znajduje się siedem szkół wyższych i trzy kolegia nauczycielskie.
Poza tym:
- 11 zespołów szkół ponadgimnazjalnych
- 13 liceów ogólnokształcących
- 3 szkoły artystyczne
- 22 gimnazja
- 34 szkoły podstawowe
[edytuj] Transport i komunikacja
[edytuj] Kolejowy
Radom leży na skrzyżowaniu linii kolejowych prowadzących do Warszawy, Krakowa, Łodzi i Lublina.
W mieście znajduje się dworzec PKP oraz stacje PKP (Radom Południowy, Radom Potkanów, Radom Port Rozładunkowy). W latach 2008-2010 planowana jest budowa kolejnych 3-4 przystanków kolejowych (Radom Północny, Radom Os. Gołębiów, Radom Dzierzków, Radom Os. Południe). Ich lokalizacja została już uzgodniona z PKP PLK.
[edytuj] Drogowy
Przez Radom biegną trzy drogi międzynarodowe i krajowe:
- 7 S7 Gdańsk – Warszawa – Radom – Kielce – Kraków – Chyżne
- 9 Radom – Rzeszów – Barwinek
- 12 S12 Piotrków – Radom – Lublin – Dorohusk
Z Radomia do innych miejscowości prowadzą trzy drogi wojewódzkie:
W budżecie Radomia na 2008 rok zapisano fundusze na budowę wewnętrznej obwodnicy południowej, jednak jej realizacja jest uzależniona od pozyskania funduszy zewnętrznych. Połączy rondo Matki Boskiej Fatimskiej (ciąg DK nr 9 i 12) z węzłem na trasie E77 w podradomskim Młodocinie.
[edytuj] Rowerowy
Jak dotąd, realizacja ścieżek rowerowych w Radomiu odbywała się bez kompleksowego programu rozwoju transportu rowerowego. Istniejące ścieżki zbudowano przy okazji remontów ulic, w większości przypadków niefachowo – przy użyciu błędnej technologii opartej na zastosowaniu kostki brukowej. Wiele zasług dla radomskich rowerzystów ma Radomskie Bractwo Rowerowe, które czyni m. in. starania, by rozwój sieci ścieżek rowerowych odbywał się w oparciu o konkretne założenia i przy wykorzystaniu odpowiednich technologii.
[edytuj] Port lotniczy
W Radomiu znajduje się lotnisko Radom-Sadków o wysokich parametrach technicznych, które jest aktualnie wykorzystywane głównie przez wojsko. Co dwa lata na lotnisku Radom-Sadków odbywają się największe w Polsce międzynarodowe pokazy lotnicze Air Show. Spółka "Mazowiecki Port Lotniczy" jak i władze miasta przygotowują się do uruchomienia z niego regularnych połączeń pasażerskich i cargo. Drugie lotnisko, będące siedzibą aeroklubu radomskiego znajduje się w podradomskim Piastowie. System komunikacji lotniczej Radomia uzupełnia lądowisko przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym.
[edytuj] Komunikacja miejska
Zasugerowano, aby ta sekcja została przeniesiona do nowego artykułu nazwanego Komunikacja miejska w Radomiu. (dyskusja) |
Początki komunikacji miejskiej w Radomiu sięgają końca lat 20. XX wieku. Jednak za formalny jej początek uznaje się 1 stycznia 1954 roku, gdyż od tego momentu komunikacja miejska działa nieprzerwanie do dzisiaj. Obecnie w ramach regularnej komunikacji miejskiej po Radomiu i kilku okolicznych gminach kursują 23 linie autobusowe oznaczone cyfrowo. Codziennie w ramach komunikacji miejskiej na ulice wyjeżdża około 130 autobusów. Średnia częstotliwość wszystkich linii w szczycie wynosi 20 minut, na co składa się:
- 2 linie z częstotliwością w szczycie co 7-8 min,
- 9 linii co 15 minut,
- 4 linie co 20 minut,
- 8 linii co 30 minut.
Organizatorem i regulatorem komunikacji miejskiej jest zakład budżetowy gminy – Miejski Zarząd Dróg i Komunikacji. Na jego zlecenie przewozy wykonuje dwóch przewoźników: ITS A. Michalczewski oraz MPK Radom. Do 1 stycznia 2004 gmina organizowała także transport podmiejski za pomocą 7 linii literowych (A, B, C, E, G, J, L).
Komunikacja miejska Radomia w chwili obecnej obsługuje także teren przyległych gmin (wg taryfy zintegrowanej):
- linia 5 (wybranymi kursami do Młodocina Mniejszego)
- linia 6 (wszystkimi kursami do Milejowic/Kasztanowej, wybranymi do Milejowic Jaworowej)
- linia 8 (wybranymi kursami do Zatopolic)
- linia 14 (wybranymi kursami do Sadkowa/kościoła)
- linia 23 (wybranymi kursami do Sołtykowa, a także Zenonowa)
- linia 24 (wybranymi kursami do Nowego Małęczyna, Grzmucina)
- linia 26 (wszystkimi kursami do Myśliszewic oraz wybranymi do Janiszewa)
Komunikacja stricte podmiejska obecnie jest obecnie zderegulowana (nie posiada regulatora; nie jest zintegrowana taryfowo i organizacyjnie z komunikacją miejską) i obsługiwana przez wielu przewoźników prywatnych, a także spółki wykonujące przewozy w ramach sieci MZDiK:
- ITS z linią A do Jedlińska (wybranymi kursami do Jedlanki)
- MPK za pomocą 7 linii, które są obsługiwane na własny rachunek (B do Skaryszewa, C do Przytyka, E do Parznic, G do Gozdu, J do Jedlni-Letnisko i L do Jastrzębi). Część połączeń podmiejskich przejęli przewoźnicy prywatni, niezwiązani do 1 stycznia 2004 z obsługą komunikacyjną miasta (Jarząbek, Trans-Express, Informix, Walkiewicz).
Obecnie w posiadaniu MPK jest ponad 20, a docelowo będzie ponad 30 autobusów trakcji CNG, tj. sprężonego gazu ziemnego. Radom jest pierwszym miastem w woj. mazowieckim, które do napędu autobusów stosuje sprężony gaz ziemny.
Istnieje projekt uruchomienia w Radomiu Szybkiej Kolei Regionalnej na następujących liniach:
- Kozienice→ Pionki→ Radom→ Skarżysko-Kamienna,
- Garbatka-Letnisko→ Pionki→ Radom→ Przysucha,
- Warka→ Radom→ Szydłowiec
Wyżej wymienione linie na terenie miasta pełniłyby rolę SKM. Pod tym kątem skrojony został projekt przebudowy dworca głównego PKP w Radomiu wraz z połączeniem go z dworcem PKS (opracowanie SITK Radom). Peron SKR znajdowałby się wówczas na przedłużeniu w kierunku wschodnim obecnego peronu 1. Pociągi na każdej linii miałyby kursować w takcie 60 minut, co na miejskiej linii średnicowej dałoby takt 20 minutowy dla potrzeb obsługi komunikacyjnej wewnątrzmiejskiej.
[edytuj] Tramwaje
W 1961 r. – w 7 lat od uruchomienia regularnej komunikacji miejskiej – w związku ze wzrastającymi potrzebami przewozowymi, jak i perspektywą dalszego dynamicznego rozwoju miasta pojawiła się w Radomiu koncepcja elektryfikacji transportu publicznego. W pierwotnej koncepcji rozwoju układu komunikacyjnego Radomia znalazł się projekt uruchomienia trakcji trolejbusowej. Jednak ze względu na duże koszty planowanej inwestycji oraz ograniczoną sprawność ruchową uznano, iż takie rozwiązanie jest nieopłacalne.
Zdecydowano, iż jedynym środkiem transportu, który rozwiąże większość problemów transportowych Radomia będą tramwaje. Opracowano projekt techniczny, rozpoczęto budowę nowych ulic z szerokim pasem zieleni pośrodku (Chrobrego, Mieszka I, Maratońska). Prac przy budowie sieci jednak nigdy nie rozpoczęto.
Głosy o konieczności budowy sieci tramwajowej w mieście powracają co kilka lat.
Obecnie trasy tramwajów oparte są na koncepcji prof. Michała Kelles-Krauza z lat 80. Zakłada ona budowę sieci wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych wydzielonym torowiskiem (od 2 do 5 linii). Projekt należałoby uaktualnić, gdyż w latach 80. nie było jeszcze mowy o wielu różnych czynnikach (np. o Strefie Uspokojonego Ruchu w śródmieściu), które nie pozostaną bez wpływu na proponowany układ tras.
Istnieją również opinie, że sieć tramwajów w mieście powinna być ściśle powiązana z regionalnymi liniami kolejowymi tworząc sieć tramwaju dwusystemowego (obsługiwany byłby rejon zamieszkiwany obecnie przez ok. 350 tys. ludzi).
Realizacja projektu zależeć będzie od polityki transportowej miasta, pomocy finansowej z Unii Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska oraz Urzędu Marszałkowskiego. Ostatnio opracowany Plan Rozwoju Transportu w Radomiu na lata 2007-2013 mówi o konieczności opracowania analiz elektryfikacji sieci głównych połączeń komunikacyjnych w mieście.
Radom pozostaje tym samym największym miastem w Polsce, którego transport miejski od zawsze opierał się na jednym systemie. Obecnie na 15 największych polskich miast, systemy jednotrakcyjne posiadają tylko Białystok i Radom.
[edytuj] Kultura
[edytuj] Kina
- Centrum Filmowe Helios (5 sal)
Wcześniej działały jeszcze w Radomiu kina: Atlantic, Hel, Mega oraz kino w Resursie Obywatelskiej. W planach jest budowa kolejnych dwóch multipleksów oraz uruchomienie po przerwie kina studyjnego.
[edytuj] Teatry
- Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu
- Teatr Klerycki w Wyższym Seminarium Duchownym w Radomiu
[edytuj] Muzea
- Muzeum Okręgowe im. Jacka Malczewskiego
- Muzeum Wsi Radomskiej
- Muzeum Sztuki Współczesnej
- Muzeum Harcerstwa Ziemi Radomskiej
- Muzeum Pamiątek Turystycznych PTTK
- Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej "Elektrownia"
- Galeria Dziedzictwa Kulturowego Miasta Radomia
- Muzeum Diecezjalne
[edytuj] Domy Kultury
- Młodzieżowy Dom Kultury im. Heleny Stadnickiej
- Dom Kultury "Południe"
[edytuj] Sport
Początkiem historii sportu radomskiego jest rok 1910, kiedy to po uzyskaniu oficjalnego pozwolenia od władz carskich powstało Radomskie Towarzystwo Sportowe. Posiadało ono pięć sekcji: piłki nożnej (pod nazwą "Kordian"), kolarską, tenisową, łyżwiarską i gimnastyczną ("Sokół").
W mieście działają m.in.:
- Radomski Klub Tenisowy – zajmuje się szkoleniem dzieci, młodzieży i dorosłych. Organizuje turnieje i imprezy tenisowe.
- Radomiak Radom – klub sportowy powstały w 1910 roku jako Radomskie Towarzystwo Sportowe. W 1984 roku piłkarze "zielonych" awansowali do I ligi.
- Broń Radom – wielosekcyjny klub sportowy: piłka nożna, boks, tenis ziemny, tenis stołowy, kolarstwo torowe i szosowe.
- Czarni Radom – klub sportowy założony w 1921 roku. Początkowo był piłkarski, potem uruchomiono sekcję siatkarską. Siatkarze dwukrotnie wywalczyli brązowy medal mistrzostw kraju i zdobyli Puchar Polski w 1999.
- Jadar Sport Radom – klub siatkarski powstały w 2003 roku w miejsce Wojskowego Klubu Sportowego. W sezonie 2005/2006 awansował do Polskiej Ligi Siatkówki.
- AZS Radom – radomski AZS posiada sekcję koszykówki, piłki ręcznej i siatkówki.
- Start Radom – wielosekcyjny klub sportowy: judo, piłka nożna, łucznictwo.
- Sokół Radom – wielosekcyjny klub sportowy: łucznictwo, gimnastyka.
- Zamłynie Radom – klub piłkarski mężczyzn i kobiet.
[edytuj] Ważniejsze miejsca i zabytki
- Grodzisko 'Piotrówka'
- Powstało ok. X w. Siedziba kasztelana radomskiego. Na podgrodziu rozciągała się osada rzemieślniczo-handlowa. Grodzisko zostało częściowo odrestaurowane w 2004 staraniem Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia.
- Kościół św. Wacława
- Najstarsza a jednocześnie najbardziej tajemnicza budowla Radomia. Opierając się na niezachowanym do dziś napisu na kamieniu znalezionym w nawie kościelnej datowano go na 1216 lub 1276. W XIX w. popadł w ruinę. Odrestaurowany w latach 1978-1986.
- Kościół Farny św. Jana
- Kościół ufundowany przez Kazimierza Wielkiego. Wybudowany w latach 1360-1370 w stylu gotyckim.
- Kościół i Klasztor oo. Bernardynów
- Zespół kościelny ufundowany w roku 1468 przez króla Kazimierza Jagiellończyka wspólnie ze starostą radomskim, Dominikiem z Kazanowa. Całkowicie wymurowany do roku 1507. W skład zespołu wchodzi kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej i klasztor z unikalną kuchnią klasztorną.
- Zamek Królewski
- Wzniesiony w latach 1360-1370 staraniem Kazimierza Wielkiego. Później kilkukrotnie przebudowywany. Zrujnowany podczas potopu szwedzkiego doczekał się tylko częściowej odbudowy. Zachowane elementy zamku obejmują parter i podziemia tzw. "Domu Wielkiego". W ostatnich latach staraniem Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia przeprowadzono na zamku badania archeologiczne oraz częściową rekonstrukcję przypór.
- Mury miejskie
- Budowane wraz z zamkiem od 1364 przez Kazimierza Wielkiego. Posiadały ponad trzydzieści baszt oraz trzy bramy. Do dziś zachowały się fragmenty jednej z nich (tzw. "iłżeckiej") oraz fragment murów wtopiony w południowe skrzydło Kolegium oo. Pijarów.
- Średniowieczna szkoła parafialna
- Odkryta zupełnie przypadkiem w 2005 podczas prac badawczych w zespole zabudowy na placu farnym. Niepozorna kamienica, która jak sądzono jest bezwartościową ruderą okazał się kryć pod warstwą tynku stare gotyckie mury. Planowane sa kompleksowe prace archeologiczne, które pozwolą m.in. ustalić czas wzniesienia budowli.
- Kolegium oo. Pijarów
- Wznoszone etapami począwszy od 1736 wg projektu A. Solariego. W latach międzywojennych siedziba Okręgowej Dyrekcji Kolejowej. Obecnie muzeum.
- Klasztor benedyktynek z kościołem św. Trójcy
- Fundowany w 1613. Zasadniczą część budowli wzniósł w latach późniejszych Tylman z Gameren. Wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Ostatni raz w 1920
- Ratusz
- Pierwotny, gotycki stał pośrodku rynku. Obiekt rozebrano w 1820. Nowy, neorenesansowy zbudowano wg. projektu Henryka Marconiego w latach 1847-1848. W latach okupacji hitlerowskiej planowana była rozbiórka ratusza – na szczęście nie doszła do skutku.
- Kościół Ewangelicko-Augsburski
- Parafia ewangelicka powstała w 1826 roku na skutek napływu kolonistów ewangelickiego wyznania. W 1827 parafia odkupiła budynek teatru od Towarzystwa Dobroczynności. Po zakończonej przebudowie pierwsze nabożeństwo odprawiono 15 sierpnia 1828 roku. Parafia szybko się rozwijała. W 1893 odnotowano liczbę 5.000 wiernych.
- Dawny gmach komisji województwa sandomierskiego
- Wybudowany w 1825-1827 jako siedziba władz utworzonego w 1816 województwa sandomierskiego ze stolicą w Radomiu. Klasycystyczny, monumentalny, zaprojektowany przez Antonio Corazziego po dziś dzień pełni rolę siedziby władz wojewódzkich.
- Resursa Obywatelska
- Wybudowana w 1852 wg projektu Ludwika Radziszewskiego. W latach 1918-1939 siedziba Teatru Rozmaitości. Po wojnie przebudowana na kino. Obecnie siedziba Centrum Sztuki 'Resursa'.
- Rogatki
- Murowane, klasycystyczne, wzniesione w XIX w. przy głównych traktach wylotowych. Zachowały się dwie – przy dawnym przedmieściu lubelskim oraz warszawskim.
- Loża masońska
- Wzniesiona w połowie XIX w. w stylu, klasycystycznym. Obecnie siedziba Prokuratury Okręgowej.
- Stara elektrownia
- Pierwsza elektrownia w tzw. "Kongresówce", wzniesiona w 1903. Obecnie przebudowywana na Centrum Sztuki Współczesnej.
- Stary Ogród
- Utworzony w 1820 roku w układzie promienistym. Założenie ogrodowe, poważnie zdewastowane w trakcie I wojny światowej uległo dużym przekształceniom. Trwa renowacja kompleksu parkowego.
- Cmentarz żydowski
- założony w 1837 roku. Ostatni pochówek odbył się w 1951 roku.
[edytuj] Polityka
[edytuj] Prezydenci Radomia
1997-1998 Ryszard Fałek
1998-2002 Adam Włodarczyk
2002-2006 gen.Zdzisław Marcinkowski
2006- Andrzej Kosztowniak
[edytuj] Rada Miejska
Rada Miejska liczy 28 radnych. Na jej czele stoi przewodniczący – Dariusz Wójcik oraz jego zastępcy: Jolanta Korpetta-Zych, Jezry Pacholec i Wiesław Wędzonka. W Radzie działają następujące kluby radnych: Prawo i Sprawiedliwość, Radomianie Razem (przew. Mariusz Fogiel), Platforma Obywatelska, Porozumienie Lewicy oraz Stowarzyszenie Kocham Radom.
[edytuj] Parlamentarzyści
[edytuj] Bezpieczeństwo
- Mazowiecka Komenda Wojewódzka Policji w Radomiu
- Crime Stoppers Radom
- Delegatura ABW w Radomiu
- Garnizon Radom
[edytuj] Media
[edytuj] Radio i telewizja
W Radomiu znajduje się oddział TVP Warszawa, lokalna sieć kablowa posiada także swoją stację Telewizja Dami.
Obiekty nadawczo-transmisyjne:
- Radom Komin CM Południe (Potkanów) – Radio Rekord (106,2 MHz); TV4 (575,25 MHz)
- Radom Komin CM Północ (Komin Ciepłowni Miejskiej) – Radio Plus Radom (90,7 MHz)
- RON Radom Wacyn
- maszt Radom Hotel Asystencki – Polskie Radio Bis (104,6 MHz)
- Radom Iłża – Twoje Radio Iłża (1602 kHz)
- Radom - Radio Eska (Radom) (106,9 MHz)
[edytuj] Agencje Prasowe
Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: sekcja nie jest zgodna z zasadami wikipedii WP:CWNJ#WYKAZ oraz pkt 2. WP:NIEŁAD. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
- Polska Agencja Prasowa – oddział w Radomiu
- tel. 48 345 14 94
[edytuj] Prasa
Ta sekcja wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w niej poprawić: sekcja nie jest zgodna z zasadami wikipedii WP:CWNJ#WYKAZ oraz pkt 2. WP:NIEŁAD. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
- Anonse – Gazeta Bezpłatnych Ogłoszeń
- ul. Prażmowskiego 15, tel. 48 360 22 99
- Gazeta Wyborcza
- ul. Żeromskiego 15, tel. 48 367 30 00
- Echo Dnia
- ul. 25 Czerwca 60, tel./fax 48 360 05 18
- Życie Radomskie
- ul. Curie-Skłodowskiej 18, tel. 48 340 02 08
- Nasze Miasto – tygodnik
- ul. Żeromskiego 36, tel. 48 383 09 50
- 7 Dni – tygodnik
- ul. Grodzka 2, tel. 48 383 57 00
- Tygodnik Radomski
- ul. Struga 60, tel./fax 48 363 89 37, [1]
- Mój Radom – Miejska Gazeta Internetowa
- ul. M. Curie Skłodowskiej 11/13, tel. 48 363 30 02
- Teraz Radom - bezpłatny tygodnik
- ul. 25 Czerwca 60, tel. 48 382 11 65
[edytuj] Miasta partnerskie
- Bańska Bystrzyca – Słowacja
- Dyneburg – Łotwa
- Homel – Białoruś
- Stara Zagora – Bułgaria
- Tarnopol – Ukraina
- Ploeszti – Rumunia
- Oziory – Rosja (obwód moskiewski)
- Talavera de la Reina – Hiszpania
- Magdeburg – Niemcy
- Miami – Stany Zjednoczone
Przypisy
- ↑ Podano na podstawie danych dostarczonych przez Główny Urząd Statystyczny na dzień 30 czerwca 2007 Powiat radomski 2007
- ↑ Maria Malec, Słownik Etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, ISBN 83-01-13857-2, str 205
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta
- BIP powiatu grodzkiego Radom
- Radom na fotografii
- Aktualny Radomski informator
- Radom - miasto jak z plakatów
- - Portal Informacyjny
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Miasta na prawach powiatu: Ostrołęka • Płock • Radom • Siedlce • Warszawa
Powiaty: białobrzeski • ciechanowski • garwoliński • gostyniński • grodziski • grójecki • kozienicki • legionowski • lipski • łosicki • makowski • miński • mławski • nowodworski • ostrołęcki • ostrowski • otwocki • piaseczyński • płocki • płoński • pruszkowski • przasnyski • przysuski • pułtuski • radomski • siedlecki • sierpecki • sochaczewski • sokołowski • szydłowiecki • warszawski zachodni • węgrowski • wołomiński • wyszkowski • zwoleński • żuromiński • żyrardowski
Białobrzegi • Drzewica • Iłża • Kozienice • Lipsko • Pionki • Przysucha • Radom • Skarżysko-Kamienna • Starachowice • Szydłowiec • Wyśmierzyce • Zwoleń