Republika Południowej Afryki

Z Wikipedii

Republika Południowej Afryki Republiek van Suid-Afrika Republic of South Africa
Flaga Republiki Południowej Afryki
Dewiza: !ke e: /xarra //ke (Jedność w rozmaitości)
Hymn: Nkosi Sikelel iAfrica / Die Stem van Suid Afrika
Język urzędowy	afrikaans, angielski, kosa, ndebele, pedi, soto, suazi, tsonga, tswana, venda, zulu
Stolica	Pretoria1
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Thabo Mbeki
Szef rządu	prezydent Thabo Mbeki
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	24. na świecie 1 219 912 km² 0%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	28. na świecie 43 786 0002▼ 36 osób/km²
Jednostka monetarna	rand (ZAR)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 31 maja 1910
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	ZA
Domena internetowa	.za
Kod samochodowy	ZA
Kod telefoniczny	+27
1  Są też dwie inne stolice nieoficjalne: Kapsztad stolicą legislacyjną, a Bloemfontein sądowniczą 2  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) (en)

Republika Południowej Afryki (ang. Republic of South Africa) – państwo na południowym krańcu Afryki.

Jego początki to dwie burskie republiki: Transwal i Orania. Burowie byli potomkami osadników holenderskich przybyłych tu w XVII wieku. Pod koniec XIX wieku wybuchły dwie wojny burskie z Wielką Brytanią. Do roku 1994 w RPA obowiązywał rasistowski system społeczny (apartheid). Postacią symbolizującą walkę z państwem prześladującym czarnych obywateli był Nelson Mandela. Za swój wkład w demokratyczne przemiany Mandela otrzymał w roku 1993 pokojową Nagrodę Nobla. Jednak od czasu przejęcia władzy przez czarnych, gwałtownie pogorszyła się sytuacja gospodarcza i wewnętrzna kraju, a dyskryminowani bywają teraz jego biali mieszkańcy. Mimo tego, RPA pozostaje najbogatszym państwem na kontynencie.Na terenie tego kraju odbędą się w 2010 roku Mistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyzn

Spis treści 1 Historia 2 Ustrój polityczny 3 Podział administracyjny 4 Geografia 5 Klimat 6 Demografia 6.1 Znane osoby z RPA 7 Gospodarka 8 Kultura 8.1 Literatura 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

W roku 1487 Portugalczyk Bartolomeu Dias odkrył Przylądek Burz (obecnie Przylądek Dobrej Nadziei). Pierwotnie tereny obecnej Republiki Południowej Afryki były zamieszkane przez plemiona Buszmenów i Hotentotów, w XVI wieku zostali oni wyparci przez ludy Bantu.

Europejska kolonizacja rozpoczęła się w roku 1652. Wtedy to Jan van Riebeeck z holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej z garstką osadników założył Kapsztad. Początkowo była to baza zaopatrzeniowa dla statków niderlandzkich w drodze do Azji. Wkrótce doszło do wojen wzrastającej kolonii osadników (Burów) z tubylczymi plemionami afrykańskimi.

Na wschód od Kapsztadu powstało w roku 1785 pierwsze osiedle brytyjskie Port Elisabeth. Po kongresie wiedeńskim Wielkiej Brytanii przypadł w udziale Kraj Przylądkowy, który zaanektowała.

Pod koniec XIX wieku, wskutek osadniczej presji Anglii na Burów, wybuchły dwie wojny burskie.

[edytuj] Ustrój polityczny

Republika Południowej Afryki jest państwem unitarnym podzielonym na 9 prowincji, o demokratyczno-parlamentarnej formie rządów. Oficjalnie w tej republice funkcjonuje 11 języków urzędowych. Głową tego południowoafrykańskiego państwa jest prezydent, obecnie Thabo Mbeki, jest on również szefem rządu.

Oprócz prezydenta w skład gabinetu wchodzi wiceprezydent i ministrowie, powoływani przez prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego. Konstytucja przewiduje powołanie tylko dwóch ministrów niebędących parlamentarzystami.

Prezydent powoływany jest w wyborach pośrednich spośród członków Zgromadzenia Narodowego przez połączone izby parlamentu: niższej (Zgromadzenia Narodowego) oraz wyższej (Narodowej Rady Prowincji). Izbę niższą powołuje się w wyborach powszechnych w okręgach wielomandatowych i zasadą proporcjonalności. Izbę wyższą – Narodową Radę Prowincji – powołują lokalne parlamenty każdej z 9 prowincji (po 10 deputowanych z każdej prowincji). Izba niższa liczy 400 deputowanych, a wyższa 90. Każda z 9 prowincji posiada swój lokalny parlament i swój rząd.

[edytuj] Podział administracyjny

1. Prowincja Przylądkowa Zachodnia (Kapsztad)
2. Prowincja Przylądkowa Północna (Kimberley)
3. Prowincja Przylądkowa Wschodnia (Bisho)
4. KwaZulu-Natal (Pietermaritzburg)
5. Wolne Państwo (Bloemfontein)
6. Prowincja Północno-Zachodnia (Mafeking)
7. Gauteng (Johannesburg)
8. Mpumalanga (Nelspruit)
9. Limpopo (Polokwane)

[edytuj] Geografia

Przeważającą część powierzchni RPA zajmują wyżyny. Od strony wschodniej i południowej kończą się one ostrą krawędzią. Głębokie doliny rzek dzielą ją na kilka grup górskich (np. Góry Smocze). Południową część kraju zajmują Góry Przylądkowe. Niewielkie obszary nizinne występują tylko w wąskim pasie nadbrzeżnym.

Wyżynne ukształtowanie terenu przyczyniło się do powstania wielu okazałych jaskiń.

[edytuj] Klimat

Południowa Afryka posiada kilka stref klimatycznych. Od suchego pustynnego przy granicy z Namibią do klimatu podzwrotnikowego w południowo-wschodnim obszarze kraju. W większej części kraju klimat jest przeważnie słoneczny i suchy. Śnieg w zimie pada zazwyczaj tylko wysoko w górach. Istnieją trzy czynniki, które decydują o różnicach klimatycznych w poszczególnych częściach RPA: prądy morskie, szerokość geograficzna i wysokość nad poziomem morza.

Klimat Atlantyckiego wybrzeża zachodniego jest przez zimny Prąd Benguelski z Antarktydy chłodniejszy i bardziej suchy. Prąd Mozambicki natomiast zapewnia na wybrzeżu wschodnim raczej wilgotny klimat subtropikalny.

Położenie RPA na półkuli południowej powoduje, że pory roku są przeciwne niż w Europie. Między czerwcem i sierpniem, w Górach Smoczych, na wyżynie Highveld i w Johannesburgu (położonym na wysokości 1753 m n.p.m.) nierzadko leży śnieg. W lecie temperatury w Kapsztadzie (15 m n.p.m.) oscylują w granicach 30°C, w zimie natomiast przeważają chłodne dni z częstym deszczem.

[edytuj] Demografia

75,4% obywateli RPA jest pochodzenia afrykańskiego, 14,3% europejskiego (w tym Afrykanerzy), 8,8% to ludność etnicznie mieszana (tzw. Kolorowi), zaś 2,5% jest pochodzenia azjatyckiego, głównie indyjskiego. Wśród populacji pochodzenia afrykańskiego utrzymuje się 40% stopa bezrobocia. Przyrost naturalny jest ujemny (-0,40%). Szacuje się, że z ponad 43 milionowej populacji RPA około 5,5 miliona ludzi jest zarażonych wirusem HIV.

[edytuj] Znane osoby z RPA

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu. Zobacz też: Zasady tworzenia list.

• Politycy: Nelson Mandela i Frederik Willem de Klerk (prezydenci, doprowadzili do obalenia apartheidu, laureaci pokojowej Nagrody Nobla); Steve Biko; Jan Smuts (prawdopodobnie jedyny oprócz Mandeli znany i ceniony na świecie polityk południowoafrykański); D. F. Malan, Hendrik Verwoerd i J G Strijdom (architekci apartheidu); Desmond Tutu (duchowny); Helen Suzman (biały polityk antyapartheidowski).
• Gwiazdy sportowe: Amanda Coetzer, Gary Player, Ernie Els i Retief Goosen; Jody Scheckter; Kevin Curren; Zola Budd; Percy Montgomery; Jonty Rhodes; Benedict "Benny" McCarthy; Bryan Habana; Ryk Neetling; Mark Roland Schoemann
• Ludzie kultury, gwiazdy: Cariba Heine (aktorka), John Maxwell Coetzee i Nadine Gordimer (laureaci literackiej Nagrody Nobla); Athol Fugard (dramatopisarz), Pieter Dirk Uys (satyryk); Anthony Sher, Charlize Theron, Arnold Vosloo (aktorzy); Seether, African Jazz Pioneers i Ladysmith Black Mambazo (grupy muzyczne); Dave Matthews, Miriam Makeba, Dudu Pukwana, Abdullah Ibrahim, Johnny Clegg, Shaun Morgan, Dale Stewart (ludzie muzyki).
• Lekarz: Dr Christiaan Barnard (pierwszy lekarz, który dokonał przeszczepu serca, 3 grudnia 1967 r.)
• Inni: Andre Stander (znany złodziej i rozbójnik).

[edytuj] Gospodarka

Republika Południowej Afryki to jedyny wysoko rozwinięty kraj kontynentu afrykańskiego. Na terenie RPA znajduje się wiele bogactw naturalnych, a także dobre żyzne gleby. Klimat również sprzyja rozwojowi rolnictwa. Przemysł wydobywczy RPA opiera się na wydobyciu złota (40% światowych zasobów) i diamentów jubilerskich i przemysłowych gdzie stanowią one połowie światowych zasobów oraz węgla kamiennego (80% zasobów Afryki). Rolnictwo RPA produkuje więcej żywności niż konsumują mieszkańcy tego kraju. Nadwyżki są eksportowane. Użytki rolne i zielone stanowią ponad 75% kraju. Hodowla obejmuje: konie, owce, trzodę chlewną. U wybrzeży RPA znajdują się bogate łowiska wykorzystywane przez rozwiniętą flotę rybacką.

Państwa z najwyższym PKB w Afryce, według danych banku światowego z 2006 roku:

Państwo	Produkt krajowy brutto
Republika Południowej Afryki	255,0 miliardów dolarów
Algieria	114,7 miliardów dolarów
Nigeria	114,7 miliardów dolarów
Egipt	107,5 miliardów dolarów
Źródło: Bank Światowy[1]

1. ↑ http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf

[edytuj] Kultura

Podstawowe informacje o kulturze i odsyłacz do artykuły o kulturze kraju

[edytuj] Literatura

• John Maxwell Coetzee, laureat Nagrody Nobla w 2003 roku
• Nadine Gordimer, laureatka Nagrody Nobla w 1991 roku

Zobacz też: Przylądek Dobrej Nadziei, Przylądek Igielny.

[edytuj] Linki zewnętrzne

Ta sekcja linków zewnętrznych wymaga weryfikacji. Aby pomóc, przeczytaj zasady wstawiania linków zewnętrznych i usuń niepotrzebne linki.

Rząd

• Rząd Republiki Południowej Afryki on-line
• Parlament RPA
• Statystyki RPA
• Republika Południowej Afryki- serwis internetowy
• Policja RPA

Wiadomości

• Business Day, wiadomości biznesowe
• Independent Online
• Mail & Guardian, gazeta codzienna
• News 24
• Pogoda

Kultura i rozrywka

• Muzyka, rozrywka i sztuka RPA

Przegląd

• Profil RPA The Economist
• South Africa's location on a 3D globe
• BBC News profil
• Encyclopaedia Britannica, RPA
• CIA World Factbook – South Africa
• Library of Congress Country Study – South Africa
• Baza linków, adresów, spisy
• Kopalnie diamentów RPA
• Kopalnie Vol. II

Turystyka

• Przewodnik turystyczny na Wikitravel (en)
• Oficjalna turystyczna strona internetowa RPA
• Mapy RPA
• Podróżowanie, turystyka- baza

Języki

• Języki RPA, wstęp
• Ogólna Południowoafrykańska Rada Językowa (PANSALB)
• Batho Portal (informacje nt. języków RPA)

Polskie

• Afryka południowa – zdjęcia
• Prawo rzymskie jako źródło prawa w Afryce Południowej artykuł z "Zeszytów Prawniczych UKSW" poświęcony prawu południowoafrykańskiemu