web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Richard Dawkins - Wikipedia, wolna encyklopedia

Richard Dawkins

Z Wikipedii

Richard Dawkins

Richard Dawkins podczas wykładu nt. swojej książki Bóg urojony.
(Reykjavík, 24 czerwca 2006)
Urodzony 26 marca 1941
Nairobi, Kenia
Galeria w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Richard Dawkins właśc. Clinton Richard Dawkins[1] (ur. 26 marca 1941 w Nairobi w Kenii) – brytyjski zoolog, etolog, ewolucjonista i publicysta. Jest profesorem katedry Public Understanding of Science[2][3] na Uniwersytecie Oksfordzkim.

Jest propagatorem ewolucji biologicznej. W wydanej w 1976 książce Samolubny gen przedstawił koncepcję ewolucji, w której jednostką doboru naturalnego jest gen. Wprowadził tam również pojęcie memu oraz zainicjował powstanie memetyki. W 1982 w książce Fenotyp rozszerzony dowodził, że działanie fenotypu nie ogranicza się do ciała danego organizmu, ale rozciąga się na środowisko, włączając w to także ciała innych istot.

Jest zadeklarowanym ateistą[4], działa w "Brights movement"[5], wspiera "Great Ape Project" - ruch, który wyznaczył sobie wywalczenie pewnych praw dla wszystkich hominidów. Jest też inicjatorem akcji Out Campaign.

Krytykuje religię jako niebezpieczny nonsens, który uczy wrogości wobec innych ludzi. Po zamachach na World Trade Center i Pentagon wezwał do ostrzejszej krytyki światopoglądów religijnych: "Skończmy wreszcie z tym cholernym szacunkiem!"[6]. Krytykuje również kreacjonizm, wiarę w zjawiska nadnaturalne i tzw. medycynę alternatywną.

Dawkins jest doktorem honoris causa uniwersytetów: Westminster, Durham i Hull, oraz laureatem l Nagrody Literackiej "Los Angeles Times" (1987) oraz Srebrnego Medalu Londyńskiego Towarzystwa Zoologicznego (1989). Czasopismo "Prospect" umieściło Dawkinsa na trzecim miejscu na liście najwybitniejszych współczesnych intelektualistów znanych szerokiej publiczności (wyprzedzili go Noam Chomsky i Umberto Eco)[7].

Spis treści

[edytuj] Biografia

[edytuj] Dzieciństwo

Rodzice Dawkinsa pochodzili z bogatych rodzin wyższej klasy średniej. Nazwisko Dawkins jest wymienione w spisie szlachty: Burke's Landed Gentry jako "Dawkins z Over Norton". Jego ojciec Clinton John Dawkins był weteranem zmobilizowanym ze służby kolonialnej w Nyasaland (obecnie Malawi)[8]. Miał tytuł Earla Lincolnu. Jego matką była Jean Mary Vyvyan Dawkins, z domu Ladner. Oboje interesowali się naukami ścisłymi i na pytania młodego Richarda odpowiadali używając pojęć naukowych[9].

Dawkins opisuje swoje dzieciństwo jako "normalne anglikańskie wychowanie", ale jak mówi, w istnienie Boga przestał wierzyć w wieku około dziewięciu lat. Później się nawrócił przekonany argumentem z projektu, uznającej istnienie boga lub stworzyciela, jako wynikającego z widocznego w przyrodzie porządku, celu, przeznaczenia lub projektu. Nauki Kościoła Anglikańskiego uważał jednak za absurdalne i mające więcej wspólnego z narzucaniem moralności, niż z Bogiem. Kiedy lepiej zrozumiał ewolucję w wieku 16 lat, ponownie został ateistą, przekonany że teoria ewolucji jest w stanie wytłumaczyć złożoność życia w całkowicie materialistycznych kategoriach, tak więc domniemany projektant nie był już potrzebny[10].

[edytuj] Edukacja i kariera akademicka

Dawkinsowie przenieśli się do Anglii kiedy Richard miał osiem lat. Wstąpił wtedy do Oundle School, do której uczęszczał w latach 1954-59. Później studiował zoologię w Balliol College na Uniwersytecie Oksfordzkim. Jego promotorem był noblista, etolog Nikolaas Tinbergen. Studia ukończył w 1962. W 1966 otrzymał tytuły Master of Arts i D.Phil. (Ph.D.). W latach 1965-67 był asystentem Tinbergena. W 1989 został uhonorowany tytułem Doctor of Science w Oxfordzie.

W latach 1967-69 był profesorem zoologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. W 1970 został mianowany wykładowcą, a w 1990 docentem zoologii na Uniwersytecie Oksfordzkim. W 1995 otrzymał profesurę na katedrze Public Understanding of Science, ufundowanej przez Charlesa Simonyi w celu popularyzacji nauki[11]. We wrześniu 2008 osiągnie uniwersytecki wiek emerytalny i będzie musiał opuścić katedrę[12][13].

Dawkins wygłosił szereg przemówień inauguracyjnych i innych znaczących wykładów. Napisał wiele publikacji, brał także udział w tworzeniu Encarta Encyclopedia i Encyclopedia of Evolution. Jest redaktorem i ma stały dział w wydawanym przez Council for Secular Humanism dwumiesięczniku Free Inquiry, jest też członkiem Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal oraz Committee for Skeptical Inquiry[14].

Otrzymał wiele doktoratów honoris causa - University of Westminster, University of Durham[15], University of Hull, Open University i Vrije Universiteit w Brukseli, University of St Andrews, Australian National University. Jest członkiem (ang. fellow) towarzystwa naukowego w New College w Oxfordzie od 1970[16], Royal Society of Literature od 1997 i Royal Society od 2001.

[edytuj] Nagrody i wyróżnienia

Frankfurt nad Menem, 12 października 2007. Dawkins (po prawej) otrzymuje z rąk Karlheinza Deschnera Deschner Prize.
Frankfurt nad Menem, 12 października 2007. Dawkins (po prawej) otrzymuje z rąk Karlheinza Deschnera Deschner Prize.

W 1987 otrzymał nagrody Royal Society of Literature i Los Angeles Times Literary Prize za książkę Ślepy zegarmistrz, za film o tym samym tytule wyprodukowany dla BBC Horizon Programme dostał Sci. Tech Prize for Best Television Documentary Science Programme of the Year.

Inne nagrody to Srebrny Medal Zoological Society of London (1989), Michael Faraday Award (1990), Nakayama Prize (1994), Humanist of the Year Award (1996), piąta International Cosmos Prize (1997), Kistler Prize (2001), Medal of the Presidency of the Italian Republic (2001), Bicentennial Kelvin Medal of The Royal Philosophical Society of Glasgow (2002), Nagroda Szekspirowska od Alfred Toepfer Foundation z Hamburga w uznaniu za "rzeczowe i przystępne prezentowanie wiedzy naukowej" (2005), Lewis Thomas Prize for Writing about Science (2006), Galaxy British Book Awards Author of the Year Award (2007)[17], oraz Deschner Prize, nazwaną na cześć Karlheinza Deschnera[18].

W 2004 był na pierwszym miejscu listy 100 największych intelektualistów Brytanii magazynu Prospect, w liczbie głosów wyprzedzając dwukrotnie następną na liście Germaine Greer[19][20][21]. W 2007 został wymieniony przez magazyn Time jako jeden ze 100 najbardziej wpływowych ludzi świata[22].

Zasiadał też w różnego rodzaju komisjach przyznających nagrody, m.in. Royal Society's Faraday Award i British Academy Television Awards[1].

Od 2003 Atheist Alliance International w czasie corocznych konferencji w uznaniu za wyróżniający się wkład w popularyzację ateizmu przydziela tak zwaną Nagrodę Richarda Dawkinsa[23].

W 2004 Balliol College powołało Nagrodę Dawkinsa przydzielaną za "wybitne badania w dziedzinie ekologii i zachowywania się zwierząt, których dobrobyt i przetrwanie mogą być zagrożone w wyniku działań człowieka"[24].

Imieniem Dawkinsa została nazwana planetoida 8331 Dawkins.

[edytuj] Życie osobiste

W 1967 ożenił się z Marian Stamp. Rozwiódł się w 1984 i w tym samym roku ożenił się z Eve Barham, z którą ma córkę Juliet Emmę Dawkins. Po kolejnym rozwodzie, w 1992 ożenił się z aktorką Lallą Ward[25]. Poznał ją dzięki wspólnemu przyjacielowi Douglasowi Adamsowi, pracującemu wtedy z Ward nad serialem SF produkcji BBC Doctor Who. W kwietniu 2008 pojawiła się zapowiedź, że Dawkins jako gościnna gwiazda weźmie udział w 4. serii nowej wersji serialu[26]. Ward zilustrowała ponad połowę książek Dawkinsa i wzięła udział w narracji wersji audio dwóch jego książek. W 1999 druga była żona Dawkinsa (Eve Barham) zmarła na raka[27].

[edytuj] Działalność

[edytuj] Biologia ewolucyjna

W działalności naukowej najbardziej znany jest z popularyzacji teorii ewolucji i rozumienia jej jako doboru naturalnego przebiegającego na poziomie genów. Pogląd ten przedstawiony jest w jego książce Samolubny gen, gdzie zauważa, że "życie ewoluuje dzięki zróżnicowanej przeżywalności replikujących się jednostek", oraz w późniejszej Fenotyp rozszerzony, w której dobór naturalny opisuje jako wzajemny wpływ mnożących się replikatorów. Jako etolog bada związek zachowania zwierząt z doborem naturalnym i broni idei, że to gen jest podstawową jednostką doboru w ewolucji.

Jest sceptyczny wobec koncepcji procesów ewolucyjnych nie mających znaczenia przystosowawczego oraz doboru naturalnego przebiegającego na "wyższych" poziomach (takich jak osobnik czy gatunek). Krytykuje koncepcję doboru grupowego[28]. Według Dawkinsa zasadniczą i jedyną jednostką ewolucji jest gen. Pozwala to wyjaśnić paradoksalne z pozoru zjawisko altruizmu, trudne do zrozumienia, ponieważ pochłania cenne zasoby energii i nie przynosi osobnikowi żadnych bezpośrednich korzyści. Poprzednio tłumaczono je doborem grupowym: jako działanie dla dobra gatunku lub przetrwania populacji. William Donald Hamilton dokonał analizy zachowań altruistycznych w kategoriach dostosowania zbiorowego (en:inclusive fitness) i doboru krewniaczego jako działania na rzecz spokrewnionych, czyli mających wiele identycznych genów osobników[29]. Praca ta miała wielki wpływ na koncepcje Dawkinsa, który zaprzyjaźnił się z autorem (po śmierci Hamiltona w 2000 Dawkins napisał mu nekrolog i zorganizował świecki pochówek)[30]. Do podobnych wniosków doszedł Robert Trivers, autor koncepcji odwzajemnionego altruizmu, w której pomaganie innym przynosi korzyści w postaci oczekiwanej wzajemności[31].

Krytycy podejścia Dawkinsa zauważają, że uznanie genu za jednostkę doboru - sukcesu lub porażki w procesie reprodukcji - jest mylące i właściwiej jest opisać gen jako jednostkę ewolucji - długotrwałych zmian częstości występowania alleli w populacji[32]. Innym częstym zastrzeżeniem jest to, że gen nie jest w stanie samodzielnie przetrwać, ale musi współpracować tworząc organizmy, będące dla niego "maszynami przetrwania", więc nie może być traktowany jako niezależna jednostka[33]. Odpowiadając na te zastrzeżenia Dawkins pisze, że używa zaproponowanej przez Georga C. Williamsa definicji genu, w której gen jest jednostką podlegającą procesom oddzielenia i rekombinacji z zauważalną częstością[34]. W książce Fenotyp rozszerzony stwierdza, że z powodu rekombinacji genetycznej i rozmnażania płciowego, z "punktu widzenia" pojedynczego genu wszystkie pozostałe geny są częścią środowiska, do którego jest on przystosowany. Rekombinacja jest procesem przebiegającym podczas mejozy, kiedy pary chromosomów krzyżują się, wymieniając pomiędzy sobą odcinki DNA. Te właśnie sekcje Dawkins i Williams uważają za "geny".

Zwolennicy wyższych poziomów doboru, tacy jak Richard Lewontin, Sloan Wilson i Elliot Sober, sądzą, że istnieje wiele zjawisk (m.in. altruizm), których dobór genowy nie jest w stanie wystarczająco wyjaśnić.

W sporach o właściwe rozumienie mechanizmów ewolucji (tzw. "wojnach darwinowskich")[35] stronnictwa często nazywane są od nazwisk najważniejszych zwolenników, którymi są Dawkins i Stephen Jay Gould. Rozbieżność ich poglądów nie skutkuje jednak wrogimi relacjami; Dawkins zadedykował np. Gouldowi część swojej książki A Devil's Chaplain. Naukowy spór obu dyskutantów dotyczy także socjobiologii i psychologii ewolucyjnej[36]. Przykładem stanowiska Dawkinsa jest krytyka książki Not in Our Genes (Rose, Kamin, Lewontin)[37]. Innymi badaczami zajmującymi podobne co Dawkins stanowisko są Steven Pinker i Daniel Dennett, który broni redukcjonizmu w biologii[38].

Teolog Alister McGrath oraz Magazyn Discover określili Dawkinsa "rottweilerem Darwina", ze względu na styl obrony teorii ewolucji[39][40].

Zapowiedziana książka Dawkinsa, której tematem są empiryczne dowody ewolucji, ma się ukazać w listopadzie 2009, dokładnie w 150. rocznicę wydania O pochodzeniu gatunków Charlesa Darwina[41].

[edytuj] Memetyka

Dawkins wprowadził koncepcję memu w 1976 w książce Samolubny gen. Jest to kulturowy odpowiednik genu - umożliwia zastosowanie zasad darwinizmu w wyjaśnianiu rozprzestrzeniania się idei i zjawisk kulturowych. Według niego pojęcie to oznaczało każde zjawisko kulturowe podlegające procesom przekazywania i powtórzenia przez ludzi będących ich "maszynami przetrwania", czyli replikatorami. Proces powtarzania, będący odpowiednikiem kopiowania genów, również nie jest absolutnie dokładny, może zawierać błędy, uproszczenia, wpływ lub połączenia z innymi ideami. Prowadzi to do powstania zmienionych lub nowych memów o odmiennej przeżywalności niż pierwowzór. Idea ewolucjonizmu kulturowego, gdzie jednostką analizy jest mem jest analogiczna do teorii ewolucji biologicznej opartej na genach. W ten sposób powstała nowa nauka: memetyka. Jej rozwojem zajęli się inni badacze, np. Susan Blackmore[42].

Choć Dawkins sam wymyślił pojęcie memu, nigdy nie twierdził, że idea jest całkowicie nowa - w przeszłości istniały już podobne wyrażenia na podobne idee. John Laurent w The Journal of Memetics zasugerował, że słowo "mem" może mieć źródło w twórczości mało znanego niemieckiego biologa Richarda Semona, który w 1904 opublikował książkę Die Mneme (angielskie tłumaczenie ukazało się w 1924 pod tytułem The Mneme). Omawia w niej kulturowy przekaz doświadczeń co jest bardzo podobne do tego o czym pisał Dawkins. Laurent odkrył również, że podobne pojęcie mnemu użyte zostało przez Maurice Maeterlincka w książce The Life of the White Ant z 1926.

Zobacz więcej w osobnym artykule: memetyka.

[edytuj] Ateizm, humanizm i sceptycyzm

Dawkins jest zadeklarowanym ateistą i krytykiem religii. Należy do National Secular Society[43] i Humanist Society of Scotland[44]. Od 1996 jest wiceprezydentem British Humanist Association. Od International Academy of Humanism otrzymał tytuł Humanist Laureate[45]. W 2003 podpisał manifest Humanism and Its Aspirations, opublikowany przez American Humanist Association[46].

Dawkins znany jest z krytyki wobec zarówno religijnych ekstremistów, takich jak muzułmańscy terroryści czy chrześcijańscy fundamentaliści, jak i zwolenników umiarkowanych odłamów religii, a także wierzących naukowców (np. biolog Kenneth Miller, teolog Alister McGrath czy były biskup Oksfordu Richard Harris). Jednakże sam opisuje siebie jako "kulturowo chrześcijanin" i odnośnie tradycji bożonarodzeniowej w Wielkiej Brytanii pisze "nie należę do tych, którzy chcieliby oczyścić nasze społeczeństwo z naszej chrześcijańskiej historii. Jeśli w ogóle istnieje takie zagrożenie to, jak sądzę, jego źródłem są konkurencyjne religie, a nie ateiści"[47]. Napisał też, że "jesteśmy winni Jezusowi oddzielenia jego prawdziwie oryginalnej i radykalnej etyki od nadnaturalnego nonsensu, za którym niewątpliwie optował w swoich czasach" i zaproponował hasło "Ateiści dla Jezusa"[48].

Jest ważnym uczestnikiem publicznej debaty dotyczącej relacji pomiędzy nauką a religią, szczególnie po ukazaniu się książki Bóg urojony, która szybko osiągnęła największy nakład z jego wszystkich książek. Ten sukces wydawniczy jest czasem uważany za wyznacznik zmiany współczesnego ducha czasów (zeitgeist), zasadniczy element obecnego wzrostu popularności literatury ateistycznej[49][50].

Uważa edukację za podstawowe narzędzie w zwalczaniu religijnych dogmatów i indoktrynacji. Dotyczy to także zwalczania niektórych stereotypów, dlatego przyswoił termin "bright" jako sposób na stworzenie pozytywnego wizerunku ludzi posiadających naturalistyczny światopogląd[51]. Jak zauważa, podobny sukces osiągnęły feministki w wyzwoleniu języka z szowinistycznych stereotypów. Stwierdza również, że takie sformułowania jak dziecko katolickie czy dziecko islamskie powinny zostać uznane za społeczny absurd, tak jak np. dziecko marksistowskie, bo dzieci nie powinny być segregowane według religijnych przekonań rodziców[52].

Jest przekonany, że ateizm jest logiczną konsekwencją zrozumienia ewolucji[53], a religii nie można pogodzić z nauką[54]. W książce Ślepy zegarmistrz pisze:

Przed Darwinem ateista mógłby, biorąc przykład z Hume'a, powiedzieć "Nie mogę wyjaśnić złożoności organizmów żywych. Wiem tylko, że Bóg nie jest dobrym wyjaśnieniem, musimy więc czekać z nadzieją, że pojawi się ktoś z lepszym"[...] choć ateizm można było logicznie obronić przed Darwinem, dopiero Darwin umożliwił stanie się intelektualnie spełnionym ateistą"[55].

W eseju Wirusy umysłu z 1991 (gdzie po raz pierwszy użył pojęcia "zarażonego wiarą" - faith-sufferer) napisał, że teoria memetyki może posłużyć do analizy i wyjaśnienia zjawiska wierzeń religijnych i pewnych cech powszechnie występujących w religiach, jak np. przekonanie o karze jaka czeka niewiernych. Według Dawkinsa wiara będąc stanowczym przekonaniem, które w żaden sposób nie jest oparte na dowodach jest jednym z największych zagrożeń dla współczesnej cywilizacji[56].

Po atakach 11 września zapytany jak świat mógł się zmienić odpowiedział:

Wielu z nas widziało religię jako nieszkodliwy zabobon. Wierzenia religijne były wprawdzie pozbawione jakichkolwiek wspierających je dowodów, ale uważaliśmy, że skoro ludzie potrzebowali takiej protezy dla pocieszenia, to gdzie tu jest krzywda? 11 września zmienił to wszystko. Ujawnił, że wierzenia religijne nie są nieszkodliwym zabobonem, że mogą być śmiertelnie niebezpiecznym zabobonem. Niebezpiecznym ponieważ daje ludziom niezachwianą pewność co do własnych racji. Niebezpiecznym ponieważ daje im odwagę by zabijać siebie co automatycznie usuwa naturalną przeszkodę w zabijaniu innych. Niebezpiecznym dlatego, że uczy wrogości wobec innych ludzi tylko dlatego, że odziedziczyli inny rodzaj duchowej tradycji. I niebezpieczny również dlatego, że wszyscy uznaliśmy, że religii należy się ten bezwarunkowy i wyjątkowy dla religii szacunek zwalniający ją od normalnego krytycyzmu. Skończmy wreszcie z tym cholernym szacunkiem![57].

W styczniu 2006 Dawkins przedstawił negatywny wpływ religii na społeczeństwo w dwuczęściowym programie dokumentalnym "The Root of All Evil?" (tytuł wybrany przez producenta, Dawkins wielokrotnie wyrażał niezadowolenie z tego powodu)[58]. Krytycy wytknęli fakt, że w filmie zbyt wiele uwagi poświęca się marginalnym postaciom i ekstremistom, a konfrontacyjny styl niepotrzebnie zaostrzył jego wymowę[59][60]. Dawkins odrzuca te stwierdzenia mówiąc, że wystarczająco duża ilość umiarkowanych przedstawicieli religii pojawia się w mediach każdego dnia i to zapewnia odpowiedni balans dla ekstremistów których on przedstawił. Zauważa również, że ktoś kto ma opinię ekstremisty w umiarkowanym religijnie kraju, w innym konserwatywnym religijnie kraju mógłby należeć do głównego nurtu[61]. Niewłączone do programu rozmowy z prof McGrathem i biskupem Harrisem zostały przez RDF udostępnione online[62].

W 2006 roku napisał książkę pt. Bóg urojony (The God Delusion), w której stwierdza, że nie ma żadnych przesłanek by uznać za wiarygodną teorię nadnaturalnego stworzyciela, a wierzenia religijne mają charakter zbiorowego urojenia, czyli trwałych i błędnych przekonań utrzymujących się nawet w obliczu oczywistych, zaprzeczających im dowodów. Jak stwierdził, wydanie Boga urojonego jest prawdopodobnie kulminacją jego krytyki wobec religii[63][64][65]. Do listopada 2007 angielskie wydanie osiągnęło nakład 1,5 miliona egzemplarzy i zostało przetłumaczone na 31 języków[66] co czyni ją jego najbardziej popularną książką. Została pozytywnie oceniona m.in. przez noblistę, chemika Sir Harolda Kroto, psychologa Stevena Pinkera i noblistę, biologa Jamesa D. Watsona[67].

Oksfordzki teolog Alister McGrath twierdzi, że Dawkins jest ignorantem w dziedzinie teologii i dlatego nie jest w stanie zaangażować się inteligentnie w dyskusję na temat religii i wiary[68]. W odpowiedzi Dawkins pyta "czy musisz czytać o leprechaunach zanim nie uwierzysz w ich istnienie?"[69] a w wydaniu w miękkiej oprawie Boga urojonego odnosi się do amerykańskiego biologa PZ Myersa, który żartował z tego sposobu argumentacji nazywając je "en:Odpowiedzią Courtiera"[70]. Dawkins przyznaje, że chrześcijańska teologia jest pusta i jedyną dziedziną, która mogłaby przyciągnąć jego uwagę są dowody na istnienie Boga. Krytykuje McGratha za całkowity brak argumentów na poparcie swoich wierzeń poza samym stwierdzeniem, że nie można udowodnić, że są błędne[71]. Dawkins i McGrath wzięli udział także w debacie w 2007 na Sunday Times Literary Festival[72].

Inny chrześcijański filozof Keith Ward zajmował się podobną tematyką w wydanej w 2006 książce Is Religion Dangerous?, atakując tezy Dawkinsa i innych, którzy widzą zagrożenie w religii. Bóg urojony był również krytykowany przez filozofa Johna Cottinghama z University of Reading[73]. Niektórzy komentatorzy jak np. etyk Margaret Somerville[74] twierdzą, że atak na religię przeprowadzony przez Dawkinsa jest stanowczo przesadzony[75] i zapewniają, że trwające na świecie konflikty i tak miały by miejsce bez religii z powodów ekonomicznych i kontrowersji terytorialnych. Jednakże obrońcy Dawkinsa twierdzą, że taka argumentacja dowodzi tylko kompletnego niezrozumienia tego co Dawkins napisał. W czasie debaty w Radio 3 Hong Kong pisarz David Nichols prezydent Atheist Foundation of Australia stwierdził, że Dawkins nie dowodził wcale tego, iż religia jest źródłem całego zła, a raczej pisał o tym, że jest "niepotrzebną częścią tego co jest złe"[76]. Sam Dawkins powiedział, że jego zastrzeżenia wobec religii nie biorą się z tylko tego, że jest przyczyną wojen i przemocy, ale mają źródło także w fakcie, iż religia daje ludziom wymówkę, by trwać przy przekonaniach nie opartych na żadnych dowodach[77].

Carson Holloway w National Review Online twierdzi, że Dawkins angażuje się w "nieodpowiedzialny i nieracjonalny dogmatyzm" wypowiadając się na tematy leżące poza zasięgiem nauki, a jego zaprzeczenie idei pełnego znaczenia wszechświata wynika z dogmatycznej wrogości wobec tych, którzy widzą cel w samym wszechświecie, na co Dawkins odpowiada, że "istnienie Boga jest tak samo teorią naukową jak każda inna"[78]. Nie zgadza się również z koncepcją Goulda "en:non-overlapping magisteria" (NOMA) i podobnymi koncepcjami proponowanymi przez angielskiego astrofizyka Martina Reesa uznającego bezkonfliktowe współistnienie nauki i religii określając to jako "czysto polityczną zagrywkę w celu przyciągnięcia umiarkowanych religijnie ludzi do obozu nauki"[79].

Rees uważa, że ten zasadniczy atak na całą religię w niczym nie pomaga[80]. Robert Winston obawia się, że przez Dawkinsa nauka traci szacunek[81]. Odnosząc się do twierdzenia Reesa Dawkins pyta "jaką ekspertyzę mogą zapewnić teologowie w kwestii głębokich kosmologicznych pytań, której nie mogliby zapewnić naukowcy?"[82][83] Ponadto pisze "istnieje diametralna różnica pomiędzy przekonaniem, które można bronić odwołując się do dowodów i logiki, a przekonaniem nie wspartym na niczym poza tradycją, autorytetem lub objawieniem". Jest dla niego zagadką, jak można być naukowcem i zachować religijność[84][85][10][86][87][88].

Został również nazwany najbliższym profesjonalnemu ateiście, od czasów Bertranda Russella"[89], i porównywany do niemieckiego biologa Ernsta Haeckela[90].

[edytuj] Kreacjonizm

Dawkins jest znanym krytykiem kreacjonizmu. Opisuje go jako "absurdalną, odmóżdżającą bzdurę"[91]. W książce Ślepy zegarmistrz przeprowadza krytykę dowodu XVIII-wiecznego teologa Williama Paleya przedstawionego w jego książce Natural Theology, tzw. argumentu z projektu. Paley dowodzi jakoby to co widzimy było zbyt skomplikowane i zbyt dobrze działające by mogło być powołane do istnienia jedynie przez przypadek, tak więc wszystkie żywe istoty z ich złożonością musiały zostać zaprojektowane. Jednakże według Dawkinsa dobór naturalny: nieświadomy, automatyczny, ślepy, pozbawiony celu może wyjaśnić powstanie wszystkich istot żywych bez żadnego uprzedniego projektu[92].

W 1986 wziął udział w Oxford Union's Huxley Memorial Debate, w której uczestniczyli m.in. John Maynard Smith, A. E. Wilder-Smith i Edgar Andrews, prezydent Biblical Creation Society. Ale zgodnie z radą jakiej udzielił mu jego kolega Stephen Jay Gould odmawia udziału w oficjalnych dyskusjach z kreacjonistami ponieważ przydałoby im to publicznego prestiżu, na który nie zasługują. Uważa, że kreacjoniści nie przejmują się przegraną na argumenty, to czego pragną to udział w publicznej dyskusji na równi z naukowcami[93].

W grudniu 2004 podczas wywiadu z Billem Moyersem powiedział: "wśród rzeczy, które nauka wie, ewolucja jest tak pewna jak wszystko co wiemy", kiedy Moyers zapytał go o użycie słowa "teoria" Dawkins odpowiedział, że "ewolucja jest przedmiotem obserwacji, po prostu nie zostało zauważone kiedy się wydarza" dodał "jest to raczej jak detektyw, który na scenie pojawia się po morderstwie... detektyw oczywiście nie widział samego morderstwa, ale to co możesz zobaczyć to mnogość przesłanek i wysokiej jakości poszlaki"[94].

Walczy z ideą uczenia kreacjonizmu w szkołach zamiast lub obok teorii ewolucji uważając, że nie jest to koncepcja naukowa, ale religijna[95]. Krytykuje brytyjską organizację Truth in Science, która propaguje uczenie kreacjonizmu w szkołach publicznych i ma zamiar - za pośrednictwem RDF - sponsorować materiały edukacyjne dla szkół w celu przeciwdziałania temu co określił jako "skandal edukacyjny"[96].

[edytuj] Richard Dawkins Foundation

Zobacz więcej w osobnym artykule: Richard Dawkins Foundation for Reason and Science.

W 2006 powołał Richard Dawkins Foundation for Reason and Science (RDFRS), w celu promocji racjonalizmu i humanizmu[97]. Obecnie fundacja jest w fazie rozwoju, otrzymała status organizacji charytatywnej w Wielkiej Brytanii i USA. RDFRS planuje psychologiczne badania wierzeń religijnych i religii, sponsorowanie naukowych projektów edukacyjnych oraz wspieranie świeckich organizacji charytatywnych. Fundacją zarządzają Dawkins, Claire Enders i Karen Owens[98].

[edytuj] Out Campaign

Zobacz więcej w osobnym artykule: Out Campaign.

W 2007 zainicjował Out Campaign, akcję mającą zachęcić ateistów do publicznej deklaracji swoich poglądów[99]. Zainspirowany ruchami na rzecz praw gejów ma nadzieję, że ateiści, poprzez zwrócenie uwagi na liczbę ateistów i przedstawienie się jako zwykli ludzie z inną interpretacją powstania kosmosu, pomogą w ten sposób obalić stereotypy i zmniejszyć uprzedzenia wśród religijnej większości[99][100]. Symbolem ruchu jest stylizowana litera "A" nazwana "Szkarłatne A"[101] co jest ironicznym odniesieniem do Szkarłatnej litery Nathaniela Hawthorne.

[edytuj] Inne dziedziny

Dawkins jest surowym krytykiem pseudonauki i medycyny alternatywnej. W książce Rozplatanie tęczy poddaje krytyce twierdzenie Keatsa, jakoby Newton, wyjaśniając zjawisko tęczy, pozbawił je uroku. Według Dawkinsa jest wręcz przeciwnie: głęboka otchłań kosmosu czy światy odkrywane przy pomocy mikroskopu mają więcej piękna niż mitologia czy pseudonauka[102]. Napisał przedmowę do książki Johna Diamonda Snake Oil przedstawiającej medycynę alternatywną jako szkodliwą: odciągającą chorych od prawdziwej medycyny i dającą złudne nadzieje[103]. Według Dawkinsa "nie istnieje alternatywna medycyna. Jest tylko medycyna, która działa i medycyna, która nie działa"[104].

Dawkins wielokrotnie wyrażał zaniepokojenie groźbą przeludnienia[105]. W książce Samolubny gen przytacza jako przykład obszar Ameryki Łacińskiej, gdzie populacja podwaja się co 40 lat. Krytykuje podejście do planowania rodziny i kontroli populacji prezentowane przez Kościół Rzymskokatolicki, twierdząc, że jeśli rezygnuje się z właściwej prewencji zabraniając antykoncepcji i "popiera się naturalne metody ograniczenia przyrostu naturalnego" to rzeczywiście takie "naturalne metody" zadziałają, w postaci klęski głodu[106].

Wspiera "Great Ape Project" - ruch, który wyznaczył sobie wywalczenie pewnych praw dla wszystkich hominidów.

Aktywnie uczestniczy w życiu społecznym regularnie komentując aktualne wydarzenia w prasie i na blogach. Wiele z nich umieszczono w antologii A Devil's Chaplain, zawierającej teksty o nauce, religii i polityce.

W filmie dokumentalnym The Enemies of Reason analizuje niebezpieczeństwo porzucenia krytycyzmu i racjonalizmu opartego na naukowych dowodach. Szczególnie odnosi się do astrologii, spirytualizmu, różdżkarstwa, alternatywnej medycyny i homeopatii. Zauważa, że internet może służyć za środek propagowania nienawiści religijnej i teorii konspiracyjnych.

[edytuj] Publikacje

[edytuj] Książki

Dawkins podczas podpisywania książek w księgarni Barnes & Noble na dolnym Manhattanie, 14 marca 2008.
Dawkins podczas podpisywania książek w księgarni Barnes & Noble na dolnym Manhattanie, 14 marca 2008.

[edytuj] Wybrane eseje

[edytuj] Wybrane filmy dokumentalne

[edytuj] Książki o Dawkinsie i o jego ideach

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Curriculum vitae of Richard Dawkins. [dostęp 2008-03-13].
  2. The Simonyi Professorship Home Page. [dostęp 2008-03-08].
  3. The Third Culture: Richard Dawkins. [dostęp 2008-03-08].
  4. Quotations of Richard Dawkins. [dostęp 2008-03-13].
  5. Hitchens, Christopher: God Is Not Great: How Religion Poisons Everything. Twelve Books, 2007. ISBN 0-446-57980-7. 
  6. Dawkins, Richard: Has the world changed?. 11 listopada, 2001. [dostęp 2006-01-29].
  7. http://www.infoplease.com/spot/topintellectuals.html (en)
  8. Catalano, John: Biography of Richard Dawkins. 1995. [dostęp 2006-01-29].
  9. "Richard Dawkins: The foibles of faith", 2001-10-12 [dostęp 2008-03-13].
  10. 10,0 10,1 Jonathan Miller Richard Dawkins & Richard Denton (director), 2003. The Atheism Tapes: Richard Dawkins. BBC Four.
  11. Simonyi, Charles: Manifesto for the Simonyi Professorship. 1995-05-15. [dostęp 2008-03-13].
  12. Dawkins, Richard: Charles Simonyi Professorship in the Public Understanding of Science. [dostęp 2008-03-29].
  13. Charles Simonyi Professorship in the Public Understanding of Science - post advertisement. [dostęp 2008-03-29].
  14. The Committee for Skeptical Inquiry - Fellows. [dostęp 2008-04-07].
  15. "Durham salutes science, Shakespeare and social inclusion", 26 sierpnia 2005 [dostęp 2006-04-11].
  16. The Current Simonyi Professor: Richard Dawkins. [dostęp 2008-03-13].
  17. Galaxy British Book Awards - Winners & Shortlists 2007. 2007.
  18. Stiftung, Giordano Bruno: Deschner-Preis an Richard Dawkins. 28 maja 2007. [dostęp 2008-04-04].
  19. Prospect: Top intellectuals - the results (angielski). [dostęp 20 maja 2008].
  20. "Q&A: Richard Dawkins", 29 lipca 2004 [dostęp 2008-03-09].
  21. Herman, David: Public Intellectuals Poll. sierpień, 2004. [dostęp 2008-03-09].
  22. Behe, Michael: Time Top 100. [dostęp 2008-03-02].
  23. Slack, Gordy: The atheist. 2005-04-30. [dostęp 2007-08-03].
  24. The Dawkins Prize for Animal Conservation and Welfare. 2007-11-09. [dostęp 2008-03-30].
  25. McKie, Robin, "Doctor Zoo", 25 lipca 2004 [dostęp 2008-03-17].
  26. Moreton, Cole, "Russell T Davies: Return of the (tea) Time Lord", 6 kwietnia 2008 [dostęp 2008-04-08].
  27. New Statesman interview. 26 marca 1999. [dostęp 2008-03-13].
  28. Richard Dawkins: The God Delusion. Transworld Publishers, 2006, ss. 169-172. ISBN 0-5930-5548-9. 
  29. Hamilton, W.D.. The genetical evolution of social behaviour I and II. Journal of Theoretical Biology, 1-16, 17-52. 1964.
  30. Dawkins, Richard, "Obituary by Richard Dawkins", 3 października 2000 [dostęp 2008-03-22].
  31. Trivers, Robert. The evolution of reciprocal altruism. Quarterly Review of Biology, 35-57. 1971.
  32. Gabriel Dover: Dear Mr Darwin. London: Weidenfeld & Nicolson, 2000. ISBN 0-7538-1127-8. 
  33. Ernst Mayr: What Evolution Is. Basic Books, 2000. ISBN 0-465-04426-3. 
  34. George C. Williams: Adaptation and Natural Selection. United States: Princeton University Press, 1966. ISBN 0-691-02615-7. 
  35. Andrew Brown: The Darwin Wars: How stupid genes became selfish genes. London: Simon and Schuster, 1999. ISBN 0-684-85144-X. 
  36. Henry Morris: The Evolutionists. Henry Holt & Company, 2001. ISBN 0-716-7409-4. 
  37. Dawkins, Richard. Sociobiology: the debate continues. New Scientist.
  38. Daniel Dennett: Darwin's Dangerous Idea. United States: Simon & Schuster, 1995. ISBN 0-684-80290-2. 
  39. Hall, Stephen S.: Darwin's Rottweiler. 2005-08-09. [dostęp 2008-03-22].
  40. Mohler, R. Albert: "Darwin's Rottweiler" -- Richard Dawkins Speaks His Mind. 9 września 2005. [dostęp 2008-03-22].
  41. Neyfakh, Leon. "Richard Dawkins' Follow-Up to God Delusion Sold to Free Press for $3.5 Million", 7 lutego 2008 [dostęp 2008-03-04].
  42. Susan Blackmore: The Meme Machine. Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-286212-X. 
  43. Our Honorary Associates. [dostęp 2007-04-21].
  44. The HSS Today. [dostęp 2008-04-03].
  45. The International Academy Of Humanism - Humanist Laureates. [dostęp 2008-04-07].
  46. Humanism and Its Aspirations - Notable Signers. [dostęp 2008-04-07].
  47. Dawkins: I'm a cultural Christian. 10 grudnia 2007. [dostęp 2008-03-01].
  48. Dawkins, Richard: Atheists for Jesus. 11 kwietnia 2006. [dostęp 2008-03-15].
  49. Odoyo, Peter: The Death of Religion And Rise of Atheism in the West. 16 lipca 2007. [dostęp 2008-03-15].
  50. Burkowitz, Peter: The New New Atheism. 16 lipca 2007. [dostęp 2008-03-15].
  51. Dawkins, Richard: The future looks bright. 21 czerwca 2003. [dostęp 2008-03-13].
  52. Smith, Alexandra: Dawkins campaigns to keep God out of classroom. 27 listopada, 2006. [dostęp 2007-01-15].
  53. Sheahen, Laura: The Problem with God: Interview with Richard Dawkins (2). październik, 2005. [dostęp 2008-04-11].
  54. Interview with Richard Dawkins. [dostęp 2008-04-12].
  55. Richard Dawkins: The Blind Watchmaker. 1986. ISBN 0-393-31570-3. 
  56. Dawkins, Richard: Is Science a Religion?. styczeń/luty 1997. [dostęp 2008-03-15].
  57. Dawkins, Richard: Has the world changed?. 11 listopada, 2001. [dostęp 2006-01-29].
  58. "The Jeremy Vine Show", 5 stycznia 2006 [dostęp 2008-04-11].
  59. Jacobson, Howard: Nothing like an unimaginative scientist to get non-believers running back to God. 11 listopada, 2001. [dostęp 2007-03-27].
  60. Ferguson, Ron: What a lazy way to argue against God. 19 stycznia 2006. [dostęp 2008-04-03].
  61. Dawkins, Richard: Diary - Richard Dawkins. 30 stycznia 2006. [dostęp 2007-03-25].
  62. Richard Dawkins and Alister McGrath Root of All Evil? Uncut Interviews. 31 maja 2007. [dostęp 2007-10-10].
  63. Bearder, Tim: BBC Oxford interview. 24 marca 2006. [dostęp 2007-05-25].
  64. Gledhill, Ruth: God... in other words. 10 maja 2007. [dostęp 2008-03-04].
  65. Davis, Jay: The Homage of Reason. 11 grudnia 2007. [dostęp 2008-03-04].
  66. Richard Dawkins - Science and the New Atheism. 2007-12-08. [dostęp 2008-03-14].
  67. The God Delusion - Reviews. [dostęp 2008-04-08].
  68. Alister McGrath: Dawkins' God: Genes, Memes, and the Meaning of Life. Oxford, England: Blackwell Publishing, 2004. ISBN 1-405-12538-1. 
  69. Dawkins, Richard: Do you have to read up on leprechology before disbelieving in them?. W: RichardDawkins.net [on-line]. 17 września 2007. [dostęp 2007-11-14].
  70. Myers, PZ: The Courtier's Reply. W: Pharyngula [on-line]. 24 grudnia 2006. [dostęp 2007-11-14].
  71. Cole, Judith: Religious persuasion. 6 lutego 2007. [dostęp 2008-03-04].
  72. Cole, Judith: Richard Dawkins at The Sunday Times Oxford Literary Festival. W: The Times [on-line]. 26 marca 2007. [dostęp 2008-03-04].
  73. Cole, Judith: Flawed case for the prosecution. W: The Tablet [on-line]. 19 października 2006. [dostęp 2008-03-04].
  74. Aiming for knockout blow in god wars. 24 maja 2007. [dostęp 2007-05-27].
  75. Easterbrook, Gregg: Does God Believe in Richard Dawkins?. [dostęp 2007-05-26].
  76. Is God a Delusion?. 4 kwietnia 2007.
  77. Richard Dawkins: The God Delusion. 2006, ss. 319-323. ISBN 0-618-68000-4. 
  78. Richard Dawkins: The God Delusion. 2006. ISBN 0-618-68000-4. 
  79. Van Biema, David: God vs. Science. 5 listopada, 2006. [dostęp 2008-04-03].
  80. Jha, Alok: Scientists divided over alliance with religion. 29 maja 2007. [dostęp 2008-03-17].
  81. Science in the News - Monday 21 August. 21 sierpnia 2007. [dostęp 2008-03-17].
  82. Dawkins, Richard: When Religion Steps on Science's Turf. 2006. [dostęp 2008-04-03].
  83. Richard Dawkins: The God Delusion. 2006, ss. 55-56. ISBN 0-618-68000-4. 
  84. Richard Dawkins: The God Delusion. 2006. ISBN 0-618-68000-4. 
  85. Crace, John: Richard Dawkins: Beyond belief. 10 stycznia 2006. [dostęp 2008-04-03].
  86. Ruse, Michael: Double-Dealing in Darwin. 2000. [dostęp 2008-04-03].
  87. Belief - radio interview. 2004. [dostęp 2008-04-03].
  88. The Atheist: interview with Gordy Slack. 28 kwietnia 2005. [dostęp 2008-04-03].
  89. Eagleton, Terry: Lunging, Flailing, Mispunching. 2006-10-19. [dostęp 2008-03-13].
  90. Lustig, Abigail, et al: Darwinian Heresies. Cambridge University Press. ISBN 0-521-81516-9. 
  91. Dawkins, Richard: A scientist's view. [dostęp 2008-04-03].
  92. Catalano, John: Book: The Blind Watchmaker. [dostęp 2008-02-28].
  93. Richard Dawkins: A Devil's Chaplain. Houghton Mifflin, 2003. ISBN 0-618-33540-4. 
  94. Moyers, Bill: Now with Bill Moyers. 3 grudnia 2004. [dostęp 2006-01-29].
  95. Dawkins, Richard and Coyne, Jerry: One side can be wrong. 1 września 2005. [dostęp 2006-12-21].
  96. Swinford, Steven: Godless Dawkins challenges schools. 19 listopada, 2006. [dostęp 2008-04-03].
  97. Swinford, Steven: Godless Dawkins challenges schools. 19 listopada, 2006. [dostęp 2008-04-03].
  98. About the Foundation: Trustees. [dostęp 2008-04-02].
  99. 99,0 99,1 The Out Campaign (original announcement). W: The Official Richard Dawkins Website [on-line]. 2007-07-30. [dostęp 2008-04-01].
  100. Chittenden, Maurice: Dawkins to preach atheism to US. W: The Sunday Times [on-line]. 2007-12-23. [dostęp 2008-04-01].
  101. Dawkins, Richard: Richard Dawkins speech at Atheist Alliance International Convention 2007. W: The Richard Dawkins Foundation for Reason and Science [on-line]. 2007-10-24. [dostęp 2008-04-01].
  102. Richard Dawkins: Unweaving The Rainbow. United Kingdom: Penguin, 1998, ss. 4-7. ISBN 0-618-05673-4. 
  103. John Diamond: Snake Oil and Other Preoccupations. United Kingdom: Vintage, 2001. ISBN 0-099-42833-4. 
  104. Richard Dawkins: A Devil's Chaplain. United States: Houghton Mifflin, 2003. ISBN 0-618-33540-4. 
  105. Coutts, David A.: Dawkins: An exponentialist view. 21 stycznia 2006. [dostęp 2006-03-31].
  106. Richard Dawkins: The Selfish Gene. Wyd. 2nd ed.. United Kingdom: Oxford University Press, 1989. ISBN 0-198-5751-9. 

[edytuj] Linki zewnętrzne

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com