SpaceShipOne

Z Wikipedii

Scaled Composites Model 316 SpaceShipOne (ang. Statek Kosmiczny 1) – pierwszy prywatny załogowy statek kosmiczny. Został wyprodukowany przez korporację Scaled Composites. Jego budowa była sfinansowana całkowicie z prywatnych źródeł. Właściciel firmy Burt Rutan postanowił wykonać ten statek w odpowiedzi na konkurs ANSARI X PRIZE. Najbardziej znanym z inwestorów stojących za SpaceShipOne jest Paul Allen. SpaceShipOne odbył 29 września oraz 4 października dwa loty w ramach programu Tier One i w ten sposób zdobył Nagrodę X Prize. Po sukcesie SpaceShipOne podjęto pracę nad większym statkiem SpaceShipTwo, który według planów będzie woził pasażerów w kosmos od roku 2008.

Spis treści 1 Właściwości techniczne 2 Pierwszy krok 3 Droga w kosmos 4 Zwycięstwo 5 Plany na przyszłość 5.1 SpaceShipTwo 5.2 SpaceShipThree 5.3 SpaceShipFour 6 Specyfikacja 6.1 Dane ogólne 6.2 Osiągi 7 Tabela lotów 8 Przypisy 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Właściwości techniczne

SpaceShipOne jest w stanie dostać się w przestrzeń kosmiczną, jednak jego prędkość jest zbyt niska, aby wejść na orbitę. Może on tylko wykonywać loty suborbitalne.

SpaceShipOne jest zaliczany do kategorii statków kosmicznych określanej jako samoloty kosmiczne. Do napędu wykorzystuje hybrydowy napęd rakietowy. Jego silnik zużywa w charakterze utleniacza podtlenek azotu, a jako paliwo uwodorniony polibutadien (gumę). SpaceShipOne w przeciwieństwie do tradycyjnych rakiet nie startuje z wyrzutni. Jego platforma startowa to samolot White Knight. White Knight wznosi się do granicy stratosfery wykorzystując lotnicze silniki turboodrzutowe. Na dużej wysokości SpaceShipOne odłącza się i odpala swój silnik rakietowy. Wykorzystując jego ciąg pojazd wznosi się w kosmos.

Szczególną cechą SpaceShipOne są skrzydła o zmiennej geometrii. Podczas początkowej fazy wejścia w atmosferę skrzydła nie są ustawione wzdłuż samolotu, tylko w poprzek. Dzięki temu w rzadkich zewnętrznych warstwach atmosfery zwiększa się opór i pojazd bardziej łagodnie redukuje swoją prędkość. Na niższej wysokość skrzydła powracają do horyzontalnego ustawienia, dzięki czemu zapewniają SpaceShipOne pełną manewrowość oraz siłę nośną. W takiej konfiguracji pojazd może wylądować na pasie zwykłego lotniska.

Kabina SpaceShipOne zapewnia miejsce dla trzech ludzi w tym pilota. Aby zredukować naprężenia występujące w kadłubie pojazd posiada zamiast wielkiej przeszklonej kabiny, szereg okrągłych wizjerów, które pozwalają na obserwację otoczenia. Nadają mu one bardzo charakterystyczny wygląd. SpaceShipOne w odróżnieniu od większości tradycyjnych statków kosmicznych, jest w znacznej części swojej podróży pilotowany przez człowieka.

[edytuj] Pierwszy krok

Dnia 17 grudnia 2003 (100 lat po pierwszym locie braci Wright) SpaceShipOne odbył pierwszy test w powietrzu. Pilot Brian Binnie przejął kontrolę nad pojazdem uwolnionym na wysokości 14 630 m. Podczas tego lotu SpaceShipOne jako pierwszy prywatny samolot przekroczył barierę dźwięku osiągając prędkość 1,2 macha oraz wysokość 20.725 m. Podczas lądowania doszło do małego wypadku oraz uszkodzenia podwozia, jednak pilotowi nic się nie stało. Po dokonaniu napraw 11 marca 2004 roku SpaceShipOne odbył kolejną próbę, ale bez wykorzystania jego silników.

Dnia 1 kwietnia 2004 roku korporacja Scaled Composites otrzymała licencję na loty suborbitalne statku załogowego od Departamentu Transportu USA. Pozwala ona na dokonywanie testów w ciągu roku. Administracja Lotnicza USA nadała SpaceShipOne oznaczenie N328KF.

SpaceShipOne był w roku 2004 poddawany testom mającym mu zapewnić zgodę władz amerykańskich na przewożenie ludzi w kosmos. Aby to zrobić musiał przewieźć swoją trzyosobową załogę na wysokość 80 km (50 mil). W celu spełnienia wymogów Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI) statek kosmiczny powinien wznieść się na wysokość 100 km (62,5 mili).

Dnia 8 kwietnia 2004 roku SpaceShipOne odbył drugi przelot z własnym napędem. Rozpędził się do 2 machów i wzniósł na wysokość 30 km przelatując ponad pustynią Mojave^[1] w USA.

Trzecia próba z napędem miała miejsce 13 maja 2004 roku. Pilot Mike Melvill wzniósł swoją maszynę na wysokość 60 km rozpędzając ją do 2,5 macha. Pobił w ten sposób poprzedni rekord wysokości lotu prywatnego pojazdu.

[edytuj] Droga w kosmos

SpaceShipOne 21 czerwca 2004 roku podczas kolejnej próby wzniósł się na wysokość 100 km. W ten sposób jako pierwszy prywatny statek kosmiczny wyniósł człowieka w przestrzeń pozaziemską. Przełomowy lot trwający 87 minut obserwowały na ziemi tysiące pasjonatów kosmosu. SpaceShipOne był pilotowany przez mającego 62 lata i pochodzącego z RPA Mike'a Melvilla. Podczas misji Melvill usłyszał niepokojące odgłosy eksplozji, jednak samolot po udanym lądowaniu okazał się nieuszkodzony. Na kadłubie SpaceShipOne pozostały tylko ślady wysokiej temperatury towarzyszącej wejściu w atmosferę. Był to pierwszy krok do zdobycia nagrody X. Jednak sam lot nie był rejestrowany przez Fundację X PRIZE, ponieważ pojazd nie spełniał jeszcze wszystkich wymogów konkursu.

Dnia 29 września roku 2004 o godzinie 15:11 CET (7:11 czasu lokalnego) SpaceShipOne wystartował do pierwszego lotu rejestrowanego przez Fundację X PRIZE. Zgodnie z wymogami konkursu na pokład załadowano dodatkowy balast zastępujący dwóch pasażerów. O godzinie. 16:09 SpaceShipOne oderwał się od WhiteKnight i uruchomiony został silnik rakietowy. Na skutek błędu pilota samolot kosmiczny podczas rozpędzania zaczął "robić beczki", ale nie okazało się to zbyt groźne. SpaceShipOne uniósł się w przestrzeń kosmiczną na wysokość 102.9 km po czym rozpoczął lot powrotny. O godzinie 16:34 pojazd kosmiczny wylądował na pasie lotniska.

[edytuj] Zwycięstwo

Aby zdobyć Nagrodę X Prize, SpaceShipOne powinien wykonać kolejny lot do 13 października 2004 roku. Następny start odbył się 4 października 2004 w 47. rocznicę wystrzelenia Sputnika. O godzinie 14:49 CET SpaceShipOne oderwał się od ziemi. Potem o 15:49 samolot oddzielił się od WhiteKnight i włączył na 87 sekund silnik rakietowy. Wzniósł się na wysokość 111,996 km czym pobił poprzedni rekord wysokości lotu samolotu rakietowego (107,96 km) ustanowiony w roku 1963 przez rządowy pojazd X-15. O godzinie 16:30 SpaceShipOne wylądował na pasie lotniska.

W ten sposób SpaceShipOne w ciągu 6 dni odbył dwa loty w kosmos dostarczając tam dwa razy po 3 osoby (balast zamiast pasażerów). Zgodnie z wymogami konkursu X Prize oznacza to wygraną 10 mln dolarów. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 6 listopada 2004 roku.

Bazą SpaceShipOne było Cywilne Lotnisko Testowe Mojave. Jako oblatywacze tego samolotu pracowali Brian Binnie, Peter Siebold, Mike Melvill oraz Doug Shane.

W 25 czerwca 2005 SpaceShipOne odbył lot do Oshkosh w stanie Wisconsin na pokaz lotniczy, po czym został przetransportowany do muzeum lotnictwa Smithsonian Institution, gdzie od 5 października 2005 roku można go oglądać w galerii poświęconej historii lotnictwa obok "Spirit of St. Louis".

[edytuj] Plany na przyszłość

[edytuj] SpaceShipTwo

Firma Scaled Composites wraz z Virgin Galactic podjęły prace nad budową następcy SpaceShipOne przeznaczonego do komercyjnych lotów suborbitalnych – SpaceShipTwo. Zgodnie z planami konstruktorów do roku 2008 powstanie flota pięciu statków pasażerskich. Według Burta Rutana nowy samolot będzie latać wyżej, a jego opadanie będzie trwało dłużej. SpaceShipTwo ma zabierać osiem osób: sześciu pasażerów oraz dwóch pilotów.

Zgodnie z informacjami BBC SpaceShipTwo wyposażony zostanie w kabinę o średnicy odpowiadającej biznesowym odrzutowcom, wysoką na 1800 mm oraz szeroką na 2100 mm. Wysokość lotu będzie w zakresie od 135 do 140 km. Zarówno SpaceShipTwo jak i jego statek-matka zostaną pięciokrotnie powiększone w stosunku do SpaceShipOne i White Knight. Wiele szczegółów jest ciągle trzymanych w tajemnicy. Okna samolotu mają zostać powiększone, aby poprawić widok^[2], a siedzenia będą się przechylać w celu zmniejszenia przeciążeń^[3]

Wszyscy pasażerowie będą latać bez kombinezonów ciśnieniowych. W sytuacji zagrożenia pojazd będzie mógł wykonać lądowanie awaryjne^[4].

Projektowanie statku zakończono w roku 2005, a budowanie nowych pojazdów rozpoczęto w marcu 2006 roku^[5]. Statek nie zostanie pokazany publicznie aż do końca 2007 roku, kiedy mają się odbyć loty próbne. Od 50 do 100 pierwszych lotów będzie miało charakter testowy^[2]. Zgodnie z planem pierwsi pasażerowie polecą w kosmos w roku 2009^[6].

27 lipca 2007 podczas testowania silnika rakietowego SpaceShipTwo doszło do eksplozji. Dwóch pracowników ScaledCoposites zginęło na miejscu, a jeden zmarł w szpitalu na skutek odniesionych ran. Trzy inne osoby zostały ranne. Test silnika był prowadzony w budynkach należących do bazy lotniczej na Pustyni Mojave^[7][6][8].

[edytuj] SpaceShipThree

W sierpniu 2005 roku przedstawiciele Virgin Galactic potwierdzili, że projekt dotyczący budowy SpaceShipTwo idzie zgodnie z planami. Wyrazili też chęć budowy statku orbitalnego. W planach korporacji pojawił się pojazd kolejnej generacji przeznaczony do lotów na stację kosmiczną – SpaceShipThree^[9].

[edytuj] SpaceShipFour

Pod koniec 2007 r. pojawiły się projekty czwartego statku z serii SpaceShip. Będzie miał takie same właściwości jak SpaceShipThree.

[edytuj] Specyfikacja

[edytuj] Dane ogólne

• Załoga: jeden pilot (zdolny do zabrania 3)
• Długość: 5 m
• Rozpiętość skrzydeł: 5 m
• Wysokość:
• Średnica kadłuba: 1,52 m
• Powierzchnia skrzydeł: 15 m²
• Masa bez ładunku: 1 200 kg
• Masa z ładunkiem: 3 600 kg
• Maximum takeoff:
• Napęd: 1x N₂O/HTPB Hybrydowy silnik rakietowy produkcji SpaceDev, 74 kN ciągu. I_sp: 250 s (2,5 km/s) Czas pracy: 87 sekund

[edytuj] Osiągi

• Maksymalna prędkość: 3,09 Ma (3 518 km/h)
• Zasięg: 65 km
• Pułap: 112 000 m
• Prędkość wznoszenia: 25 000 m/min
• Obciążenie skrzydeł: 240 kg/m²
• Stosunek ciąg/masa: 20 N/kg

**Większość danych pochodzi z astronautix.com

[edytuj] Tabela lotów

Loty SpaceShipOne

Lot	Data	Prędkość maksymalna	Maksymalny pułap	Czas trwania	Pilot
01C	20 maja 2003			1 h 48 min	bezzałogowy
02C	29 lipca 2003			2 h 06 min	Mike Melvill
03G	7 sierpnia 2003			0 h 19 min	Mike Melvill
04GC	27 sierpnia 2003			1 h 06 min	Mike Melvill
05G	27 sierpnia 2003			10 min 30 s	Mike Melvill
06G	23 września 2003			12 min 15 s	Mike Melvill
07G	17 października 2003			17 min 49 s	Mike Melvill
08G	14 listopada 2003			19 min 55 s	Peter Siebold
09G	19 listopada 2003			12 min 25 s	Mike Melvill
10G	4 grudnia 2003			13 min 14 s	Brian Binnie
11P	17 grudnia 2003	1,2 Ma	20,7 km	18 min 10 s	Brian Binnie
12G	11 marca 2004			18 min 30 s	Peter Siebold
13P	8 kwietnia 2004	1,6 Ma	32,0 km	16 min 27 s	Peter Siebold
14P	13 maja 2004	2,5 Ma	64,3 km	20 min 44 s	Mike Melvill
15P	21 czerwca 2004	2,9 Ma	100,1 km	24 min 05 s	Mike Melvill
16P	29 września 2004	2,92 Ma	102,9 km	24 min 11 s	Mike Melvill
17P	4 października 2004	3,09 Ma	112,0 km	23 min 56 s	Brian Binnie

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Private Spaceship Completes Second Test Flight space.com, 8 kwietnia 2004
2. ↑ ^{2,0 2,1} Summary of comments by Rutan regarding SpaceShipTwo from EAA Oshkosh Slashdot 30 lipca 2006
3. ↑ Virgin Galactic Unveils SpaceShipTwo Interior Concept SPACE.com 8 września 2006
4. ↑ Virgin Galactic Customers Parting with Their Cash Peter de Selding space.com Space News 3 kwietnia 2006
5. ↑ Virgin Galactic and Orion Propulsion updates Michael Belfiore 31 marca 2006
6. ↑ ^{6,0 6,1} Walker P: Three die in Branson's space tourism tests (ang.). Guardian, 27 lipca 2007.
7. ↑ USA: trzy ofiary wybuchu na lotnisku samolotów kosmicznych. Wprost, 27 lipca 2007.
8. ↑ USA: wybuch na lotnisku samolotów kosmicznych, 3 zabitych (polski). PAP, 27 lipca 2007.
9. ↑ SpaceShipThree poised to follow if SS2 succeeds Flight International 23 sierpnia 2005

[edytuj] Zobacz też

• Tier One

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona ScaledCoposites o SpaceShipOne (en)
• Film ze startu SpaceShipOne na stronie BBC News (wymagany RealPlayer – to jeden z poprzednich przelotów) (en)
• Zdjęcia ze startu 21 czerwca 2004 roku (en)