Stambuł

Z Wikipedii

Współrzędne: 41° N 29° E41 29 (Stambuł) Stambuł Flaga Stambułu Państwo  Turcja prowincja Istanbul Burmistrz Kadir Topbaş Powierzchnia 1 538,77 km² Położenie 41° 0' N 29° 0' E Wysokość 100 m n.p.m. Ludność (2007) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja 10 291 102 6521 os./km² 11 912 511 Nr kierunkowy 90 Kod pocztowy od 34010 do 34850 i od 80000 do 81800 Tablice rejestracyjne 34 Podział miasta 31 dzielnic Miasta partnerskie Ałmaty Amman Barcelona Pusan Kair Kolonia Konstanca Dubaj Durrës Houston Dżakarta Dżudda Johor Bahru Hawana Kazań Chartum Mari Odessa Osz Płowdiw Rabat Rio de Janeiro Sarajewo Szanghaj Shimonoseki Skopje Sankt Petersburg Warszawa Położenie na mapie kraju Stambuł Strona internetowa miasta

Hagia Sofia

Most Bosforski

Pałac Topkapı, widok z Bosforu

Most Mehmeda Zdobywcy

Meczet Sułtana Ahmeda (Błękitny Meczet)

Stambuł (Istambuł, tur. İstanbul - z greckiego is ten poli - do miasta (tak mówili greccy mieszkańcy w czasach podboju tureckiego)), w starożytności Bizancjum (gr. Βυζάντιον Byzantion), później Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, nowogr. Κωνσταντινούπολη Konstantinupoli - miasto Konstantyna), w krajach słowiańskich dawniej Carogród – kolonia grecka założona w 660 p.n.e. w europejskiej części Bosforu, w 330 n.e. został stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego, 324-1930 Konstantynopol, 1453-1930 nazwy Konstantynopol i Stambuł używane zamiennie, od 18 marca 1930 oficjalna nazwa Stambuł - miasto nad Cieśniną Bosfor łączącą Morze Marmara z Morzem Czarnym.

Największe miasto Turcji i jedno z największych miast świata, największa aglomeracja w Europie. Stolica prowincji (il) İstanbul. Rozwinięty ośrodek przemysłowy, wytwarzający około ¼ produkcji kraju. Główne centrum finansowe Turcji, siedziba kilkudziesięciu banków i giełdy papierów wartościowych. Duży węzeł komunikacyjny: największy port handlowy Turcji; dwa międzynarodowe porty lotnicze Atatürk Havalimanı i Sabiha Gökçen Havaalanı, końcowa stacja kolei europejskiej (dworzec Sirkeci) i początkowa kolei na Bliski Wschód (dworzec Haydarpasha). Siedziba 5 uniwersytetów, z których najstarszy - Uniwersytet Stambulski - został założony w 1453.

Cieśnina Bosfor (szerokość do 4 km) dzieli miasto na część europejską i azjatycką (Stambuł jest jedynym miastem na świecie położonym na dwóch kontynentach). W Stambule zbudowano dwa mosty łączące oba brzegi Bosforu - jeden, zwany Mostem Bosforskim i ukończony w 1973 ma długość 1074 m, a drugi - Most Mehmeta Zdobywcy ukończony w roku 1988, ma długość 1090 m. Niespełna kilometrowa zatoka Złoty Róg dzieli część europejską na południową dzielnicę Stary Stambuł i północną Beyoğlu.

Stambuł jest siedzibą prawosławnych patriarchów Konstantynopola. Katedra patriarsza mieści się w dzielnicy Fanar. Dzielnica ta jest największym skupiskiem ludności greckiej w mieście. Ze względu na lokalizację siedziby patriarchatu zamieszkujący Fanar Grecy nie zostali wysiedleni do Grecji w latach 20.XX wieku wraz z całą pozostałą grecką ludnością Turcji. W Stambule w 1855 roku zmarł Adam Mickiewicz.

Spis treści 1 Historia 2 Nazwa 3 Zabytki 4 Miasta partnerskie 5 Zobacz też 5.1 Przypisy

[edytuj] Historia

W starożytności grecka kolonia Bizancjum (założona około 660 p.n.e.¹), stolica Cesarstwa Bizantyjskiego, pierwotnie cesarstwo wschodniorzymskie, ustanowiona w 324 r. przez cesarza Konstantyna Wielkiego, jako Konstantynopol. W latach 673-677 i 717-718 oblegane przez Arabów. Po zdobyciu i złupieniu 13 kwietnia 1204 przez krzyżowców, w latach 1204–1261 stolica stworzonego przez nich Cesarstwa Łacińskiego. Odzyskany przez Michała VIII Paleologa, stracił jednak dawne znaczenie. Założona przez genueńczyków kolonia Galata, będąca dziś częścią centrum Stambułu, przejęła zyski z handlu. Konstantynopol pustoszał, liczba ludności malała, budowle ulegały ruinie. Zdobyty przez Turków pod wodzą Mehmeda II 29 maja 1453, stał się stolicą imperium osmańskiego. W 1923 stolicę Republiki Tureckiej przeniesiono do Ankary. 18 marca 1930 roku miasto zostało oficjalnie nazwane Stambułem dla potrzeb kontaktów międzynarodowych.

[edytuj] Nazwa

Nazwa Stambuł (İstanbul) pochodzi podobno od zniekształconego w ustach Turków wyrażenia greckiego εἰς τὴν πόλιν eis ten polin, co znaczy do miasta. Prawdopodobnie nazwa ta jest skutkiem pomyłki językowej. Być może zapytany przez Turków o nazwę miasta jakiś Grek nie zrozumiawszy pytania, odpowiedział tak, jak gdyby pytano go, dokąd idzie. "Miastem" nazywali Bizantyjczycy stolicę cesarstwa, w czasach Konstantyna Wielkiego najludniejsze miasto świata. Frazą eis ten polin ludy wschodu (Ormianie, Persowie, a za nimi Turcy) określały kierunek podróży do Konstantynopola od wielu wieków. Po zdobyciu miasta w użyciu były obie nazwy: Istanbul i Konstintaniyye, przy czym ta pierwsza była nazwą oficjalną. W roku 1930 rząd turecki wystąpił z apelem do państw zachodnich o używanie tylko jednej nazwy - a mianowicie Istanbul.

[edytuj] Zabytki

Pomimo zniszczeń miasto obfituje w wiele cennych zabytków z okresów bizantyjskiego i osmańskiego. Najciekawsze z nich to:

• Kościół Mądrości Bożej czyli Hagia Sofia z VI wieku, przerobiona za czasów tureckich na meczet, a od 1935 na muzeum;
• kościoły: Jana ze Studionu (V wiek), Pokoju (św. Ireny) (VI wiek), Teodozji (VIII-IX wiek);
• Hipodrom (At Meydanı) z pomnikami:
  • obelisk Teodozjusza I (obelisk faraona Totmesa III, Dikilitaş)
  • kolumna Konstantyna VII Porfirogenety (Ormetaş),
  • kolumna Wężowa (Yılanlı Sültun) ze świątyni Apollina w Delfach
• podziemne cysterny na wodę (Cysterna Justyniana - Yerebatan Sarnıcı)
• Pałac Topkapi (Topkapı Sarayı) (XV-XIX wiek)
• Pałac Dolmbahcze (Dolmabahçe Saray)
• Błękitny Meczet (Sultan Ahmet Camii) zbudowany 1609-1616
• Meczet Sulejmana (Süleymaniye Camii) zbudowany 1550-1557
• Nowy Meczet (Yeni Camii) z XVI-XVII wieku.

[edytuj] Miasta partnerskie

Ałmaty, Kazachstan Amman, Jordania Barcelona, Hiszpania Pusan, Korea Południowa Kair, Egipt Kolonia, Niemcy Konstanca, Rumunia Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie Durrës, Albania Houston, Stany Zjednoczone Dżakarta, Indonezja Dżudda, Arabia Saudyjska Johor Bahru, Malezja Hawana, Kuba

Kazań, Rosja Chartum, Sudan Mary, Turkmenistan Odessa, Ukraina Osz, Kirgistan Płowdiw, Bułgaria Rabat, Maroko Rio de Janeiro, Brazylia Sarajewo, Bośnia i Hercegowina Szanghaj, Chińska Republika Ludowa Shimonoseki, Japonia Skopje, Macedonia Sankt Petersburg, Rosja Bejrut, Liban Warszawa, Polska

[edytuj] Zobacz też

• Upadek Konstantynopola

[edytuj] Przypisy

¹  Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 51, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.