web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Stanisław Żółkiewski - Wikipedia, wolna encyklopedia

Stanisław Żółkiewski

Z Wikipedii

Stanisław Żółkiewski
Stanisław Żółkiewski
Lubicz
Lubicz
Data urodzenia 1547
Miejsce urodzenia Turynka pod Lwowem
Data śmierci 7 października 1620
Miejsce śmierci pod Mohylowem w Mołdawii
Rodzina Żółkiewscy
Rodzice Stanisław Żółkiewski
Zofia Lipska
Małżeństwo Regina Herburt
Dzieci Jan Żółkiewski,
Katarzyna Żółkiewska,
Zofia Żółkiewska

Stanisław Żółkiewski, herbu Lubicz (ur. 1547 w Turynce pod Lwowem, zm. 7 października 1620 pod Mohylowem, kilka kilometrów od granicy na Dniestrze w Mołdawii podczas odwrotu spod bitwy pod Cecorą, w Mołdawii) – magnat, od 1618 hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny, hetman polny koronny od 1588, wojewoda kijowski od 1608, kasztelan lwowski od 1590, sekretarz królewski, zwycięzca wielu kampanii przeciwko Rosji, Szwecji, Imperium Osmańskiemu i Tatarom, pisarz.

Spis treści

[edytuj] Kariera

[edytuj] Przodkowie

Był synem wojewody ruskiego Stanisława i Zofii Lipskiej z Goraja. Ród Żółkiewskich wywodził się z Mazowsza, skąd przed końcem XIV stulecia jako drobna szlachta przybył na ruską wtedy (w sensie kulturowo-cywilizacyjnym) ziemię chełmską. W latach 1388-1462 dawne księstwo bełskie było lennem polskim rządzonym przez książąt mazowieckich i w tym właśnie okresie rzesze drobnej, mazowieckiej szlachty podążały w poszukiwaniu poprawy statusu materialnego na ziemię bełską osiedlając się też w sąsiedniej ziemi chełmskiej, świeżo przyłączonej w roku 1387 do Polski i leżącej niejako "po drodze". Gniazdem rodowym Żółkiewskich była wieś Żółkiew (od 1702 roku Żółkiewka) koło Krasnegostawu położona nad rzeką o podobnej nazwie - Żółkiewką. Od nazwy tej wsi ród wziął swe nazwisko. Tereny te są wzmiankowane w traktacie granicznym z roku 1359 pomiędzy ziemią lubelską, a księstwem chełmskim (należącym wtedy do Litwy). W dokumencie tym nie zostają jeszcze wymienieni Żółkiewscy chociaż wymieniona jest już wieś Żółkiew. Pierwsza wzmianka o rodzie Żółkiewskich pochodzi z około roku 1417 i wymienia Jakuba z Żółkwi jako właściciela ziemskiego spod Krasnegostawu. Potomkami Jakuba byli Stanisław - pisarz ziemski chełmski wymieniony w 1451 roku, wymieniony pod koniec XV stulecia Jan oraz kolejny Stanisław - chorąży chełmski (wzmiankowany w 1491 roku). Aleksander Mikołaj Żółkiewski - kolejna odnotowana źródłowo postać rodu, był w roku 1508 chorążym chełmskim oraz dowódcą pospolitego ruszenia województw ruskiego oraz podolskiego. Jan "Sokół" Żółkiewski - dzierżawca wsi Stężyca poległ w roku 1515 w wojnie moskiewskiej. Znani są również dwaj Żółkiewscy o imieniu Stanisław z pierwszej połowy XVI wieku: jeden był poborcą podatków w ziemi chełmskiej, bełskiej i lwowskiej (wzmiankowany w 1502 roku) oraz podkomorzym bełskim od 1503 roku, drugi sędzią ziemskim od 1512 roku i podkomorzym bełskim od 1522 roku. Jan Żółkiewski w 1535 roku był chorążym chełmskim i posłem na sejm. Tomasz Żółkiewski w tym samym okresie uczestniczył w wojnie moskiewskiej. Żółkiewscy, aczkolwiek byli rodem pochodzenia polskiego (według Paprockiego i Niesieckiego przybyli na chełmsko-bełskie pogranicze polsko-ruskie z Mazowsza), w bliżej nieznanych okolicznościach i czasie stali się wyznawcami prawosławia oraz ulegali stopniowo obyczajowej rutenizacji. Było to związane z faktem, że w czasach gdy osiedli na ziemi chełmskiej przeważającą siłą społeczną był tam kościół prawosławny natomiast parafie kościoła rzymskokatolickiego zaczęto na tych ziemiach organizować dopiero od około 1417 roku i proces ten trwał całe lata. Walkę o "rząd dusz" z prawosławiem rozpoczął dopiero za swego pontyfikatu w latach 1417-1452 biskup chełmski Jan Biskupiec, który po licznych nieudanych próbach poprzedników zorganizował sieć parafii. Minęły jednak dziesięciolecia zanim struktura biskupstwa została ustabilizowana o czym świadczą takie fakty jak przeniesienie stolicy diecezji przez biskupa Pawła z Grabowa do Hrubieszowa w 1473 roku czy wreszcie kolejna zmiana jej lokalizacji dokonana przez biskupa Macieja ze Starej Łomży. Przeniósł on stolicę swego biskupstwa do Krasnegostawu w 1490 roku. W tym samym czasie kościół prawosławny pozostawał prężną siłą, którą władze królewskie próbowały osłabić nawet przez wydawanie zakazów wznoszenia nowych cerkwi (1436). W samej Żółkwi parafię ufundowano wprawdzie w 1417 roku jednak władze kościelne dokonały jej erekcji dopiero w 1451 roku, a następne wzmianki o jej istnieniu pochodzą dopiero z 1515 roku. Wynika stąd, że rejonie tym przeważali wyznawcy wiary prawosławnej, natomiast łacinników było stosunkowo niewielu. W takim otoczeniu kulturowym Żółkiewscy herbu Lubicz stopniowo przekształcili się w prawosławną familię herbowych. Proces odwrotny - polonizacja szlachty na Rusi Czerwonej, zarówno rdzennie ruskiej jak i napływowej, która w wyniku oddziaływania kultury ruskiej uległa wcześniej rutenizacji (jak Żółkiewscy), przybrał na sile dopiero od lat 1434-1462 tzn. od utworzenia województwa ruskiego oraz województwa bełskiego i rozciągnięcia na tych obszarach prawa i obyczaju polskiego. Dlatego też dziad hetmana Mikołaj Żółkiewski został nazwany przez jednego z historyków nie do końca słusznie "szlachcicem polskim świeżo co ze starych, ruskich bojarów wykutym". Ojciec hetmana Stanisław Żółkiewski (zm.1588) był twórcą materialnej pozycji rodu, ponieważ zdołał skumulować we własnych rękach znaczny majątek. Początkowo był właścicielem bądź współwłaścicielem zaledwie sześciu wsi (m.in. Poperczyn,Wola, Rożki i Wierzbica koło Krasnegostawu). Skończył zaś życie jako jeden z najbogatszych magnatów na Rusi Czerwonej. On właśnie, podobnie jak jego ojciec Mikołaj gorliwy wyznawca prawosławia oraz w sensie kulturowym polskojęzyczny Rusin (równocześnie typowy szlachcic polski), dokonał konwersji swego rodu po kilku generacjach z powrotem na katolicyzm, chociaż inne gałęzie Żółkiewskich stały się na krótko ostoją kalwinizmu.

Powiat krasnystawski oraz istniejąca tam wieś Żółkiew, które wcielił do Korony Polskiej Władysław Jagiełło w roku 1387, były też gniazdem rodowym innej rodziny o tym samym nazwisku - Żółkiewskich herbu Bończa, którzy jak wzmiankuje w swym herbarzu Bartosz Paprocki nazywali się również Radwanami. W herbarzu Kaspra Niesieckiego istnieją wzmianki łączące Żółkiewskich herbu Bończa z ziemią łukowską. W dokumentach występują oni jako "z Żółkwi Żółkiewscy". Relacje pomiędzy oboma rodzinami są niejasne, zwłaszcza jeśli chodzi o ich kolebkę rodową. Nie jest jasne czy dawna wieś Żółkiew, później przemianowana na Żółkiewkę jest pierwotną siedzibą rodową Żółkiewskich herbu Lubicz czy też Żółkiewskich herbu Bończa czy może obu rodów. Nie wiadomo czy rody te są spokrewnione. Być może w tej samej okolicy istniały dwie wsie rodowe o nazwach: Żółkiew (ta stała się kolebką Żółkiewskich herbu Bończa) i Żółkiewka (ta była kolebką Żółkiewskich herbu Lubicz). Istnieje również możliwość, że Żółkiewscy herbu Lubicz utracili swe pierwotne gniazdo rodowe - wieś Żółkiew na rzecz innego rodu, który po pewnym czasie przejął od nabytej miejscowości identyczne nazwisko - Żółkiewskich (herbu Bończa). Jest też niewykluczone, że ród rozdzielił się w przeszłości na dwie gałęzie, z których jedna przybrała odmienny herb.

Mazowieckie pochodzenie Żółkiewskich herbu Lubicz usiłował zakwestionować Julian Bartoszewicz w wydanej w roku 1868 encyklopedii Orgelbranda. Według przedstawionego tam poglądu tego historyka ród Żółkiewskich pochodził z ruskiej szlachty halickiej. Wzmianki w herbarzach o wyjściu przodków hetmańskich z Mazowsza arbitralnie uznał on za legendę, mimo iż ani Paprocki ani Niesiecki tego wątku pośród legend nie umieszczali. Nie przedstawił jednak Bartoszewicz poza osobistymi dywagacjami żadnych dowodów ruskiego pochodzenia rodu hetmańskiego, a także żadnych argumentów (poza pewnymi spekulacjami) które podważałyby wzmiankę występującą u Paprockiego, że wywodził się tenże ród z Mazowsza. Zresztą wymienił pośród owej szlachty halickiej także i Herburtów, którzy nie byli pochodzenia ruskiego, co każe zachować ostrożność wobec jego poglądów. Wiadomo, że polska kolonizacja szlachecka na ziemie Rusi Czerwonej nabrała tempa w drugiej połowie XIV wieku za rządów Kazimierza Wielkiego, Władysława Opolczyka oraz Władysława Jagiełły by w XV i XVI wieku stać się procesem niemal masowym. W tym ruchu kolonizatorskim wielki udział miały właśnie drobne rody mazowieckie, gdyż to one w latach 1388-1462 (a także i potem) kolonizowały księstwo bełskie i sąsiednie ziemie ruskie.

Stanisław Żółkiewski
Stanisław Żółkiewski

[edytuj] Życiorys

Karierę polityczną rozpoczął u boku kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. W 1573 wyjechał z delegacją posłów do Paryża, w celu oznajmienia Henrykowi Walezemu jego wyboru na króla Polski. Wkrótce udał się na dwór cesarza Maksymiliana II Habsburga. Został sekretarzem króla Stefana Batorego.

W czasie wojny Rzeczypospolitej z Gdańskiem odznaczył sie w bitwie pod Lubiszewem 17 kwietnia 1577. Wziął też udział w wyprawie Stefana Batorego na Rosję. 12 maja 1584 r. aresztował słynnego banitę Samuela Zborowskiego.

W czasie wojny domowej, opowiedział się po stronie Zygmunta III Wazy. W 1588 wyróżnił się w bitwie pod Byczyną, gdzie został ciężko ranny[1]. Był stałym doradcą Jana Zamoyskiego. Dzięki jego protekcji dostał buławę mniejszą koronną, a w 1590 został kasztelanem lwowskim. W 1595 uczestniczył u boku Zamoyskiego w wyprawie do Mołdawii, w celu osadzenia na tamtejszym tronie polskiego lennika Jeremiego Mohyły. Wziął udział pierwszej bitwie pod Cecorą. W 1596 stłumił powstanie Semena Nalewajki, przy czym w niejasnych okolicznościach doszło do wymordowania kozackich jeńców. Sam Żółkiewski tłumaczył to zajście niesubordynacją wojska. Faktem jest też, że hetman obiecał kapitulującemu Nalewajce darowanie życia, zaś ten później został skazany na śmierć - co odbyło się za zgodą króla Zygmunta, wbrew Żółkiewskiemu. W 1597 na miejscu wsi Winniki założył miasto Żółkiew, które stało się siedzibą rodu.

W 1600 wyprawił się z wojskiem polskim na Wołoszczyznę i przyczynił się do zwycięstwa Zamoyskiego nad Michałem Walecznym w bitwie pod Bukową. W 1602 przerzucił swoje jednostki do Estonii by wziąć udział w wojnie polsko-szwedzkiej. Przeprowadził wiele udanych operacji zaczepnych i w czerwcu 1602 pobił Szwedów w bitwie pod Rewlem.

W 1607 pokonał siły rokoszu Zebrzydowskiego w bitwie pod Guzowem. W nagrodę w 1608 został mianowany wojewodą kijowskim.

W 1609 stanął na czele polskiego korpusu interwencyjnego, wysłanego na ratunek tzw. dymitriady, w której wojska magnatów polskich zaplątały się w rosyjską wojnę domową. Interwencja rozpoczęła oficjalnie wojnę polsko-rosyjską 1609-1618. Rozpoczął długotrwałe oblężenie Smoleńska. 4 lipca 1610 w słynnej bitwie pod Kłuszynem odniósł swoje największe zwycięstwo pokonując niewielkim 7-tysięcznym oddziałem wojska armię rosyjską liczącą 30 000 wspieraną przez korpus szwedzki liczący 5000 wojska, po czym na dwa lata zajął Moskwę. Wziął do niewoli cara Wasyla Szujskiego i jego dwóch synów. Był zwolennikiem osadzenia na tronie moskiewskim syna króla Zygmunta III Wazy Władysława[2] oraz unii między Polską a Moskwą. 28 sierpnia 1610 podpisał w Moskwie z bojarami rosyjskimi układ, mocą którego królewicz Władysław został ogłoszony carem Rosji.

Stanisław Żółkiewski przedstawia carów Szujskich na sejmie warszawskim 1611, obraz Jana Matejki
Stanisław Żółkiewski przedstawia carów Szujskich na sejmie warszawskim 1611, obraz Jana Matejki

W 1611 na Sejmie uroczyście przyprowadził jeńców Szujskich, których zmusił do złożenia hołdu Zygmuntowi III Wazie. Podkanclerzy Feliks Kryski podziękował mu w imieniu króla słowami: Sama sława imię Waszmości in longam rozniesie posteritatem, boś to sprawił, co nad siły i wszelkie było oczekiwanie.

Od 1612 kierował karierą przyszłego hetmana Stanisława Koniecpolskiego, za którego wydał swą córkę Katarzynę. W tym też roku, wobec groźby najazdu Tatarów zmuszony był pod Brahą do wejścia w układy z uzurpatorem tronu mołdawskiego hospodarem Stefanem Tomszą.

Na sejmie w 1616 przedłożył projekt zwiększenia kompetencji urzędu hetmańskiego i zwiększenia liczby stałego wojska Rzeczypospolitej do 10 000.

W polityce zagranicznej był zwolennikiem przeprowadzenia działań zaczepnych przeciwko Rosji, przy zachowaniu neutralności Turcji i przekupieniu Tatarów. Sam zorganizował spisek, mający na celu zabicie niewygodnego dla Polski hospodara i dokonanie zamachu stanu w Mołdawii.

23 września 1617 podpisał porozumienie z Turcją pod Jarugą, mocą którego Rzeczpospolita zrzekał się swoich wpływów w Mołdawii i zobowiązywała się do powstrzymania kozaków.

W 1618 został hetmanem i kanclerzem wielkim koronnym. Nie radził sobie z najazdami tatarskimi na Ruś, oskarżany o nieudolność i tchórzostwo po porażce pod Oryniem w 1618 roku. W 1619 podpisał porozumienie z kozakami pod Powołoczą, gdzie zobowiązali się oni do nienapadania na imperium osmańskie.

Śmierć hetmana Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą, obraz Walerego Eljasza Radzikowskiego
Śmierć hetmana Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą, obraz Walerego Eljasza Radzikowskiego

W 1620 prowadził źle przygotowaną wyprawę na Mołdawię i poniósł ciężką klęskę w bitwie pod Cecorą - zginął w nocy z 6 na 7 października 1620 podczas odwrotu wojsk polskich. Jego głowę nadziano na pikę i odesłano sułtanowi. Do niewoli dostał się też syn hetmana – Jan, który wraz z bezgłowym ciałem ojca został wykupiony przez matkę Reginę z Herburtów. Został pochowany w żółkiewskiej farze.

Był pierwszym Europejczykiem, który zdobył Moskwę i jedynym, który okupował stolicę Rosji. Pozostawił po sobie dzieło Początek i progres wojny moskiewskiej oraz swoje słynne powiedzenie "pięknie i słodko umrzeć za ojczyznę".

Jego prawnukiem był Jan III Sobieski. Jak głosi legenda, kiedy małego Sobieskiego położono na kamiennej trumnie Żółkiewskiego, trumna pękła i sam hetman Żółkiewski miał powiedzieć: "Z naszych kości powstał mściciel."

[edytuj] Przypisy

  1. Ciężko postrzelony w nogę, która z wiekiem coraz bardziej mu dokuczała - w bitwie pod Kłuszynem nie mógł dosiąść konia i jechał w kolasce.
  2. Co sprzeczne było z polityką króla Zygmunta III Wazy.

[edytuj] Bibliografia

Commons
Wikicytaty
Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
Stanisław Żółkiewski
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com