Surrealizm
Z Wikipedii
Surrealizm (zwany także nadrealizmem) – kierunek w sztuce powstały w 1924 we Francji, początkowo występujący wyłącznie w literaturze, później w sztukach plastycznych, filmie i teatrze. Termin ten stworzył w 1917 roku Guillaume Apollinaire.
Spis treści |
[edytuj] Historia, przedstawiciele i założenia kierunku
W założeniach miał to być bunt przeciw klasycyzmowi, realizmowi, empiryzmowi, racjonalizmowi, utylitaryzmowi i konwencjom w sztuce. Teoretykiem tego nurtu był filozof i poeta André Breton. Rok po ogłoszeniu Manifestu surrealistycznego, w 1925 odbyła się pierwsza wystawa. Od 1924 grupa surrealistów wydawała pismo "Rewolucja surrealistyczna".
W malarstwie założeniem surrealizmu było "wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej". Artyści starali się wykreować obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu, fantazji, halucynacji, a odsunięcie od racjonalizmu.
Przedstawicielami tego nurtu w malarstwie byli: Salvador Dalí, Giorgio de Chirico, Max Ernst, Hans Arp (również w poezji), Marcel Duchamp, Francis Picabia, Osvaldo Licini, René Magritte. W roku 1924 powstało Biuro Poszukiwań Surrealistycznych stanowiące rodzaj poradni. Poeci tworzący w stylu surrealizmu to m.in.: Philippe Soupault, Louis Aragon, Paul Éluard, Michel Leiris, Benjamin Péret, Tristan Tzara, René Char (jego wczesna twórczość), Aimé Césaire.
Jako istotną inspirację dla dzieł surrealistów przyjmuje się malarstwo Hieronima Boscha, żyjącego na przełomie XV i XVI wieku. Ponadto korzystali oni z doświadczeń dadaizmu. Natomiast jeśli chodzi o inspirację literacką, ich mistrzem był Comte de Lautréamont, ze względu na książkę, którą napisał w 1868-69 pt. Les Chants de Maldoror (Pieśni Maldorora). W 1938 André Breton nazwał jego poezję "klatką z azbestu zamykającą serce rozżarzone do białości". Z tym samym entuzjazmem przyjmowali gwałtowne zerwanie Lautréamonta z poglądami, które zawarł w Pieśniach Maldorora. Istotna dla surrealistów była także twórczość Rimbauda.
Celem ich działania było zbadanie sfery nieświadomości, uważali bowiem, że człowiekiem rządzą siły niezależne od jego świadomego "ja" – surrealiści zafascynowani byli hipnozą, pismem automatycznym, mediumizmem – jednym słowem zjawiskami, których badaniem zajęła się rozwijająca się w owym czasie psychoanaliza; jej najwybitniejszymi przedstawicielami byli wówczas Carl Gustav Jung i Zygmunt Freud. Mimo, iż surrealiści odwoływali się do teorii Freuda, on sam pisał po spotkaniu z Salvadorem Dalí: jestem wciąż skłonny uważać surrealistów [...] za stuprocentowych wariatów[1]. Przypisywali ogromną rolę niepohamowanej wyobraźni, czerpali również z niektórych założeń romantyzmu. Pragnęli odnajdywać i kultywować cudowność[2], a także dramatyzować nawet pozornie zwyczajne wydarzenia. Duże znaczenie miał dla nich także element zaskoczenia, absurdu i nonsensu; czerpali z niego wszyscy twórcy surrealizmu, także m.in. Meret Oppenheim. Surrealiści pisali również listy otwarte, m.in. do papieża, Dalajlamy, rektorów uniwersyteckich. Miały one na celu prowokację intelektualną[3].
[edytuj] Ważniejsze manifesty, artykuły, odczyty z lat 1919-1953
- 1919 – Philippe Soupault, Andre Breton: Pola magnetyczne
- 1920 – Tristan Tzara: Manifest o miłości słabej i miłości gorzkiej
- 1924 – A. Breton: Manifest surrealizmu (wydany z prozą poetycką pt. Rozpuszczalna ryba)
- 1925 – List do rektorów uniwersytetów europejskich
- 1925 – Deklaracja Biura Poszukiwań Surrealistycznych
- 1928 – Andre Breton: Surrealizm i malarstwo
- 1929 – Ankieta na temat miłości
- 1930 – A. Breton: Drugi manifest surrealizmu
- 1932 – A. Breton: Funkcja poety
- 1935 – A. Breton: Surrealistyczna sytuacja przedmiotu
- 1936 – Paul Éluard: Definicja
- 1937 – A. Breton: Piękno będzie konwulsyjne albo go wcale nie będzie
- 1941 – A. Breton: Geneza i perspektywy artystyczne surrealizmu
- 1942 – A. Breton: Samoukowie zwani "naiwnymi"
- 1942 – A. Breton: Prolegomena do trzeciego manifestu surrealizmu albo nie
- 1942 – A. Breton: Sytuacja surrealizmu między dwiema wojnami
- 1953 – A. Breton: Surrealizm w swoich dziełach żywych
Oficjalnie członkami powołanej przez Bretona grupy surrealistów byli:
|
|
[edytuj] Spuścizna
W historii sztuki, surrealizm pojawił się również w formie happeningu. Najwybitniejszym przedstawicielem happeningu surrealistycznego był polski ruch Pomarańczowa Alternatywa, której twórca, Major Waldemar Fydrych w roku 1981 sformułował "Manifest Surrealizmu Socjalistycznego".
Swego rodzaju spadkobiercą happeningów surrealistycznych było powstałe w 2003 roku zjawisko o nazwie flash mob, którego najbardziej znanymi przedstawicielami były takie grupy jak nowojorski Mob Project, australijski Sydmob czy polski Warszawski Front Abstrakcyjny.
[edytuj] Bibliografia
- K.H. Rundżjo, Surrealizm w literaturze rosyjskiej, Rhytmos, Poznań 2007.
- Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia. Teksty wybrał i przełożył Adam Ważyk, Wydawnictwo Czytelnik 1976, Warszawa.
- Światopogląd surrealizmu. Jego założenia i konsekwencje dla teorii twórczości i teorii sztuki, Krystyna Janicka. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985. ISBN 83-221-0287-9
- Rozmowy z Picassem, Brassaï. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979. ISBN 83-06-00325-X, str. 15-31.
[edytuj] Literatura dodatkowa
- Krystyna Janicka, Surrealizm, Warszawa 1985.
- Anna Taborska, Spiskowcy Wyobraźni. Surrealizm, Gdańsk 2007.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Sztuka surrealizmu (en)
- Historia kierunku, jego przedstawiciele, dzieła (en)
- Artykuł w Portalu Edukacyjnym
Przypisy
- ↑ Z listu do Stefana Zweiga po spotkaniu z Dalím w 1938. Cytat zaczerpnięty z książki Rozmowy z Picassem, Brassaï, s. 31
- ↑ Z Manifestu surrealizmu: [...] cudowność jest zawsze piękna, wszystko jedno jaka cudowność, nie ma cudowności, która by nie była piękna.
- ↑ Adam Ważyk: Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, s. 23
