web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Suwałki - Wikipedia, wolna encyklopedia

Suwałki

Z Wikipedii

Współrzędne: 54°05' N 22°56' EGeografia

Suwałki
Herb
Herb Suwałk
Województwo podlaskie
Powiat miasto na prawach powiatu
Gmina
 - rodzaj
Suwałki
miejska
Założono 1690
Prawa miejskie 2 maja 1720
Prezydent Józef Gajewski
Powierzchnia 65,24 km²
Położenie 54° 05' N
22° 56' E
Wysokość 170 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2007)
 - liczba ludności
 - gęstość

69 208
1060,8 os./km²
Strefa numeracyjna
(do 2005)
+(48) 87
Kod pocztowy 16-400 do 16-403 i 16-430 do 16-434,
Tablice rejestracyjne BS, BSU
Położenie na mapie Polski
Suwałki
Suwałki
Suwałki
Miasta partnerskie Francja Grande-Synthe
Litwa Mariampol
Litwa Olita
Niemcy Waren
Estonia Voru
Łotwa Rēzekne
Polska Kętrzyn
Słowacja Nitra
Urząd miejski3
ul. Mickiewicza 1
tel. 87 562-80-00; faks 87 562-80-98
(e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Suwałki (lit. Suvalkai, biał. Сувалкі, niem. Suwalken, 1941-44 Sudauen), miasto na prawach powiatu w północno-wschodniej Polsce w województwie podlaskim, położone nad rzeką Czarna Hańcza. Liczba mieszkańców 69.208 (30 czerwca 200724). Siedziba władz powiatu suwalskiego.

Spis treści

[edytuj] Geografia

Czarna Hańcza w Suwałkach
Czarna Hańcza w Suwałkach

[edytuj] Położenie

Suwałki leżą na Suwalszczyźnie, która pod względem geograficznym stanowi fragment Pojezierza Suwalskiego.

[edytuj] Klimat

W porównaniu z innymi rejonami Polski miasto znajduje się stosunkowo często pod wpływem arktycznych i kontynentalnych mas powietrza. Właśnie za sprawą arktycznych wpływów region ten jest zaliczany do najzimniejszych (poza górami) obszarów Polski, a w pobliżu miejscowości Wiżajny znajduje się "polski biegun zimna" (temperatura spada niekiedy nawet poniżej -40°C, jednak nie tu odnotowano najniższą temperaturę w historii Polski, a w Siedlcach).

Średnie dzienne wartości temperatur i opadów w Suwałkach[1]
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Czer Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rocznie
Śr. wysoka temperatura [°C] -1,7 -0,7 3,9 11,0 17,7 20,4 21,9 21,9 16,3 10,4 3,5 -0,1 10,4
Śr. niska temperatura [°C] -6,6 -6,3 -3,3 1,6 6,4 9,8 11,4 10,8 7,2 3,2 -0,9 -4,5 2,4
Opady [mm] 33 25 35 37 49 74 83 64 53 49 46 43 591

Zimy są tutaj na ogół długie i mroźne (nawet dwukrotnie dłuższe niż na zachodzie Polski), a wiosna dociera bardzo późno. Lato najczęściej bywa krótkie, ale za to bardzo ciepłe. Ekstremalne temperatury zanotowane na tym terenie to +36°C i -38°C.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Historia Suwałk, Historia Żydów w Suwałkach, Herb Suwałk.

[edytuj] Nazwa miasta

Sudowia - to średniowieczna nazwa Suwalszczyzny.

Kurhan na terenie Cmentarzyska Jaćwingów, którego południowa część położona jest na terenie Suwałk
Kurhan na terenie Cmentarzyska Jaćwingów, którego południowa część położona jest na terenie Suwałk
Pomnik poświęcony ofiarom nazizmu (Cmentarz żydowski w Suwałkach)
Pomnik poświęcony ofiarom nazizmu (Cmentarz żydowski w Suwałkach)
Dawny herb Suwałk, później guberni suwalskiej, a drzewo i wstęgi, wyobrażające rzeki do dziś są symbolami Suwalszczyzny. Obecnie w herbie powiatu suwalskiego znajdują się trzy rzeki: Rospuda, Czarna Hańcza i Marycha.
Dawny herb Suwałk, później guberni suwalskiej, a drzewo i wstęgi, wyobrażające rzeki do dziś są symbolami Suwalszczyzny. Obecnie w herbie powiatu suwalskiego znajdują się trzy rzeki: Rospuda, Czarna Hańcza i Marycha.

Znawcy toponomastyki do dziś nie rozszyfrowali zagadki pochodzenia nazwy miasta. A. Połujański[2] pisze o kilku osiedlonych tu suwiłkaj, co rzekomo miało po litewsku oznaczać włóczęgów. Ale słownik litewski zna tylko słowo susivilkai, czyli zbiegowisko, zgromadzenie. Według innej hipotezy nazwa składa się z przedrostka su- (w jęz. litewskim oznaczającego lokację "nad", “w pobliżu”) i rdzenia -valk- ( rzeczownika mającego geogr. znaczenie “wąska, mała rzeka, moczary”), co łącznie znaczyłoby "miejsce położone nad rzeczką, moczarami". Jest natomiast ciekawostką, że zamieszkujący Suwalszczyznę Litwini, którzy mówią dialektem "dzuków" używają słowa suwałka na określenie "zbieraniny". Podczas okupacji niemiecka administracja nazistowska wprowadziła w latach 1941-1944 nazwę niem. Sudauen.

[edytuj] Najważniejsze wydarzenia w historii Suwałk

Suwałki zostały założone w 1690 przez kamedułów wigierskich. Składały się wtedy z zaledwie dwóch domów. Król August II Mocny nadał miejscowości prawa miejskie 2 maja 1720.

Od 1815 miasto rozwijało się dynamicznie dzięki umieszczeniu tu siedziby władz województwa augustowskiego Królestwa Polskiego, a także położeniu na ważnym trakcie z Warszawy do Petersburga. Dodatkowym czynnikiem rozwoju było stacjonowanie 10 tysięcy żołnierzy, dla potrzeb których wybudowano rozległe koszary i cerkiew garnizonową - dziś jest to kościół św. Piotra i Pawła. Oddanie do użytku kolei warszawsko-petersburskiej wiodącej przez Białystok a omijającej Suwałki zahamowało rozwój miasta.

W Królestwie Polskim Suwałki były miastem garnizonowym. Zachowały się cztery duże zespoły koszarowe (zabytkowe), w których stacjonowało wojsko rosyjskie, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości - Wojsko Polskie. Można je znaleźć wychodząc z centrum w dowolną stronę świata.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Suwałki stały się siedzibą władz powiatowych. W dawnych, rosyjskich koszarach, rozlokowano: 2 Pułk Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego, 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. płk. Jana Leona Kozietulskiego, 41 Suwalski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, 4 Dywizjon Artylerii Konnej, 29 Pułk Artylerii Lekkiej, jak również (do wiosny 1939) Batalion KOP "Suwałki". Wszystkie te jednostki brały udział w działaniach wojennych przeciw Niemcom i Związkowi Radzieckiemu w 1939.

W czasie okupacji miasto zostało wcielone do Prus Wschodnich. Po II wojnie światowej Suwałki wolno odbudowywały się i rozwijały. W 1975 zostały stolicą województwa suwalskiego. Stan ten utrzymał się do 1998, kiedy to utraciły status miasta wojewódzkiego.

[edytuj] Podział administracyjny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Suwałk.

Suwałki dzielą się na kilkanaście osiedli o bardzo ograniczonym samorządzie. Każde z nich ma swoją nazwę, samorząd, władze. Różnica w liczbie mieszkańców i zajmowanego obszaru poszczególnych osiedli jest duża, gdyż obecnie funkcjonujący podział jest silnie związany z historią miasta i geografią.

[edytuj] Gospodarka

Suwałki są ośrodkiem przemysłu drzewnego, materiałów budowlanych, odzieżowego i spożywczego. Przemysł drzewny reprezentują takie firmy jak fabryka mebli Forte S.A., fabryka mebli Home Meble S.A. Meblet i Centrum Dystrybucji Mazowsze sp. z o.o.. W Suwałkach mieszczą się Zakłady Drobiarskie Animex, spółdzielnia mleczarska Sudowia oraz palarnia kawy Sido. Dużym zakładem przemysłu odzieżowego jest Odzieżowa Spółdzielnia Pracy im. Marii Konopnickiej. W Suwałkach zlokalizowany jest zakład produkcyjny nakryć głowy "Lesko". Ponadto w Suwałkach ma swoją siedzibę H. K. Produkcyjny Ośrodek Maszynowy, producent podkładów kolejowych - WPS Kolbet S.A.

[edytuj] Instytucje okołobiznesowe

  • Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschód w Suwałkach Sp. z o.o.
  • Stowarzyszenie Samorządów Polskich Euroregionu "Niemen"
  • Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.
  • Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Suwałkach
  • Agencja Rozwoju Regionalnego "ARES" S.A.
  • Międzynarodowe Wschodnie Centrum Innowacji
  • Suwalski Ośrodek Innowacji - Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT
  • Fundacja Programów Pomocowych dla Rolnictwa FAPA

[edytuj] Demografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ludność Suwałk.

[edytuj] Edukacja

Zobacz więcej w osobnym artykule: Edukacja w Suwałkach.
Zespół szkół nr 3 w Suwałkach
Zespół szkół nr 3 w Suwałkach

W Suwałkach funkcjonuje dziewięć przedszkoli, osiem szkół podstawowych (w tym dwie w zespołach szkół), siedem gimnazjów (w tym tylko dwa jako samodzielne placówki). W mieście istnieje 10 zespołów szkół średnich, a także jedno liceum ogólnokształcące działające oddzielnie.

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Drogi

Suwałki położone są przy międzynarodowej drodze na Litwę o nazwie "Via Baltica", przez przejście graniczne w Budzisku, oraz na końcu drogi krajowej nr 8. Mają połączenia drogowe ze wszystkimi okolicznymi miejscowościami. Na terenie miasta znajduje się dworzec PKS. Środkami komunikacji miejskiej są głównie autobusy Zakładu Komunikacji Miejskiej (ZKM), i taksówki.

[edytuj] Tranzyt

Suwałki są ważnym miastem tranzytowym, przez miasto przejeżdża około 4,5 tysiąca tirów dziennie. Zagraża to zdrowiu i bezpieczeństwu mieszkańców. Dlatego podjęto starania o budowę tzw. zachodniej obwodnicy Suwałk. Przez Suwałki przebiega droga krajowa nr 8

Widok Suwałk z lotu ptaka
Widok Suwałk z lotu ptaka

[edytuj] Zachodnia obwodnica Suwałk

Zobacz więcej w osobnym artykule: Zachodnia obwodnica Suwałk.

Jest to nieoficjalna nazwa planowanej obwodnicy Suwałk. Będzie częścią przyszłej trasy międzynarodowej Via Baltica. Przygotowania do budowy zaplanowane są do realizacji w następujących terminach:

  • zakładane uzyskanie decyzji o "środowiskowych uwarunkowaniach" - pierwszy kwartał 2007 roku,
  • zakładane uzyskanie decyzji o "ustaleniu lokalizacji drogi" - koniec 2007
  • wykup gruntów - do końca 2009,
  • rozpoczęcie realizacji - w 2010.

W ciągu ostatnich dwóch lat odbyło się wiele akcji protestacyjnych, których celem było przyśpieszenie budowy obwodnicy Suwałk. Protestujący mają silne argumenty, chcą przede wszystkim, aby przez miasto nie przejeżdżało 4-5 tysięcy tirów, ważne jest też bezpieczeństwo i zdrowie mieszkańców.

[edytuj] Kolej

Zobacz więcej w osobnym artykule: Suwałki (stacja kolejowa).

W mieście krzyżują się linie kolejowe z Sokółki i z Litwy. Na terenie miasta znajduje się dworzec PKP. Z Suwałk codziennie odjeżdża pociąg do litewskiej miejscowości Šeštokai, w której można się przesiąść na pociąg do Wilna. Kilka razy dziennie odjeżdża też pociąg do Warszawy (lub Wrocławia) przez Białystok.

Przez Suwałki będzie przebiegała trasa linii kolejowej Rail Baltica, która ma połączyć Warszawę z Helsinkami. Koszt budowy polskiego odcinka to 1 mld euro, z czego 75% ma pochodzić z pieniędzy europejskich. Dzięki zelektryfikowaniu odcinka Sokółka - granica państwa oraz wymianie torów i podłoża, pociąg do Suwałk będzie mógł dojechać z Warszawy w znacznie krótszym czasie, rozwijając prędkość ponad 160 km/h. Przewidziany termin realizacji inwestycji to 2013.

[edytuj] Lotnisko

Zobacz więcej w osobnym artykule: Aeroklub Suwalski.

W Suwałkach znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Suwalskiego.

Na przełomie marca i kwietnia 2007 Urząd Marszałkowski przeznaczył 100 mln złotych na budowę lotniska w Suwałkach. Pieniądze pochodzą z Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa podlaskiego. Za te pieniądze do 2013 roku ma powstać pas startowy o długości 1400 metrów, mały terminal o przepustowości kilku tysięcy osób rocznie, stacja do tankowania samolotów, stacja do tankowania samochodów, parkingi, mała wieża kontrolna, sklepy, hangary oraz droga dojazdowa z planowanej obecnie zachodniej obwodnicy miasta. Lotnisko ma obsługiwać samoloty zabierające na pokład do 40 pasażerów. Ma to zaspokoić głównie potrzeby ruchu turystycznego.

[edytuj] Komunikacja miejska

Zobacz więcej w osobnym artykule: Komunikacja miejska w Suwałkach.

Suwałki mają około 225 kilometrów[potrzebne źródło] linii autobusowych, po których kursuje 39 autobusów. Głównym węzłem komunikacyjnym jest Park Marii Konopnickiej. Ogółem wszystkich przystanków jest 234. PGK prowadzi obecnie 14 linii autobusowych, z których wszystkie kursują w godzinach 4:10-23:00. Dodatkowe linie otwierane są z różnych okazji np.: świąt. Rocznie przewozi się około 3 938 000 pasażerów.

[edytuj] Życie kulturalne i media

Zobacz więcej w osobnym artykule: Kultura w Suwałkach.
Deptak - ulica Chłodna
Deptak - ulica Chłodna

Organizacją większości imprez kulturalnych w Suwałkach zajmuje się Regionalny Ośrodek Kultury i Sztuki oraz Młodzieżowy Dom Kultury. Ciekawe prace z dziedziny malarstwa i fotografii prezentują galerie Chłodna 20 i PAcamera. Przy ROKiSie działała grupa fotograficzna PaCamera Club. Dni Suwałk obchodzone są 26-28 maja. Miasto jest organizatorem - w systemie biennale Międzynarodowego Festiwalu Ludowych Zespołów Tanecznych "Źródliska". Cyklicznymi wydarzeniami kulturalnymi są Międzynarodowy Festiwal Teatrów Dzieci i Młodzieży Wigraszek, Letnia Filharmonia Aukso, Teatr-Akcje, Suwalski Jarmark Folkloru oraz Przegląd Piosenki Żeglarskiej Szanty. W mieście znajduje się Muzeum Okręgowe w Suwałkach i Muzeum Marii Konopnickiej w Suwałkach, mieszczące się w domu rodzinnym poetki. Wydawany jest Tygodnik Suwalski.

[edytuj] Kina

  • Kino Bałtyk na ulicy Kościuszki
  • Kino Miś na ulicy Świerkowej (Nie istnieje Zlikwidowane)
  • Multikino - w budowie (skrzyżowanie ul. Dwernickiego i ul. Utrata)

[edytuj] Gazety

[edytuj] Radia

[edytuj] Telewizje

Deptak - ulica Chłodna
Deptak - ulica Chłodna

[edytuj] Turystyka

Zobacz więcej w osobnym artykule: Zalew Arkadia w Suwałkach.

W Suwałkach położony jest Zalew Arkadia. Nad zalewem jest także duża plaża miejska.

Suwałki mają doskonałe warunki do uprawiania turystyki, ponieważ niedaleko położony jest Wigierski Park Narodowy oraz Suwalski Park Krajobrazowy. Można tu uprawiać turystykę wodną, a także pieszą i rowerową. Do wypoczynku zachęcają liczne gospodarstwa agroturystyczne. Wiele potrzebnych informacji można uzyskać w Centrum Informacji i Promocji Regionu.

[edytuj] Sport

Zobacz więcej w osobnym artykule: Sport w Suwałkach.

Imprezami sportowymi zajmuje się Ośrodek Sportu i Rekreacji.W Suwałkach siedzibę ma, obecnie trzecioligowy, zespół Wigry Suwałki,grający w ekstraklasie Suwalski Klub Badmintona SKB Litpol-Mallow Suwałki - wielokrotny Mistrz Polski (1998,1999,2001,2002,2003,2004,2005,2007,2008) oraz drużyna unihokejowa Orły Suwałki. Suwałki mogą poszczycić się klubem Karate Kyokushin, który zajmuje czołowe miejsce w Polsce wśród klubów młodzieżowych. W 2007 roku, zostało otwarte lodowisko umieszczone w Parku Konstytucji 3 maja.

[edytuj] Ważniejsze miejsca i zabytki

Cmentarzysko Jaćwingów
Cmentarzysko Jaćwingów
Park Konstytucji 3 Maja
Park Konstytucji 3 Maja
  • Ulica Kościuszki z klasycystyczną zabudową
  • park Konstytucji 3 Maja, utrzymany w angielskim stylu (dąbek wolności, zegar słoneczny)
  • konkatedra św. Aleksandra
  • kościół św. Piotra i Pawła
  • zespół cmentarzy przy ul. Bakałarzewskiej
    • rzymskokatolicki
    • prawosławny
    • ewangelicki
    • żydowski
    • mahometański
  • muzeum okręgowe
  • dawny ratusz (obecnie budynek Urzędu Miejskiego w Suwałkach)
  • dawne gimnazjum męskie (obecnie I LO im. Marii Konopnickiej)
  • zespół koszar rozciągających się wokół starej części miasta
  • dom, w którym urodziła się i mieszkała Maria Konopnicka, obecnie muzeum
  • dworzec kolejowy
  • pomnik Marii Konopnickiej
  • XIX-wieczny browar
  • Cmentarz żydowski w Suwałkach
  • Cmentarz Jeńców Radzieckich

[edytuj] Pomnik Jana Pawła II

22 października 2007 r. w Suwałkach oficjalne osłonięto pomnik papieża Jana Pawła II.

[edytuj] Ważniejsze ulice, place, parki i ronda w Suwałkach

  • Ulice
    • Ulica Szpitalna
    • Ulica Kościuszki
    • Ulica Pułaskiego
    • Ulica Kowalskiego
    • Ulica Reja
    • Ulica Utrata
    • Ulica Sejnejska
    • Ulica Wojska Polskiego
    • Ulica Buczka
    • Ulica W.Reymonta
  • Place
    • Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego
    • Plac św.Krzyża
    • Plac Unii Europejskiej
  • Pasaże i deptaki
    • Ulica Chłodna
    • Pasaż Grande-Synthe
    • Dom handlowy Arkadia
    • Dom handlowy Alfa
  • Parki
    • Park Konstytucji 3 Maja
    • Park im. Marii Konopnickiej
  • Ronda (12 na terenie miasta)
    • Rondo "Solidarności"
    • Rondo Polskiej Organizacji Wojskowej
    • Rondo Unii Europejskiej
  • Inne

[edytuj] Ważne urzędy i instytucje

[edytuj] Ważniejsze aktualne inwestycje na terenie Suwałk

  • Galeria handlowa z multikinem na terenie byłego więzienia. Pomiędzy ulicami Utrata, Dwernickiego, Noniewicza. Trwa pierwszy etap budowy.
  • Supermarket przy ulicy Bulwarowej - przygotowany grunt pod budowę
  • Suwalski Park Technologiczny przy obwodnicy, teren pomiędzy ulicami Utrata i Wojska Polskiego. W roku 2007 wykonano przebudowę ulic dojazdowych, oraz uzbrojono teren
  • AquaPark, Na terenie Miejskiego Bazaru (ul. Świerkowa)

[edytuj] Honorowi obywatele Suwałk

[edytuj] Urodzeni w Suwałkach

[edytuj] Posłowie, senatorzy i eurodeputowani z Suwałk

[edytuj] Przypisy

  1. WorldWeather.org & IMGW: Historia pogody dla Suwałk (en). [dostęp 29 grudnia 2007].
  2. Aleksander Połujański: Wędrówki po gubernji augustowskiej w celu naukowym odbyte. 1859, ss. str. 217.  (polski)

[edytuj] Zobacz też

Ten artykuł jest częścią cyklu artykułów o Suwałkach
Suwałki, widok Śródmieścia z lotu ptaka
Historia
Herb miasta - Kalendarium - Historia Żydów - Dawne województwo suwalskie - Cmentarzysko Jaćwingów (Suwałki) - Hejnał Suwałk
Gospodarka
Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna
Media w Suwałkach
Telewizja Suwałki - Radio 5 - Suwalskie Echa - Tygodnik Suwalski - Tygodnik Suwalsko-Mazurski
Edukacja
Demografia
Transport i drogownictwo
Komunikacja miejska - Dworzec kolejowy - Dworzec PKS - Zachodnia obwodnica Suwałk - Autobusy miejskie - Suwalska Karta Miejska
Sport
Wigry Suwałki - Aeroklub Suwalski - Orły Suwałki - Zalew Arkadia
Kultura
Podział administracyjny

Suwałki na Wikimedia Commons

Suwałki na Wikinews

Strona internetowa Urzędu Miasta

[edytuj] Linki zewnętrzne

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com