Szydłowiec

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°14' N 20°51' E51.2333333 20.85 (Szydłowiec)

Szydłowiec
Herb Szydłowca
Dewiza: Dla Boga, Ojczyzny i społeczności.
Województwo	mazowieckie
Powiat	szydłowiecki
Gmina  - rodzaj	Szydłowiec miejsko-wiejska
Założono	XII w.
Prawa miejskie	1427[1]
Burmistrz	Andrzej Jarzyński (e-mail)
Powierzchnia	21,93 km²
Położenie	51° 14' N 20° 51' E
Wysokość	ok. 260 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2007)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	12 551 552,9 os./km² samodzielny ośrodek
Strefa numeracyjna (do 2005)	48-617
Kod pocztowy	26-500
Tablice rejestracyjne	WSZ
Położenie na mapie Polski Szydłowiec
TERC10 (TERYT)	1142130054
Miasta partnerskie	Rzeżyca Troki
Urząd miejski3 pl. Rynek Wielki 1 26-500 Szydłowiec Szydłowiec tel. 48 617-86-30; faks 48 617-05-10 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Szydłowiec w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Ten artykuł jest częścią cyklu artykułów o Szydłowcu

Symbole

Herb - Sztandar - Hejnał - Pieczęć

Geografia

Korzeniówka - Góra Trzech Krzyży - Osiedla Szydłowca

Demografia

Historia

Kalendarium - Włosi - Żydzi - Ziemia szydłowiecka - Bitwa pod Iłżą - Szkoci - Kościół szpitalny - Synagoga główna

Zabytki

Kościół farny - Synagoga garbarska - Zamek - Ratusz - Kirkut - Cmentarz - Pręgierz - Pomnik T. Kościuszki

Kultura

Kalendarz imprez - Centrum Kultury - Muzeum - Izba regionalna

Oświata

Sport

KS Szydłowianka - Zalew

Gospodarka

Podstrefa Szydłowiec - Profel - Kamieniołomy szydłowieckie - Szydłowieckie Forum Gospodarcze

Komunikacja

Ulice i place Szydłowca - Stacja kolejowa - Obwodnica

Polityka

Powiat - Gmina

Szydłowiec na Wikimedia Commons

Szydłowiec na Wikinews

Strona internetowa Urzędu Miasta

Szydłowiec (łac. Shidloviecz^[2], ros. Шидловец, niem. Shödleuweiß, fr. Schidlovietz^[3] esp. Shidlovetto, hebr. שידלוביץ, jid. שידלאווצע) - miasto w woj. mazowieckim, w powiecie szydłowieckim nad rzeką Korzeniówką. Siedziba powiatu i miejsko-wiejskiej gminy Szydłowiec. Miejscowość o dużym dziedzictwie kulturalno-historycznym, licząca około 13 tysięcy mieszkańców. Patronem miasta jest Święty Zygmunt Król.

Spis treści 1 Etymologia nazwy 1.1 Zawodowa 1.2 Patronimiczna 1.3 Kulturowa 2 Geografia 2.1 Położenie 2.2 Geologia 2.3 Hydrografia 2.4 Administracja 2.5 Demografia 2.5.1 Religia 2.5.2 Narodowość 3 Komunikacja 3.1 Sieć dróg 3.2 Tranzyt 3.3 Komunikacja autobusowa 3.4 Kolej 3.5 Prywatny transport osobowy 4 Historia 4.1 Początki i rozwój miasta 4.2 Upadek i zmiany właścicieli miasta 4.3 Czasy wojen 5 Turystyka 5.1 Zabytki 5.2 Zabytki nieistniejące 5.3 Przyroda 5.4 Tereny zielone 6 Kultura 6.1 Imprezy 6.2 Sztuka 6.3 Chór Miasta Szydłowca 7 Sport 8 Oświata 9 Gospodarka 9.1 Przemysł 9.2 Usługi 9.2.1 Handel 9.2.2 Noclegi i gastronomia 10 Polityka 11 Stowarzyszenia 12 Ciekawostki 13 Przypisy 14 Źródła 14.1 Bibliografia 14.2 Fotografia 15 Zobacz też 16 Linki zewnętrzne

[edytuj] Etymologia nazwy

Pochodzenie nazwy miasta nie jest do końca zbadane. Istnieją 5 teorii wyjaśniające jej genezę. Wszystkie są czystymi, najbliższymi prawdzie kulturalnej i historycznej, spekulacjami i dedukcją naukową.

[edytuj] Zawodowa

• Pierwsza z nich wywodzi się z charakterystyki kulturowej dawnego grodu. Szydłowiec był sporym ośrodkiem skupu tkanin pomiędzy Krakowem, a Łęczycą. Stąd też gród był osadą służebną zamieszkałą przez szydłów, czyli ze starosłowiańskiego szyjących, krawców lub ich narzędziom "szydła". Zaś nazwa powstałego później miasta pochodzi od tegoż grodu.

• Możliwe są też zgromadzenia krawców - "wiece", które mogły się odbywać na placu osady. "Szydło" i "Wiec" tworzy razem "Szydłowiec".

[edytuj] Patronimiczna

• Inna z teorii opiera się na fakcie posiadania tych dóbr przez ród Szydłowieckich. Jednak Szydłowieccy przyjęli to nazwisko na cześć swojego miasta, dlatego ta teoria jest błędna.

[edytuj] Kulturowa

• Nazwa "Szydłowiec" miałaby oznaczać tyle co "duży Szydłów". Szydłów był w owym czasie jednym z najprężniej rozwijającym się miastem na Kielecczyźnie, być może ku dobrej wróżbie miastu Odrowążowie nadali miejscowości taką nazwę. Argumentem idącym za tą nazwą jest leżąca pod Szydłowcem wieś Szydłówek, której nazwa może być zaczerpnięta od większej miejscowości, położonej obok jaką był Szydłów, który mógł później zamienić nazwę na Szydłowiec.

• Szydłowiec może również oznaczać "mały Szydłów" co może potwierdzać zasiedlenie pierwszej osady przez przybyszów z Szydłowa.^[4]

Na górę strony

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Szydłowiec położony jest w południowej części województwa mazowieckiego, w pobliżu granicy z województwem świętokrzyskim. Mimo to miasto ulokowane jest na północnych zboczach Małopolski, a ściślej rzecz biorąc ziemi radomskiej. Geograficznie Szydłowiec położony jest w geologicznym leju utworzonym przez nachodzące na siebie Przedgórze Iłżeckie od wschodu i Garb Gielniowski od południowego zachodu.

[edytuj] Geologia

Miasto położone jest na terenach pogranicza cofającego się lądolodu, a także cały jego współczesny teren był morzem. Dało to wiele surowców mineralnych, głównie glebotwórczych tj. glin oraz skalnych: piaskowca i marglu. Występują tu także głębokie rudy żelaza. Mimo tych dogodności gleby są tutaj słabej i średniej klasy - przeważają tu rędziny.

[edytuj] Hydrografia

Szydłowiec położony jest nad Korzeniówką, z czego wynika, że jest to pośrednio po Szabasówce i Radomce lewy dopływ Wisły. Rzeczka ta jest bardzo zanieczyszczona. Dowodzi tego brak raków, które zamieszkiwały górną jej część jeszcze w latach 60. XX wieku. Powodem tego może być najpewniej źle zaprojektowany Zalew. Mimo to w mieście znajdują się źródła wody mineralnej, która jest butelkowana i rozprowadzana przez firmę "DAN". Kolejnym dużym zbiornikiem wodnym w mieście jest fosa, która otacza wyspę zamkową. Ponadto w Szydłowcu przy ul. Sowińskiego oraz Browarskiej znajduje się kilka stawów rybnych, będących własnością prywatną.

[edytuj] Administracja

Szydłowiec, tak jak cała ziemia radomska, przechodził w swoich dziejach w ręce różnych jednostek administracyjnych od województwa sandomierskiego przez Królestwo Polskie po województwo radomskie i mazowieckie. Podobnie rzecz się miała z powiatami, własna jednostka tego typu - powiat szydłowiecki utworzony został w 1809 roku. Następnie w 1951 roku i ponownie w 1999 roku.

Miasto nie posiada podziału administracyjnego, mimo to w świadomości szydłowian utrwalił się podział na osiedla i dzielnice, których granice wyznaczają najczęściej różnice w czasie ich powstania, funkcji oraz zabudowy czy główne trakty komunikacyjne.

[edytuj] Demografia

[edytuj] Religia

Większość mieszkańców miasta to katolicy wyznania rzymskokatolickiego, jednak zapiski parafialne informują o rodzinach mariawickich i prawosławnych. Nieliczny odsetek ludności stanowią Świadkowie Jehowy, którzy posiadają lokalny dom modlitwy przy ul. Północnej.

W Szydłowcu mieści się siedziba dekanatu szydłowieckiego grupującego kilka okolicznych parafii w tym tutejszą parafię św. Zygmunta. W mieście znajduje się cmentarz parafialny i żydowski (obecnie lapidarium). Mają tutaj placówkę siostry michalitki, prowadzące przedszkole oraz świetlicę "Nazaret". Szydłowiec poza parafią św. Zygmunta przynależy do parafii Narodzenia NMP w Szydłówku, która swym zasięgiem obejmuje os. Wschód oraz do parafii MB Nieustającej Pomocy w Hucie, do której przynależy ulica Sosnowa. W historii Szydłowca wymienia się jeszcze jeden kościół mianowicie kościół szpitalny św. Ducha i św. Anny, który spłonął w pożarze miejskim pod koniec XIX wieku.

Szydłowiec od XVIII w. do okresu II wojny światowej był dużym skupiskiem żydowskim. Mieściły się tutaj dwie synagogi, garbarska oraz publiczna przy której istniała jedna z większych w Polsce nekropoli żydowskich - Kirkut Szydłowiecki. W XVI wieku w mieście istniała także gmina protestancka, która nie natrafiła na podatny grunt.

[edytuj] Narodowość

Od XVI do 3 dekady XX wieku, miasto było ośrodkiem życia kulturalnego wielu mniejszości narodowych, a mianowicie Włochów, Litwinów, Niemców, Żydów, Szkotów i Romów. Żydzi i Szkoci zajmowali się zazwyczaj handlem, Włosi kamieniarstwem oraz projektowaniem. W 1819 roku, Żydzi stanowili 60% ludności miasta. Żydzi zamieszkiwali miasto do czasów II wojny światowej, po wojnie najliczniejszą mniejszością byli Romowie. Romowie do dziś zamieszkują znaczną część Podgórza. Obecna struktura narodowościowa nie jest zbytnio zróżnicowana. Większość mieszkańców stanowią Polacy, pierwszą mniejszością narodową są Romowie, żyją tu też pojedynczy Arabowie oraz przedstawiciele narodów byłego ZSRR.

Na górę strony

[edytuj] Komunikacja

[edytuj] Sieć dróg

W mieście krzyżują się: droga krajowa 7 , która jest częścią trasy europejskiej E77 i droga wojewódzka nr 727 Przysucha-Szydłowiec-Wierzbica. Miasto posiada kilka znaczących połączeń lokalnych. Droga powiatowa Szydłowiec-Iłża-Zwoleń, która stanowi połączenie tranzytowe z Lublinem. Kolejne drogi powiatowe łączące miasto z Końskimi, Wąchockiem i Starachowicami. Za głównymi zabudowaniami miejskimi, po stronie wschodniej, znajduje się obwodnica, która na skrzyżowaniu z ul. Jastrzębską 727 posiada sygnalizację świetlną. Miasto położone jest 29 kilometrów na południe od Radomia a 11 na północ od Skarżyska.

[edytuj] Tranzyt

Szydłowiec jest głównym ośrodkiem tranzytowym południowych kresów ziemi radomskiej. Ze względu na historyczne położenie i węzeł wewnętrznej sieci dróg miasto posiada dużą, jak na swoje rozmiary, infrastrukturę umożliwiającą swobodny ruch drogowy towarów i jego przeładunek. Stwarza to także dogodne możliwości podróżowania między miastami.

[edytuj] Komunikacja autobusowa

Połączenia podmiejskie oraz dalekobieżne obsługiwane były przez Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Skarżysku, a następnie, po przeprowadzonej w 2003 roku prywatyzacji, przez PKS-Iwopol spółka z o.o. Przedsiębiorstwo, pomimo zmiany właściciela, było w coraz gorszej kondycji finansowej. Wyraźnym początkiem ostatecznego upadku było zajęcie części taboru na pokrycie długów wobec wierzycieli. Na początku 2007 r. likwidacja spółki stała się nieunikniona - PKS-Iwopol przestał istnieć z dniem 1 kwietnia, a pozostały tabor, kursy oraz część załogi przejął starachowicki PKS. W mieście znajduje się dworzec autobusowy, liczne przystanki, dwie stacje paliw, trzy gazu oraz motel.

[edytuj] Kolej

Na przedmieściach znajduje się stacja kolejowa - Szydłowiec położona na wschód od centrum miasta. Już w 1885 roku przeprowadzono linię kolejową z Dąbrowy Górniczej do Dęblina, w Szydłowcu miał istnieć węzeł kolejowy, ale z powodu sprzeciwu mieszkańców przeprowadzono go o kilkanaście kilometrów dalej w miejscowości Skarżysko-Kamienna. W czasie II wojny światowej Stacja PKP Szydłowiec została niemalże całkowicie zburzona. Pozostał tylko jej niewielki fragment, który do dnia dzisiejszego znajduje się w opłakanym stanie.

Aktualnie komunikacja zapewniona jest do Skarżyska-Kamiennej, Radomia i Dęblina. Zatrzymują się tu też pociągi pospieszne, zapewniające dojazd do Warszawy, Lublina, Kielc, Krakowa, Katowic, Wrocławia, Olsztyna, Białegostoku, a w sezonie również do Zakopanego i Gdańska.

[edytuj] Prywatny transport osobowy

W warunkach gospodarki wolnorynkowej dotychczasowi monopoliści w sektorze usług przewozowych - MKS i PKS - stopniowo tracili swą pozycję na rzecz prywatnej konkurencji. Obecnie większość połączeń realizowanych jest przez prywatne "busy" - istnieje kilka linii. Komunikacją wewnątrz miejską zajmuje się jedyne w okolicy przedsiębiorstwo - "Maxi Taxi".

Na górę strony

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki i rozwój miasta

Pierwotnie w miejscu Szydłowca istniał gród, którego właścicielami, z nominacji Bolesława III Krzywoustego w XII w. zostali Odrowążowie. Pod koniec XIV wieku bracia Jakub i Sławko Odrowążowie założyli na południe od grodu osadę targową, która wkrótce się rozrosła. Bracia na cześć miejscowości przyjęli nazwisko Szydłowieccy, a niedługo potem nadali osadzie prawa miejskie zwane prawem średzkim. Potwierdzone ono zostało dekretem z 1305 roku nadanym przez Wacława III Przemyślidę. Następnie prawo to zostało potwierdzone przez Władysława II Jagiełłę w 1427^[5].

W 1401 Jakub i Sławko Szydłowieccy erygowali parafię i w centrum miasta wybudowali drewniany, gotycki kościół pod wezwaniem Świętego Zygmunta Króla. Za czasów Stanisława Szydłowieckiego powstał pierwszy zamek wybudowany w stylu gotyku saksońskiego. W latach 1493-1525 trwała przebudowa (wymurowanie) fary św. Zygmunta w stylu saksońskim.

Wskutek braku męskich potomków w rodzie Szydłowieckich w 1547 r. miasto przechodzi w ręce Radziwiłów i pozostaje w rękach przedstawicieli tego rodu przez kilka stuleci. Właściciele odtąd tutaj nie rezydowali, jednak w XVI wieku dynamiczny rozwój miasta trwał. Wtedy do Szydłowca zjechali Szkoci (gł. bankowcy i kupcy) oraz Włosi (kamieniarze, budowniczowie i artyści) W latach 1602-1629 budowano na rynku ratusz miejski.

[edytuj] Upadek i zmiany właścicieli miasta

Od II poł. XVII stulecia w Szydłowcu zaczęli się licznie osiedlać Żydzi. Okres ten, podobnie jak i wiek XVIII, przyniósł początek upadku miasta - liczne zarazy i wojny (szczególnie epidemia dżumy w latach 1652-3 oraz III wojna północna) spowodowały wyludnienie miasta (90%) i ruinę majątków mieszczan. Miasto spustoszało, na miejsce osadników polskich Ks. Leon Michał Radziwiłł sprowadził Żydów. Pozycje tej grupy etnicznej usankcjonowano Ordynacją Współżycia Wzajemnego Osad Żydowskiej z Katolicką Miasta Szydłowca. Gmina Żydowska rosła w siłę, wybudowano synagogę w 1711 r. Po III rozbiorze Polski Szydłowiec należał do zaboru austriackiego, a następnie, od 1815 r., do zaboru rosyjskiego.

W 1802 r., po śmierci Macieja Radziwiłła dobra Szydłowieckie przeszły w drodze licytacji w ręce Anny ks. Sapieżyny, która z kolei w 1828 r. odsprzedała dobra Szydłowieckie skarbowi Królestwa Polskiego. Mimo złego rozwoju gospodarczego terenów polskich pod zaborem rosyjskim Szydłowiec stał się wyjątkiem potwierdzającym tą regułę. Do miasta zjechali się różni usługodawcy oraz zwiększono wydobycie ekskluzywnego w Europie piaskowca. W 1863 r. Szydłowiec był jednym z pierwszych miast wyzwolonych przez powstańców styczniowych.

[edytuj] Czasy wojen

W czasie I wojny światowej miasto niewiele ucierpiało. Najbardziej wojnę odczuł ratusz, który stracił wieżę w wyniku ostrzelania przez artylerię austriacką. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, Szydłowiec znalazł się w powiecie koneckim, w województwie kieleckim.

Okres II RP charakteryzował się w mieście szeroko rozumianym rozwojem. Szydłowiec powiększył się terytorialnie i pod względem liczby ludności. Nastąpił rozwój oświaty: powstały nowe szkoły i Biblioteka Powszechna (1930). Powstało wiele zakładów przemysłowych. Mimo to ogół społeczeństwa miasta był ubogi. Szydłowiec posiadał żydowski charakter etniczny - skupiająca się w centrum ludność żydowska stanowiła niemal 70% populacji.

8 września 1939 roku wieczorem po krwawej bitwie w okolicach miejscowości Barak, stoczonej z oddziałami Wojska Polskiego i Korpusu Ochrony Pogranicza tworzącymi 36 DP rez, Szydłowiec zajęły wojska niemieckie. Ponieważ w mieście mieszkała duża liczba Żydów, Niemcy utworzyli na jego terenie dwa getta, z czego pierwsze - otwarte - już w połowie miesiąca na Skałce. Zgromadzono w nich łącznie 16.000 Żydów, wywiezionych jesienią 1942 r. do obozu zagłady w Treblince i wymordowanych. 16 I 1945 do Szydłowca wkroczyła Armia Czerwona. W wyniku wojny ludność miasta zmalała o 80%, zniszczeniu uległo również wiele zabudowań.

Na górę strony

[edytuj] Turystyka

Turystyka Szydłowca opiera się w znacznym stopniu na swojej bogatej historii, dzięki której miasto naznaczone jest wieloma punktami pamięci narodowej o skali regionalnej i krajowej. W mieście wzniesiono w dawnych latach szereg okazałych gmachów i budowli mieszkalnych. Jednak niewiele z nich przetrwało w swojej pierwotnej formie. Mimo to wiele obiektów zasługuje na uwagę turystów. Ponadto Szydłowiec położony jest w okolicy dobrej dla rozwoju turystyki przyrodniczej i aktywnego wypoczynku. Dlatego miasto jest także, poza ośrodkiem turystyki kulturalno-edukacyjnej, punktem infrastruktury turystycznej potrzebnej dla wycieczek terenowych. Według władz miejskich baza ta jak na rozmiary zainteresowania turystycznego jest wystarczająca.

[edytuj] Zabytki

• Zamek - Wybudowany w przez Stanisława Szydłowieckiego w latach 1470-1480 na miejscu dawnego grodu. Usytuowany jest na sztucznie usypanej wyspie, otoczony fosą w środku ogrodu zamkowego. W latach 1515-1526 nastąpiła przebudowa i rozbudowa gotyckiego zamku na renesansową rezydencję dokonana przez Mikołaja Szydłowieckiego. Kolejnymi właścicielami zamku byli Radziwiłłowie, którzy dokonali niewielkiej rozbudowy w XVII i XVIII wieku. W 1802 roku zamek oraz dobra szydłowieckie zakupiła księżna Anna Sapieżyna Zamoyska, która odsprzedała go w 1828 roku skarbowi Królestwa Polskiego. Wkrótce potem został wydzierżawiony Maurycemu Engermanowi, który urządził tu magazyn piwa. Nieużytkowany od połowy XIX wieku popadał w ruinę, dopiero w latach 60. XX wieku miał miejsce pełny remont budowli. Zamek oddano miejscowym instytucjom publicznym. Budynek obecnie jest siedzibą Szydłowieckiego Centrum Kultury oraz Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych.
• Kościół Farny - Wzniesiony u schyłku średniowiecza, w południowej pierzei rynku (dziś nieistniejącej) w 1401 roku. Początkowo był drewniany, w końcu 1493 roku Jakub Szydłowiecki rozpoczął budowę murowanej fary, ukończył ją jego brat Mikołaj Szydłowiecki przed 1525, który ufundował większość wyposażenia kościoła oraz kaplice boczne i kruchtę północną. W czasach Radziwiłłów dobudowano kruchtę główną (zachodnią) oraz sygnaturkę. Jego późnogotycka bryła nie zapowiada wrażenia, jakie czyni renesansowy wystrój wnętrz. Szczególnie zdobione są złocone ołtarze, późnogotycki poliptyk oraz nietypowy dla gotyckich kościołów płaski modrzewiowy strop. W kościele znajduje się wiele oryginalnych zabytków m.in. płyta nagrobna Mikołaja Szydłowieckiego oraz pomnik nagrobny Mikołaja Radziwiłła i jego żony Marii w kształcie śpiącej Ariadny. Kościół posiada również XIX wieczne organy, używane także do celów koncertowych.
• Ratusz - Zlokalizowany w centrum miasta, zgodnie z tradycjami średniowiecznymi, w Rynku Wielkim. Budowla ta powstała w latach 1602-1629 i należy do najlepiej zachowanych późnorenesansowych zabytków w Polsce. Obecnie budynek jest otynkowany na biało. Ratusz zbudowany jest na planie prostokąta, posiada w każdym rogu niewielką wieżyczkę. W części wschodniej budowli umieszczona jest wysunięta na zewnątrz wieża, wzniesiona na planie kwadratu, u góry ośmioboczna. Wieża sklepiona jest renesansowym hełmem z sygnaturką. Poniżej znajduje się balkon, a pod nim trzy zegary. W podziemiu wieży znajdowało się więzienie. Na piętrach umieszczone są okna z kamiennymi obramieniami i gzymsami. Łukowate okna w attyce wybite zostały w XIX wieku. Obecnie ratusz jest siedzibą władz miejskich: burmistrza i zarządu miejskiego, ponadto mieści się tu Urząd Stanu Cywilnego i Wydział Spraw Obywatelskich. W wykutej w skale piwnicy ratusza znajduje się kawiarnia "Piwnica Szydłowiecka".
• Synagoga Garbarska - Znajduje się w północnej części miasta, na Pradze. Została zbudowana w 1730 roku dla żydowskich robotników pracujących w miejscowej garbarni oraz rodziny Ajzenbergów, którzy byli właścicielami owej garbarni. Podczas II wojny światowej, hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny budynek synagogi przez wiele lat stał opuszczony, w kolejnych latach mieściła się w nim świetlica spółdzielni garbarskiej "ASCO", następnie sala konferencyjna i korytarz, a obecnie lokal gastronomiczny Jerycho Pub. Do zachodniej ściany dobudowano obiekt, w którym znajduje się scena. Do strony północnej budynku, dobudowany jest dom garbarski z drewnianą kuczką.
• Dom pod Dębem - Gmach mieści się w zachodniej części rynku. Budynek wybudowany został w 1819 r. z fundacji Anny Sapieżyny w stylu klasycystycznym. Początkowo mieściła się w nim szkoła elementarna, później (XX-lecie międzywojenne) Biblioteka Powszechna, a po wojnie w latach 70. hotel. Jest jednym z nielicznych zabytków drobnomieszczańskich tego stylu w rejonie kielecko-radomskim.
• Kamienice - w Szydłowcu znajduje się wiele zabytkowych kamienic, najstarsze pochodzą z XIX, zbudowane są w miejscu dawnych renesansowych kamienic oraz drewniaków z podcieniami. Większość z nich znajduje się przy Rynku Wielkim oraz ulicach Radomskiej, Kamiennej i 1 Maja.
• Browar - browar zlokalizowany przy ul. Sowińskiego powstał w I połowie XIX wieku i był własnością właścicieli miasta. Gdy dobra zamku i miasta zostały sprzedane skarbowi państwa został wydzierżawiony, a następnie wykupiony przez przemysłowców. W latach 1951-1962 w jego zabudowaniach mieścił się internat dla uczennic I LO im. H. Sienkiewicza. Obecnie znajduje się tam rozlewnia wód gazowanych "DAN" oraz dom weselny "Lodownia".
• Pomnik Tadeusza Kościuszki - Najstarszy, zachowany w pierwotnym miejscu posąg w Szydłowcu. Znajduje się po południowej części Rynku Wielkiego, w Skwerze Rynkowym. Pomnik został wzniesiony w 1921 r. dzięki fundacji społeczeństwa miasta.
• Pręgierz - znajduje się przed gmachem ratusza. Jest to późnorenesansowa kolumna wykonana z piaskowca szydłowieckiego, na głowicy której umieszczono w XIX wieku kulę. Zdobią go maszkarony z metalowymi uchwytami.
• Kolumna Zośki - to dawny pomnik mieszczki szydłowieckiej - Zośki pochodzący najprawdopodobniej z okresu pierwszych Radziwiłłów. Mieściła się na nim figura kobiety, na platformie z balustradą. Później użyta jako nagrobek ks. Straszaka na cmentarzu parafialnym, w ostatnich latach, powróciła na Rynek Wielki.
• Cmentarz parafialny - nazywany czasem cmentarzem chrześcijańskim. Założony został na początku XIX wieku, na południe od miasta. Najstarsze nagrobki pochodzą sprzed 1811 roku. Podzielony jest na trzy części: stary, środkowy i nowy cmentarz. Prócz grobów katolickich znajdują się tam groby protestantów i prawosławnych. Cmentarz został zbombardowany w czasie II wojny światowej.
• Kirkut - Zlokalizowany jest w północno-wschodniej części miasta, zamieszkałej dawniej przez szydłowieckich Żydów. Do czasu powstania gminy żydowskiej w Bodzentynie, służył również tamtejszym Żydom. Kirkut jest jednym z największych cmentarzy mozaistów w Polsce. Zachowały się liczne stele nagrobne tzw. macewy, zdobione płaskorzeźbami przedstawiającymi symbole odnoszące się do pochodzenia i życia zmarłych. Cmentarz jest obecnie rozległym lapidarium gromadzącym około 3000 nagrobków.

[edytuj] Zabytki nieistniejące

• Kościół szpitalny - położony na zbiegu obecnej ulicy Zamkowej i Radomskiej, pw. Świętego Ducha i Świętej Anny. Wybudowany został w 1529 roku przez Mikołaja Szydłowieckiego, w XVIII zaczął popadać w ruinę a w XIX wieku spłoną podczas pożaru miasta. Obecnie na jego miejscu mieści się kamienny krzyż.
• Synagoga Główna - Mieściła się w rogu ulic Bóżniczej i Żydowskiej, powstała w 1711 r. i została zburzona podczas II wojny światowej. Dziś w tym miejscu znajduje się Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza.

[edytuj] Przyroda

Przez Szydłowiec przebiega Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Przysusko-Szydłowieckie. W granicach miasta i najbliższej okolicy znajdują się dość gęste lasy mieszane z przewagą drzew iglastych. Ciągną się one na południe i południowy zachód od miasta. Rosną tu przede wszystkim sosny i brzozy, ale również modrzewie, buki, cisy, wiązy, jodły i dęby. Ich znaczące okazy można podziwiać w najbliższej okolicy: buk w lasach majdowskich, modrzew polski w okolicy G. Huta, dąb czerwony i cisy w Aleksandrowie, wiąz na Wymysłowie, dąb w Sadku. Te formacje są chronione w rezerwatach przyrody:

• "Ciechostowice"
• CIS A "Majdów"
• Cis B "Skarżysko"

Przyrodniczymi zabytkami Szydłowca są liczne kamieniołomy: "Podkowiński", "Pikiel" oraz "Polanki". Pierwsze dwa zalane są wodą, natomiast ostatni z nich pokryty jest zielenią.

[edytuj] Tereny zielone

Szydłowiec jest miastem w którym nie brakuje zieleni, liczne parki, skwery komponują się z zabytkami staromiejskimi. Parki i Skwery:

• Park Zamkowy jest najstarszym parkiem w mieście.
• Skwer Piłsudskiego (ul. Kościuszki/ul. Widok) - park powstał w czasach PRL-u, ulokowany został w miejscu dawnych zabudowań min. (ul. Bóżniczej czy Rabinowej). W 2005 roku, przesadzono liczne drzewa oraz krzewy i ustawiono mały placyk z pomnikiem Józefa Piłsudskiego który został poświęcony w 11 listopada 2006 roku.
• Park nad Zalewem (ul. Parkowa/Folwarczna) - park powstał wraz z zalewem w latach 70. XX wieku. Wtedy wysadzono go różnorakimi gatunkami drzew oraz krzewów, założono plażę oraz zbudowano Ośrodek Sportu i Rekreacji "Zalew".
• Skwer Rynkowy (pl. Rynek Wielki)- najstarszy publiczny park miasta.
• Pl. Marii Konopnickiej - powstał po II wojnie światowej, stanął on w miejscu dawnego Rynku Skałecznego. W czasach PRL-u ustawiono tu fontannę która działała jeszcze w latach 90. XX wieku.
• Skwer Niepodległości - (ul. Bankowa/Kościuszki/Widok/1 Maja) - podobnie jak większość terenów zielonych w Szydłowcu, skwer założono po II wojnie światowej. Wcześniej istniał w tym miejscu plac o nazwie Targowica. Jest jedynym skwerem w mieście, w którym można zobaczyć ciekawą kompozycję
• Skwer przy ul. Kieleckiej - niewielki skwer położony na narożu ulic Kieleckiej i Zakościelnej ulokowany został w latach 70. XX w. na miejscu dawnego Rynku Plebaniego.
• Skwer przy poczcie - niewielki skwer położony na narożu ulic Kilińskiego i Kościuszki obok poczty. Założony w 2005 roku.

Na górę strony

[edytuj] Kultura

Centrum kulturalnym miasta jest Zamek, gdzie ma swoją siedzibę: Szydłowieckie Centrum Kultury "Zamek" wraz z Biblioteką Miejską i Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych.

Miasto oraz powiat szydłowiecki jest laureatem konkursu Marszałka Województwa Mazowieckiego "Stolica Kulturalna Mazowsza 2005", ukazuje to intensywne nastawienie Szydłowca na kulturę. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu oraz Szydłowieckie Centrum Kultury "Zamek" są nieustannymi przewodnikami życia kulturalnego.

W Zamku mieszczą się trzy galerie: Galeria Kaplica Zamkowa, Ekspozycja ART Biblioteka oraz Galeria Sapieżyna. Jedyną otwartą galerią znajdującą się przy ulicy Iłżeckiej jest "Faktoria" w której mieści się stylowa restauracja. Poza Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu znajduje się Izba Regionalna prezentująca kulturę, historię oraz etnografię ziemi szydłowieckiej.

[edytuj] Imprezy

Szydłowieckie Centrum Kultury oferuje szeroką i efektowną ofertę. Organizuje ono liczne imprezy prezentujące dorobek lokalnych twórców kultury, muzyków, plastyków oraz regionalistów. W szczególny sposób Centrum promuje zainteresowanie i przywiązanie mieszkańców do starych zwyczajów i tradycji swojej "małej ojczyzny". Do najważniejszych imprez kulturalnych organizowanych przez Centrum Kultury, urząd miasta oraz parafię św. Zygmunta należy zaliczyć:

• Zamkowe Spotkania Teatralne o Laur Złotego Gargulca
• Zygmunty Szydłowieckie
• Kiermasz Wielkanocny
• Szydłowieckie Wieńcowanie - Dożynki Gminne
• Turniej Rycerski o szablę Mikołaja i Krzysztofa Szydłowieckich
• "Wianki" - Noc Świętojańska
• Szydłowiecki Plener Malarski Artystów Mazowsza

Są to imprezy realizowane poprzez organizacje i współpracę ww. trzech instytucji. Należy także wspomnieć o tzw. wydarzeniach prywatno-kulturalnych. Organizowane są one przez pozostałe organizacje i towarzystwa kulturalne, prywatnie. Jednak są one dostępne dla wszystkich, do których kierowane jest przedsięwzięcie.

[edytuj] Sztuka

[edytuj] Chór Miasta Szydłowca

Chór Miasta Szydłowca Gaudum Canti - założony w 1999 roku, przy Szydłowieckim Centrum Kultury – Zamek. Twórcą, dyrektorem artystycznym oraz autorem wielu aranżacji utworów wykonywanych przez chór jest pani Danuta Klepaczewska. Prezesem chóru jest Marzena Olszewska.

Grupa składa się z około trzydziestu osób pochodzących z Szydłowca i okolic. Jest czterogłosowym chórem mieszanym. Chór występuje na uroczystościach miejskich i kościelnych. W repertuarze chóru miejskiego znajdują się zarówno pieśni maryjne, psalmy Mikołaja Gomółki jak i pieśni patriotyczno - religijne.

Na górę strony

[edytuj] Sport

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

• KS Szydłowianka Szydłowiec, sekcje:
  • Piłka nożna
  • Kick-boxing
• Karate ,,Mushin"

Na górę strony

[edytuj] Oświata

Szydłowiecka infrastruktura oświatowa jest dość rozbudowana jak na rozmiary miasta. W Szydłowcu kształci się na poziomach: przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym podstawowym, gimnazjalnym rozszerzonym, średnim ogólnokształcącym, średnim rozszerzonym, średnim technicznym i średnim zawodowym. W następujących placówkach publicznych (państwowych) i prywatnych (w posiadaniu instytucji religijnych):

• Przedszkola
  • Przedszkole Samorządowe nr 1
  • Przedszkole Samorządowe nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi
  • Przedszkole Rzymskokatolickie Zgromadzenia Sióstr Michalitek

• Szkoły podstawowe
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana III Sobieskiego
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół im. Jana Pawła II

• Gimnazja
  • Publiczne Gimnazjum nr 1 w Zespole Szkół im. Jana Pawła II
  • Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika

• Szkoły ponadgimnazjalne
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza
  • Zespół Szkół im. Korpusu Ochrony Pogranicza

Miasto i gmina objęte są programem rejonizacji. Programem tym objęci są uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów. Choć dopuszczalne jest przepisanie osoby do innej szkoły na wyraźną prośbę rodzica i w wyjątkowych sytuacjach.

Na górę strony

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Przemysł

Szydłowiec jest jednym z miast Zagłębia Staropolskiego, znajduje się to także Specjalna Strefa Ekonomiczna Starachowice Podstrefa Szydłowiec. Specjalna Strefa Ekonomiczna mieści się przy ulic Leśnej i Kolejowej oraz przy ulicy Metalowej. Powierzchnia podstrefy wynosi 13,5 ha.

Zakłady znajdujące się w SSE "Starachowice", w podstrefie "Szydłowiec" to Zakład Elektroniki Przemysłowej "Profel", Zakład Produkcyjny "Biella Polska" oraz "Mikrostar - Mechanika Precyzyjna Technologie Specjalne". Podstrefa posiada teren do zagospodarowania na Pradze.

Szydłowiec jest miastem z długimi tradycjami kamieniarskimi, po dzień dzisiejszy zachowały się kamieniołomy w Gąsawach Rządowych, Szydłówku oraz Śmiłowie. W samym Szydłowcu nie ma żadnych kamieniołomów, znajduje się tu tylko kilka zakładów obróbki kamienia.

W Szydłowcu znajduje się kilka firm oraz zakładów innych branż nie należących do strefy ekonomicznej m. in: Wytwórnia i Rozlewnia Napojów Chłodzących "DAN", Rzeźnia i Masarnia "Zbyszko", "COMES" Sokołowscy Sp.J. Kolorowe Place Zabaw, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe "Aris", Spółdzielnia Inwalidów "Elektron", Produkcja Drzwi Drewnianych "Czerwiak", Zakład Ślusarski "Górlicki".

[edytuj] Usługi

[edytuj] Handel

w Szydłowcu ulokowane są dwa sklepy typu market: Biedronka oraz Lewiatan.Od kilku lat o teren pod budowę stara się rówineż sieć sklepów Lidl^{[potrzebne źródło]}. Znajduje się tu także franczyzowych sklepów sieciowych takich jak: Groszek, Poziomka oraz Żabka. Prawie na każdym osiedlu znajdują się sklepy oraz kioski, przy większych z nich znajdują się pawilony usługowo-handlowe.

W mieście znajdują się trzy place handlowe oraz hala targowa. Targ odbywa się cyklicznie w środy i soboty (za wyjątkiem świąt). W mieście są dwa targowiska miejskie przy ulicy Strażackiej oraz Targowej oraz jeden prywatny bazar "Oleś". Hala targowa mieści się w pawilonach przy ulicy Staszica.

[edytuj] Noclegi i gastronomia

Szydłowiec jest miastem w którym brakuje miejsc noclegowych, turyści którzy chcą przebywać dłużej niż jeden dzień muszą dość długo szukać. Na obrzeżach miasta znajduje się Motel "Iguś" oraz Schronisko Młodzieżowe "Skałka". W pobliżu centrum znajduje się restauracja z pokojami gościnnymi "PriMagor".

W Szydłowcu jest kilka lokali gastronomicznych oraz kawiarni. Do stylizowanych restauracji można udać się do "Piwnicy Szydłowieckiej" mieszczącej się w podziemiach ratusza, galerii "faktorii" w zabytkowej kamienicy lub kawiarni zamkowej, nad którą znajduje się nietypowe sklepienie. W mieście znajdują się cztery pizzerie: "Nova", "PriMagor", "Kufelek" oraz "Zalew". Na każdym większym osiedlu znajduje się co najmniej jeden bar, natomiast w pobliżu cmentarza żydowskiego jest Burgerbar - bar gastronomiczny. W najstarszej dzielnicy miasta oraz w pobliżu dworca autobusowego znajduje się kilka budek z lodami, cukiernie oraz lodziarnia i ciastkarnia "Ambrozja".

Na górę strony

[edytuj] Polityka

Wedle obecnej ustawy o samorządach administracji terytorialnej władzę w Szydłowcu pełni Burmistrz Miasta oraz Rada Miasta. Rajców miejskich jest obecnie 24 wybieranych w wyborach samorządowych raz na cztery lata. Rada Miejska istnieje od 2 poł. XVI w., kiedy to Radziwiłłowie przebywający głównie w Nieświeżu powoływali 4 rajców, których pensją był dochód z kar sądowych i grzywien wymierzanych mieszczanom. Początkowo władzę wykonawczą stanowili wójtowie miasta mianowani przez właścicieli dóbr szydłowieckich. Od 1826, kiedy to Anna Sapieżyna odsprzedała dobra miejskie skarbowi Królestwa Polskiego, był nim burmistrz.
Obecnie burmistrzem miasta jest Andrzej Jarzyński (od 2002 r., wiceburmistrz Krzysztof Ziółkowski). W skład Rady Miasta wchodzi 14 członków, zasiadających w 12 komisjach. Jej przewodniczącym jest Marek Zdziech, a jego zastępcą Krystyna Bednarczyk. Obecna Kadencja trwa do 2010 roku.

Na górę strony

[edytuj] Stowarzyszenia

Lista stowarzyszeń działających na terenie Szydłowca:
Stowarzyszenia społeczne i socjalne:

• Stowarzyszenie Pomocy Osobom Najuboższym w Szydłowcu
• Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Szydłowca
• Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży DOMINO
• Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym
• Stowarzyszenie Bezpieczny Powiat Szydłowiecki
• Mazowiecki Ośrodek Regionalny ALTUM
  

Stowarzyszenia gospodarcze:

• Cech Rzemiosł Różnych
• Stowarzyszenie Szydłowieckie Forum Gospodarcze
  

Stowarzyszenia sportowe:

• Stowarzyszenie Miejski Klub Sportowy SZYDŁOWIANKA
• Federacja Kyokushin Karate Matsushima Polska

Stowarzyszenia żołniersko-militarne:

• Stowarzyszenie Represjonowanych Polaków w Obozach Baudienstu w latach 1942-44 Oddział w Szydłowcu
• Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Oddział w Szydłowcu
• Światowy Związek Żołnierzy AK Oddział w Szydłowcu
  

Stowarzyszenia kościelne:

• Parafialny Zespół Caritas Świetlica Środowiskowa dla Dzieci i Młodzieży "NAZARET"

Klub Inteligencji Katolickiej

• Stowarzyszenia i organizacje młodzieży parafii św. Zygmunta
• Polski Czerwony Krzyż
  

inne:

• Stowarzyszenie Wspólnota Ziemi Szydłowieckiej
• Kabat's Society - Nowy obraz animacji kultury.

Na górę strony

[edytuj] Ciekawostki

• O Szydłowcu słyszał min. Erazm z Rotterdamu, dzięki bliskim stosunkom z Krzysztofem Szydłowieckim ^[6]
• W mieście produkowano polskie samochody osobowe marki As.^[7] Pierwsze sto warszawskich (pierwszych w kraju) taksówek pochodziło z Szydłowca.^[8]

Szydłowieckie rekordy

• najdłuższa ulica: Kościuszki 5,2 km
• najkrótsza ulica: Willowa 10 m
• najwęższa ulica: Rzeczna 2 m
• najstarsza ulica: Zakościelna
• najstarsza zachowana nazwa miejsca: Rynek Wielki (od XVI w.^[9])

Na górę strony

Przypisy

[edytuj] Źródła

[edytuj] Bibliografia

• bp Wacław Depo, Waldemar Kowalski i Henryk Seroka, 600 lat parafii św. Zygmunta w Szydłowcu. Materiały sesji popularnonaukowej 3 V 2001 r., Urząd Miejski w Szydłowcu; Szydłowiec 2001.
• Danuta Paprocka, Szydłowiec, Krajowa Agencja Wydawnicza; Kraków 1983.
• Jerzy Piwek, Szydłowiec i dobra szydłowieckie w pierwszej połowie XIX w., Politechnika Świętokrzyska Kielce 1996.
• red. Stefan Rosiński, Mikołaj i Krzysztof Szydłowieccy Patroni Turnieju Rycerskiego, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu; Szydłowiec 2006.
• red. Jacek Wijaczka, Szydłowiec, z dziejów miasta, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu; Szydłowiec 1999.
• red. Jacek Wijaczka, Zamek szydłowiecki i jego właściciele Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu; Szydłowiec 1996.
• red. Jacek Wijaczka, Z dziejów parafii szydłowieckiej, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu; Szydłowiec 1998.
• red. Jacek Wijaczka, Żydzi szydłowieccy, Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu; Szydłowiec 1997.
• ks. Jan Wiśniewski, Dekanat Konecki, Radom 1913 r.

[edytuj] Fotografia

(Nie zawsze wykorzystano bezpośrednio, lecz posłużono się nimi przy opisach.)

• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
• Muzeum Narodowe w Kielcach

[edytuj] Zobacz też

• Gmina Szydłowiec
• Powiat szydłowiecki
• Szydłowieccy
• Szydłów
• Ziemia szydłowiecka

Na górę strony

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Urzędu Miejskiego w Szydłowcu

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

Na górę strony