Szympans zwyczajny
Z Wikipedii
| Szympans zwyczajny | |||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||
| Systematyka | |||||||||||||||||||||||||||||
| Domena | eukarioty | ||||||||||||||||||||||||||||
| Królestwo | zwierzęta | ||||||||||||||||||||||||||||
| Typ | strunowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podtyp | kręgowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gromada | ssaki | ||||||||||||||||||||||||||||
| Podgromada | ssaki żyworodne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Szczep | łożyskowce | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rząd | naczelne | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzina | człowiekowate | ||||||||||||||||||||||||||||
| Rodzaj | szympans | ||||||||||||||||||||||||||||
| Gatunek | szympans zwyczajny | ||||||||||||||||||||||||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||||||||||||||||||||||||
| Pan troglodytes | |||||||||||||||||||||||||||||
| (Blumenbach, 1775) | |||||||||||||||||||||||||||||
| Status ochronny | |||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
| Zasięg występowania | |||||||||||||||||||||||||||||
 Zasięg występowania poszczególnych podgatunków szympansa 1. Pan troglodytes verus |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Systematyka w Wikispecies |
|||||||||||||||||||||||||||||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||||||||||||||||||||||||||||
.gif/240px-Horizontal_rule_line_(black-blue).gif){kind=small}
Szympans zwyczajny (Pan troglodytes) - wąskonosa małpa zaliczana do człekokształtnych, jeden z dwóch gatunków szympansów, hominidów najbliżej spokrewnionych z rodzajem Homo. Do niedawna nazywany szympansem. Dopiero po odkryciu drugiego, blisko z nim spokrewnionego i nieco mniejszego bonobo, czyli szympansa karłowatego przyznano mu epitet[1] zwyczajny dla odróżnienia od nazwy rodzajowej szympans (Pan).
Spis treści |
[edytuj] Występowanie
Zachodnia i środkowa Afryka równikowa. Wykazuje duże zdolności przystosowawcze do warunków panujących w różnych habitatach. Żyje w dżunglach, na suchych sawannach, bagnach oraz w górskich lasach. Najliczniej obecnie występujący przedstawiciel szympansów.
[edytuj] Tryb życia
Szympans zwyczajny prowadzi nadrzewny i naziemny tryb życia. Na ziemi spędza od 20-50% swojego czasu.[2]. Potrafi poruszać się w postawie dwunożnej, choć woli podpierać się zgiętymi palcami ręki, podobnie jak to robią goryle. Aktywny w ciągu dnia, noce spędza w koronie drzew w specjalnie do tego celu budowanych gniazdach-posłaniach. Posłania są jednorazowe, każdego wieczoru szympans buduje nowe. Połowę dnia spędza na jedzeniu, pozostałą część zajmują mu wędrówki w poszukiwaniu kolejnego źródła pokarmu oraz dzienna drzemka.
W warunkach naturalnych długość życia szympansów zwyczajnych mieści się w granicach 40-45 lat. W niewoli notowano przypadki starszych osobników.
[edytuj] Struktury społeczne
Szympansy uważane są za zwierzęta wysoce uspołecznione. Wielopokoleniowe stada szympansów liczą od 25-80 osobników zajmujących dość stabilny areał o powierzchni od 5-20 km2. Stada sąsiadujące ze sobą stykają się ze sobą, wspólnie wędrują, a nawet jednocześnie korzystają z tego samego źródła pożywienia bez okazywania wzajemnej agresji. Grupa, która znajduje pożywienie oznajmia ten fakt pozostałym osobnikom poprzez głośne nawoływanie i uderzanie kijami w pnie drzew. W odróżnieniu od większości innych zwierząt migracje pomiędzy stadami dotyczą samic, a nie samców.
W kontaktach interpersonalnych duże znaczenie mają gesty, dotyk i rytuały wzajemnej pielęgnacji. W stadzie występuje dominacja - przewodzi najsilniejszy samiec, ale objawy agresji są rzadkie i dotyczą głównie relacji pomiędzy dorosłymi samcami.
W sferze zachowań seksualnych dominacja samców nie wydaje się mieć większego znaczenia. Samice szympansów współżyją z wieloma partnerami (J. Goodall). Czasami same szukają kontaktów.
[edytuj] Polowania
Szympansy wspólnie polują na inne zwierzęta. Zwykle zajmują się tym samce, ale zaobserwowano również przypadki udziału samic w polowaniu.[3] Przyjmują przy tym różne techniki polowań. W trakcie pościgu zachowują się bardzo cicho.
[edytuj] Rozród
Po ciąży trwającej 220-245 dni samica rodzi jedno, rzadko dwoje młodych. Młode pozostają przy matce do ok. 4-5 roku życia. Dojrzewają ok. 9 roku życia. Więzi pomiędzy samicą a jej potomstwem są podtrzymywane jeszcze długo po odstawieniu młodych od matki.
[edytuj] Odżywianie
Jest zwierzęciem wszystkożernym. Zjada głównie rośliny, od czasu do czasu owady (termity, mrówki) lub mięso. Zabija i zjada małe i średniej wielkości ssaki, w tym młode pawiany, a czasem inne małpy.
[edytuj] Komunikacja
Społeczności szympansów wypracowały bogaty system komunikowania się (van Lewick-Goodall, 1968, 1974). Porozumiewają się za pomocą złożonych sygnałów zbudowanych z gestów, dźwięków, postawy i ruchów ciała oraz bogatej mimiki.
[edytuj] Inteligencja
Potrafią posługiwać się narzędziami. Zachodnioafrykański Pan troglodytes verus wytwarza rodzaj prymitywnej włóczni, którą wykorzystuje do zabijania innych zwierząt [4]
[edytuj] Zagrożenie
Wszystkie podgatunki szympansa zwyczajnego narażone są na wyginięcie. Populacje zachodnioafrykańskie są rozproszone i stosunkowo małe, przez co podatne na zagrożenia. Podgatunki występujące w środkowym i wschodnim obszarze występowania całego gatunku są często celem polowań. Jedynie w kilku dużych parkach narodowych (m. in. w Tanzanii) objęte są zadawalającą ochroną, ale nawet w największych parkach lokalne populacje nie przekraczają tysiąca osobników.
Badaniem szympansów zajmowali się m.in.: Jane Goodall, K. Izawa i Kenji Kawanaka.
Przypisy
- ↑ Epitet gatunkowy w systematyce to drugi wyraz w nazwie systematycznej gatunku. Zobacz: Zasady tworzenia nazw systematycznych
- ↑ Doran (1996) stwierdził, że czas spędzany na ziemi jest różny w zależności od stada oraz płci
- ↑ Edward Osborne Wilson: Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 2001. ISBN 83-7150-682-1.
- ↑ Jill D. Pruetz, Paco Bertolani Savanna Chimpanzees, Pan troglodytes verus, Hunt with Tools
