web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Tokio - Wikipedia, wolna encyklopedia

Tokio

Z Wikipedii

Prefektura Tokio
東京都 (Tōkyō-to)
Flaga prefektury Tokio
Położenie prefektury Tokio
Kraj Japonia Japonia
Wyspa Honsiu
Region Kantō
ISO 3166-2 JP-13
Stolica Shinjuku (okręg)
Populacja 12 577 819 (8 367 188
dla 23-ku)
os.
(1 XII 2005 (2003-2005))
Powierzch. 2 187,05 (616,69) km²
(w tym 1% wody)
Gęstość
zaludnienia
5 751 (13 568) os./km²
Jednostki
administr.
62
Symbole prefektury
Drzewo miłorząb dwuklapowy
Kwiat Prunus × yedoensis
Ptak mewa śmieszka
Siedziba gubernatora
Gubernator 石原 慎太郎 Shintarō Ishihara
Adres 〒163-8001
東京都新宿区西新宿2-8-1
Tōkyō-to, Shinjuku-ku,
Nishi-Shinjuku 2-8-1
Telefon 03-5321-1111
Strona
oficjalna
po japońsku
i angielsku
Mapa prefektury Tokio
Galeria w Wikimedia Commons
Wikiprojekt · Portal · Kategoria · Zadanie
Szablon

Tokio * (jap. 東京 Tōkyō?) - stolica Japonii położona nad Oceanem Spokojnym (Zatoka Tokijska) na Honsiu - największej z Wysp Japońskich. Główny ośrodek największego zespołu miejskiego świata, który, wraz z Jokohamą i innymi miastami nad zatoką, tworzy fragment japońskiego megalopolis skupiającego około 35 mln mieszkańców.

Spis treści

[edytuj] Położenie i znaczenie miasta

okresy kalendarza japońskiego: 明治 - Meiji, 大正 - Taishō, 昭和 - Shōwa, 平成 - Heisei

Zespół miejski Tokio. Największy zespół zieleni pośrodku to Pałac Cesarski
Zespół miejski Tokio. Największy zespół zieleni pośrodku to Pałac Cesarski
Tokio. Widok na Pałac Cesarski od mostu 二重橋 Nijubashi
Tokio. Widok na Pałac Cesarski od mostu 二重橋 Nijubashi
Tokio. Shinjuku nocą - widok na ulicę 甲州街道 Kōshūkaidō w kierunku dworca
Tokio. Shinjuku nocą - widok na ulicę 甲州街道 Kōshūkaidō w kierunku dworca

Zdefiniowanie, czym jest obecnie Tokio w aspekcie przestrzennym, nastręcza pewne trudności. Tradycyjnie przyjmuje się, że miasto tworzą 23 dzielnice (区 -ku), tzw. "okręgi specjalne", składające się na obszar dawnego Miasta Tokio (東京市 Tōkyō-shi) po rozszerzeniu granic w 1932/昭和7 r. Jednak z prawno-administracyjnego punktu widzenia Tokio jest tożsame z Prefekturą Tokijską (東京都 Tōkyō-to), ponieważ od kilkudziesięciu lat nie istnieje inna wspólna forma zarządzania dzielnicami miasta. Prefektura stołeczna obejmuje także wiele miejscowości na zachód od miasta (tzw. "Region Tama"), jak również niezurbanizowane tereny górskie. Jej obszar jest znacznie mniejszy od aglomeracji, a jednocześnie ponad trzykrotnie większy od łącznego obszaru dzielnic miasta. Zespół miejski Tokio określany jest po japońsku jako 広域首都圏 Kōiki Shuto-ken ("wielki region stołeczny"), a po angielsku jako "Greater Tokyo" - "Wielkie Tokio". W niniejszym tekście słowa "Tokio", "miasto" itp. odnoszą się raczej do pierwszego znaczenia, natomiast "prefektura" - do drugiego, zaś "aglomeracja", "region tokijski" albo "zespół miejski" - do obszaru zurbanizowanego położonego na terenie kilku prefektur.

Metropolia leży w regionie Kantō (関東地方), na największej japońskiej równinie na wyspie Honsiu, u ujścia rzeki Sumida (隅田川 Sumida-gawa) do Zatoki Tokijskiej. Współrzędne geograficzne centralnej części miasta to: 35°41' szerokości geograficznej północnej i 139°46' długości geograficznej wschodniej.

Obszar prefektury Tokio pocięty jest szerokimi rzekami. Sumida jest historycznym korytem rzeki zwanej obecnie 荒川 Arakawa, która od II ćw. XX w. ma sztucznie wykonane, alternatywne koryto do Zatoki Tokijskiej, omijające obszar centralny miasta. Na wschodzie płyną rzeki 中川 Nakagawa oraz 江戸川 Edo-gawa, ta ostatnia jest wschodnią granicą miasta (na odcinku południowym, gdzie przekopano alternatywne koryto do Zatoki, stary ciek nosi nazwę 旧江戸川 Kyū-edogawa). Głównym ciekiem zachodniej części obszaru jest 多摩川 Tama-gawa, będąca na znacznej długości południową granicą miasta.

Wschodnia połowa miasta leży na płaskim, a na wschód od Sumidy wręcz podmokłym terenie, podczas gdy zachodnia - na terenie lekko pofalowanym, z widocznymi dolinami i płytkimi wąwozami dawnych rzek. Jest to wschodni skraj Wyżyny Musashino, ciągnącej się na zachód aż po góry oddzielające ją od kotliny dawnej prowincji Kai. Góry zajmują duży obszar prefektury; ich zbocza są strome i zalesione (lasem pokryte jest 36% obszaru Tōkyō-to). Najwyższym szczytem jest 雲取山 Kumotori-yama, wysokości 2017 m n.p.m. Na terenie Tōkyō-to znajdują się także inne szczyty, m.in.: 鷹ノ巣山 Takanosu-yama (1737 m n.p.m.), 大岳山 Ōdake-san (1267 m n.p.m.), czy otoczone szczególnym kultem 御岳山 Mitake-san (929 m n.p.m.) i 高尾山 Takao-san (599 m n.p.m.). Wysoko w górach na rzece Tama znajduje się największe jezioro na terenie prefektury - sztuczny zbiornik 奥多摩湖 Okutama-ko.

Wielki zespół miejski Południowego Kantō, którego stolica Japonii stanowi centrum, tworzy obszar zurbanizowany zajmujący większą część Tōkyō-to oraz prefektury Kanagawa (gdzie leży Jokohama, drugie największe miasto regionu), jak również znaczną część prefektur Chiba i Saitama. W strefie bezpośredniego oddziaływania pozostają również miasta prefektur Gunma, Ibaraki a nawet Tochigi, Yamanashi i Shizuoka.

Stolica jest dominującym centrum politycznym, handlowym, finansowym, edukacyjnym i medialnym kraju. Nie ma ona konkurencji w Japonii pod względem liczby siedzib biur, ministerstw, korporacji, uczelni, muzeów, teatrów i parków rozrywki. Aż 47,3% korporacji japońskich o kapitale powyżej miliarda jenów znajduje się w Tokio. 9,8% wszystkich zatrudnionych w kraju pracuje na terenie Prefektury Tokio i wytwarza 16,8% dochodu narodowego.

Metropolia ma wysoko rozwinięty system komunikacji miejskiej, m.in. najdłuższą na świecie sieć szybkich kolei miejskich oraz jeden z największych systemów miejskich dróg ekspresowych.

Tokio leży w strefie dużej aktywności sejsmicznej, co stwarza specyficzne wymagania dla zabudowy. Istnieje realne zagrożenie kolejnym wielkim trzęsieniem ziemi, które mogłoby ponownie zniszczyć miasto.[1] Mimo to miasto wciąż przyciąga ludzi z całego kraju, a nawet świata. Od dłuższego czasu jednak imigracja lokuje się głównie nie w samym mieście, ale raczej na obszarze szeroko pojętej aglomeracji.

[edytuj] Ludność

Rozwój populacji Tokio (23-ku)[2]
rok osób
1872 明治5 595.900
1877 明治10  796.800
1881 明治14  823.600
1884 明治17  914.300
1887 明治20  1.121.900
1891 明治24  1.268.900
1898 明治31  1.440.100
rok osób
1904 明治37  1.818.700
1908 明治41  2.186.100
1914 大正3  2.050.100
1920 大正9  2.173.201
1925 大正25  1.995.567
1930 昭和5  2.070.913
1935 昭和10  5.875.667
rok osób
1940 昭和15  7.322.688
1947 昭和22  4.177.548
1950 昭和25  5.385.071
1955 昭和30  6.969.104
1960 昭和35  8.310.027
1965 昭和40  8.893.094
1970 昭和45  8.840.942
rok osób
1975 昭和50  8.646.520
1980 昭和55  8.351.893
1985 昭和60  8.354.615
1990 平成2  8.163.573
1995 平成7  7.967.614
2000 平成13  8.134.688
2005 平成17  8.336.611

Od 1967/昭和42 r. migracje do/z Tōkyō-to charakteryzowały się saldem ujemnym (z wyjątkiem roku 1985/昭和60). W 2004/平成16 zanotowano saldo dodatnie 72 tys. osób (na 795 tys. osób migrujących). Jednakże nie oznacza to, że wzrost miasta został zahamowany, ponieważ urbanizacji ulegają tereny położone poza Prefekturą Tokijską. Na przykład sieć transportowa zachodnich dzielnic Kawasaki i Jokohamy, nakierowana raczej na Tokio, niż na centra obu miast, świadczy niezbicie o tym, że wzrost ich populacji jest w gruncie rzeczy wzrostem bezpośrednio związanym z Tokio.

Prefektura ma 5,866 milionów gospodarstw domowych (średnio 2,14 osób na gospodarstwo).

W 2005/平成16 mieszkało w Tōkyō-to 360 tys. obcokrajowców (liczba ta wzrosła od 1995/平成7 o 40%), z czego Chińczyków było ok. 120 tys., Koreańczyków - ok. 103 tys., Brazylijczyków - ok. 100 tys., Filipińczyków - ok. 31,5 tys., Amerykanów - ok. 18 tys., Brytyjczyków - ok. 7,5 tys.

Proces starzenia się populacji jest jednym z większych problemów demograficznych Japonii. W Tokio w 1985/昭和60 r. 8,9% ludności znajdowało się w grupie powyżej 65 lat, w 2000/平成12 - 17,3%.

W 2000 r. liczba osób w wieku produkcyjnym wynosiła 6,47 mln, z czego 312 tys. pozostawało bez zatrudnienia. Spośród zatrudnionych mieszkańców Tokio 46,3% pracowało na stanowiskach urzędniczych, 29,9% w usługach, 24% w przemyśle i transporcie, 0,5% w rolnictwie i rybołówstwie.[3]

[edytuj] Historia


Tokio i Fuji-san w 1879 r.
Plan Tokio z ok. 1905 r.
Plan Tokio z ok. 1905 r.
Tokio. Zabudowa Chūō-dōri z 1872 r. (model w Edo-Tōkyō Hakubutsukan)
Tokio. Zabudowa Chūō-dōri z 1872 r. (model w Edo-Tōkyō Hakubutsukan)
Tokio, spojrzenie na Chūō-dōri z drewnianego mostu 新橋 Shimbashi; widoczny w oddali budynek z wieżą to pierwszy dom towarowy Wakō; 1905 r.
Tokio, spojrzenie na Chūō-dōri z drewnianego mostu 新橋 Shimbashi; widoczny w oddali budynek z wieżą to pierwszy dom towarowy Wakō; 1905 r.

Osada rybacka na przedpolu późniejszego 江戸城 Zamku Edo wzmiankowana była w XII wieku. Ieyasu Tokugawa – założyciel dynastii szogunów, panującej do XIX w., uzyskawszy od Hideyoshi Toyotomi ziemie Kantō jako dzierżawę lenną (l. 90. XVI w.), uczynił z Edo centrum swoich dóbr, a potem faktyczną stolicą kraju. Edo było siedzibą dynastii Tokugawa do "Rewolucji Meiji" w XIX w.

Historia Edo:

Zobacz więcej w osobnym artykule: Edo (miasto).

[edytuj] Przebudowa epoki Meiji i Taishō

Na początku epoki Meiji (1868/明治1) miasto otrzymało nową nazwę Tōkyō, co znaczy "wschodnia stolica",[4] i oficjalnie stało się siedzibą cesarza i najwyższych władz kraju. W 1871/明治4 utworzono Prefekturę Tokio (東京府 Tōkyō-fu), która rok później uzyskała granice zbliżone do obecnych; obejmowała ona 15 dzielnic (区 -ku) miasta i kilka powiatów. W 1889/明治22 dzielnice te weszły w skład nowo utworzonej jednostki - 東京市 (Tōkyō-shi), czyli Miasta Tokio. Jako jednostka administracji terytorialnej istniało ono do 1943/昭和18 r., w granicach powiększonych w 1932/昭和7 r.; składało się z 35 dzielnic.

Ewolucja miasta od stolicy szogunów feudalnego państwa do stolicy rozwijającego się kraju przebiegła stopniowo. Dzielnice "Dolnego Miasta" (下町 Shitamachi) zajęte przez mieszczan ewoluowały w kierunku centrum handlowego, dzielnice daimyō zajęte zostały przez rezydencje arystokracji, rodzącej się burżuazji, wysokich urzędników państwowych, dzielnice samurajów - przez przedstawicieli klasy średniej. Szczególnie duże przemiany miały miejsce wkrótce na terenach dawnych rezydencji daimyō (p. niżej).

W 1872/明治5 r. pożar strawił część śródmieścia. Odbudowa była pierwszą próbą wprowadzenia architektury zachodniej: powstała wówczas "georgiańska" obudowa głównej ulicy Ginzy - 中央通り Chūō-dōri (arch. Thomas Waters).

W 1876/明治9 r. otwarto Park Ueno, pierwszy wielki kompleks zieleni publicznej założony obok XVII-wiecznej świątyni 東照宮 Tōshō-gū. W 1882/明治15 r. znalazło w nim lokalizację Tokijskie Muzeum Narodowe (założone w 1872 jako pierwsze muzeum w Japonii). W tym samym roku założono ogród zoologiczny. W parku organizowano wielkie wystawy, m.in. w 1877明治10 (I Krajowa Wystawa Przemysłowa), 1890/明治23 (III Wystawa), 1907/明治40 (Wystawa Przemysłowa Meiji), 1922/大正11 (Wystawa Pokoju). Powstawały dla nich okazałe pawilony, będące nieraz manifestacją najmodniejszych form architektury Zachodu.

W 1877/明治10 r. otwarto uniwersytet. Jego główny kampus rozwinął się na terenie dawnego majątku rodziny Maeda, na zachód od Parku Ueno.

W 1872/明治5 otwarto linię kolejową do Jokohamy, zakończoną dworcem Shimbashi - pierwszą w kraju. Druga kolej doszła do miasta od północy i zakończyła dworcem Ueno (1883/明治16). Obie linie połączyła w 1885/明治18 r. kolej obwodowa. Linia ta, zwana 山手線 Yamanote-sen, choć budowana jeszcze w znacznym oddaleniu od zabudowy, wyznaczyła przyszły obszar dzielnic centralnych i miała odegrać wielką rolę w ukształtowaniu współczesnego miasta. W 1882/明治15 w mieście uruchomiono pierwszą linię tramwaju konnego. Elektryfikacja sieci następowała od 1903/明治36 r. Mniej więcej w pierwszej dekadzie XX w. zabudowa miasta osiągnęła linię kolei obwodowej, a wraz z nią rozbudowywano linie tramwaju. Sieć ta znalazła się pod jednym zarządem, a w 1911/明治44 została wykupiona przez miasto - odtąd synonimem tramwaju w Tokio stał się termin 都電 toden (miejska kolej elektryczna).

Charakterystyczne drewniane mosty z epoki Edo przetrwały najdłużej na węższych rzekach i kanałach. Na Sumidzie proces zastępowania ich konstrukcjami żelaznymi zaczął się w 1874/明治7 r. (厩橋 Umaya-bashi), a skończył w 1911/明治44 (新大橋 Shin-ōhashi). Nihonbashi (日本橋), zastąpiony konstrukcją kamienną w 1911 r., uzyskał atrakcyjną oprawę architektoniczną.[5]

Modernizacja obrazu miasta na największą skalę nastąpiła poprzez budowę dzielnicy rządowej. Ulokowano ją wokół Pałacu Cesarskiego, na terenie uzyskanym po zlikwidowanych rezydencjach daimyō. Powstały wówczas urzędy w 霞が関 Kasumigaseki; 丸の内 Marunouchi zaś, bezpośrednio na zachód od wzniesionego w 1914/明治47 r. dworca Tōkyō, stało się komercyjną dzielnicą biurową. Kanał, stanowiący południową fosę dawnego pierścienia domów samurajskich, został zasypany, by umożliwić budowę szerokiej ulicy obwodowej. Pomiędzy Marunouchi i Kasumigaseki urządzono publiczny Park Hibiya (日比谷公園), otwarty w 1903/明治36 r. Japońską wersję Wersalu zrealizowano w postaci Pałacu Akasaka (赤坂居 Akasaka-kyo, arch. 片山東熊 Tōkuma Katayama, 1909/明治42) przeznaczonego dla Następcy Tronu. Jednocześnie pojawia się w Tokio kamienica czynszowa - pierwszą w mieście (i w kraju), nazwaną "Ueno Club", zbudowano w 1908 r. koło Parku Ueno.[6]

Wskutek braku dostępnych terenów w śródmieściu, inne duże kompleksy zielone zakładano raczej na obrzeżach miasta. W 1906/明治39 r. nastąpiło otwarcie Parku Shinjuku (新宿御苑 Shinjuku Gyo-en), a w latach 20. urządzono kompleks parkowo-architektoniczny Świątyni Meiji (明治神宮 Meiji Jingū[7]), poświęcony czci cesarza i cesarzowej Meiji (zm. 1912/明治45 i 1914/大正3).

W drugiej połowie epoki Meiji wzrost ludności Tokio stymulowany był rozwojem przemysłu. W 1897 r. były 333 fabryki, zatrudniające 30 tys. osób, zaś w 1919 - 7233 fabryk zatrudniało niemal 190 tys. osób. Głównym miejscem, gdzie lokował się przemysł, początkowo głównie w postaci małych i średnich przedsiębiorstw, były wschodnie nabrzeża Sumidy, gdzie grunty były podmokłe i przez to tanie.[8] Później popularnymi lokalizacjami dla fabryk stały się północne dzielnice 千住 Senju i 王子 Ōji.

[edytuj] Przebudowa i rozbudowa po trzęsieniu ziemi Kantō

1 IX 1923/大正12 roku region Kantō nawiedziło potężne trzęsienie ziemi o sile 8,3 w skali Richtera. Ogromny pożar, który zaczął się w Ueno, 浜松町 Hamamatsuchō i 番町 Banchō strawił dwie trzecie obszaru Tokio: całą zabudowę po wschodniej stronie rzeki Sumida, wszystkie dzielnice na jej zachodnim brzegu od Asakusa na północy, przez śródmieście po Shimbashi oraz bezpośrednie otoczenie kompleksu Pałacu Cesarskiego. Liczbę ofiar obliczano na 142 807 osób.[9] Była to jedna z największych katastrof w historii ludzkości.

Tokio. Pogorzelisko po trzęsieniu ziemi, 1923 r.; w głębi po prawej most Nihombashi
Tokio. Pogorzelisko po trzęsieniu ziemi, 1923 r.; w głębi po prawej most Nihombashi

Po trzęsieniu ziemi rozpoczęto intensywną odbudowę, której kierunki wyznaczyła Agencja Odbudowy Stolicy Cesarskiej pod kierownictwem wybitnego polityka i "modernizatora" Japonii, 後藤新平 Shinpei Gotō. Plan zakładał poważne zmiany ukształtowania najbardziej zniszczonych dzielnic, budowę szerokich arterii wyposażonych w odpowiednią infrastrukturę (m.in. 靖国通り Yasukuni-dōri i 昭和通り Shōwa-dōri), zespołu dużych mostów na Sumidzie, urządzenie wielkich parków (w tym na nabrzeżach rzeki), urządzenie hal targowych (m.in. dzisiejszego Targu w Tsukiji), budowę wielu szkół elementarnych i towarzyszących im terenów zielonych. Chociaż części tych zamierzeń nigdy nie zrealizowano,[10] zakres dokonanych restrukturyzacji układu działek i kwartałów śródmieścia oraz liczba przebić i poszerzeń ulic jest imponująca. Już wówczas zasypano wiele kanałów śródmiejskich, traktowanych jak anachronizm, i przeznaczono je pod ulice lub zabudowę. Zupełne zniszczenie miasta ułatwiło też Kolejom Rządowym przeprowadzenie dwóch nadziemnych linii średnicowych łączących dworzec Tōkyō z dworcem Ueno oraz dworzec Ryōgoku z powstałą wcześniej linią Chūō (1932/昭和7), krzyżujących się w Akihabara. Natomiast prywatne konsorcja budowały kolejne odcinki podziemnej linii metra - pierwszy otwarto między Asakusa i Ueno w 1929/昭和4 r., a całą trasę do Shibuya otwarto w 1939/昭和14. Jednocześnie urządzano planowane wcześniej nowe koryto rzeki (Arakawa), które przebiega poza wschodnimi rubieżami ówczesnego miasta (ukończone przed 1932/昭和7).

Tokio, Kasumigaseki - skala imperialna; ok. 1930 r.
Tokio, Kasumigaseki - skala imperialna; ok. 1930 r.
Tokio, ulica teatrów 浅草六区 Asakusa 6-ku; skala starego Edo
Tokio, ulica teatrów 浅草六区 Asakusa 6-ku; skala starego Edo
Tokio, elektryczny pociąg linii Yamanote po otwarciu pełnego pierścienia, 1925 r.
Tokio, elektryczny pociąg linii Yamanote po otwarciu pełnego pierścienia, 1925 r.

W okresie międzywojennym przemiana obrazu architektonicznego historycznego śródmieścia w kierunku wzorca metropolii Zachodu była już bardzo zaawansowana. Szczególnie wiele okazałych gmachów istniało już w Nihonbashi, Kyōbashi i Ginzie. W 永田町 Nagatachō ukończono (1925/大正14) monumentalny gmach parlamentu z osiowym przedpolem (国会議事堂 Kokkai Gijidō; arch. F. Watanabe, Sh. Takeuchi), w stylu klasycyzującego modernizmu. Rok później ukończono podobny w formie gmach Galerii Obrazów Meiji (arch. Masatsu Kobayashi). Stopniowo próbowano też stworzyć budowle bardziej związane z tradycją narodową. Przykładem jest gmach główny Muzeum Narodowego wzniesiony w 1932/昭和7 r. w Parku Ueno. Jego styl określano "koronno-imperialny" (arch. Jin Watanabe). Stosowano też formy bardziej surowe, modernistyczne - np. budynek dworca Ueno (1932).

Także w okresie międzywojennym intensywnej urbanizacji ulegały obszary położone coraz dalej na zewnątrz od kolei obwodowej Yamanote. Spowodowała ona budowę licznych linii elektrycznych kolejek dojazdowych (電鉄 dentetsu), które kończyły się na Yamanote-sen, nie mając prawa penetrować samego miasta (gdzie był monopol tramwajów "toden"). Charakterystyczna dla Japonii rozbudowa ważniejszych stacji kolejowych do skali wielkich zespołów handlowo-usługowych, została podjęta w Tokio już w okresie międzywojennym, najpierw przez zarządy "dentetsu". To właśnie te stacje, z towarzyszącymi im własnymi domami towarowymi, stały się ogniskami, wokół których ukształtowały się subcentra tokijskie położone na linii Yamanote. Koleje dojazdowe zaangażowały się też w rozwój przedmieść mieszkaniowych położonych na trasach swoich linii (najbardziej znane z nich do przedmieście 田園調布 Den'enchōfu kolei elektrycznej Tōkyū). Planowemu rozwojowi towarzyszyła jednak spontaniczna urbanizacja terenów leżących poza koleją obwodową - ona głównie nadała chaotyczne oblicze zachodnim i południowym dzielnicom zewnętrznym.

W 1943/昭和18 r. wprowadzono wspólną administrację miasta i prefektury, tworząc specjalną prefekturę stołeczną 東京都 Tōkyō-to. Dzielnice tworzące dawne miasto Tokio uzyskały status podobny do innych gmin (miast) istniejących wcześniej na terenie prefektury.

[edytuj] Powojenna odbudowa i "boom" gospodarczy

Bombardowanie miasta 26 V 1945
Bombardowanie miasta 26 V 1945

U schyłku II wojny światowej miasto zostało ponownie zniszczone przez bombardowania, zwłaszcza przez wielki pożar wywołany amerykańskim nalotem dywanowym 10 III 1945/昭和20 r. Zginęło ponad 100 tysięcy osób, więcej niż w wybuchach bomb atomowych w Hiroszimie i Nagasaki. Ludność prefektury, licząca w 1940 r. 7,35 mln zmalała w 1945 do 3,5 mln. Powojenny wzrost ludności, potęgowany imigracją (上京 jō-kyō - parcie do stolicy, jako do "ziemi obiecanej"), postępował szybko: w 1962/昭和37 r. prefektura liczyła już ponad 10 mln mieszkańców. Oba kataklizmy i kolejne odbudowy przyczyniły się do tego, że wschodnie i centralne obszary śródmieścia mają bardziej regularny układ kwartałów i więcej szerokich ulic, niż obszary zachodnie. Tokio jest zasadniczo miastem o nowej zabudowie, nawet większość zabytków musiało być odbudowanych - zwykle w starych kształtach, ale w nowej konstrukcji (np. Sensō-ji).

Do lat 50. Tokio było siedzibą amerykańskich wojsk okupacyjnych. Rezydowały one m.in. na terenie dawnego placu ćwiczeń wojskowych w 代々木 Yoyogi, przylegającego do Świątyni Meiji. W 1964/昭和39 obszar ten stał się głównym terenem olimpijskim, a w 1967/昭和42 otwarto tam Park Yoyogi.

Widocznym wyrazem modernizacji miasta po wojennych zniszczeniach była zabudowa z niepalnych materiałów, zdecydowanie większej skali, w formach modernistycznego "stylu międzynarodowego". Organizacja Olimpiady letniej w 1964 spowodowała przyśpieszenie inwestycji, przede wszystkim w urządzenia sportowe - powstał wówczas m.in. kompleks stadionów w Yoyogi (wybitne dzieło modernizmu arch. 丹下健三 Kenzō Tange) oraz ważne inwestycje komunikacyjne. Symbolem tych ostatnich była sieć miejskich dróg ekspresowych, prowadzonych na estakadach (wyjątkowo w tunelach), tzw. Shuto Kōsoku-dōro. Trasy, budowane w korytarzach kanałów i rzek tokijskich, właściwie usunęły ze śródmieścia ten tradycyjny element jego pejzażu. Innym symbolem była kolej jednoszynowa Tōkyō Monorail do lotniska Haneda. Jednocześnie znacznie przyśpieszono budowę metra, którym, wraz z rozwijaną siecią autobusową, do 1972/昭和47 r. zastąpiono tramwaje.

W okresie boomu gospodarczego trwała urbanizacja terenów zewnętrznych. Na południowym zachodzie od Tokio, teoretycznie na obszarze miast Kawasaki i Jokohama, kolej prywatna Tōkyū rozpoczęła po 1953/昭和28 zabudowę pasa zurbanizowanego wzdłuż specjalnie zbudowanej linii - tzw. 多摩田園都市 Tama Den'entoshi ("Miasto-Ogród Tama"), obecnie pas ten wybiega na ok. 20 km od granic Tokio. Również inne koleje prywatne zaangażowały się w działalność deweloperską. Prefektura Tokio podjęła zaś w 1965/昭和40 r. wielki projekt budowy miasta satelitarnego "Tama New Town" (p. niżej).

[edytuj] Ewolucja struktury

Osuszanie Zatoki Tokijskiej. Porównanie linii brzegowej dzielnic południowych z początku XX w. ze stanem obecnym (podłoga w Edo-Tōkyō Hakubutsukan)
Osuszanie Zatoki Tokijskiej. Porównanie linii brzegowej dzielnic południowych z początku XX w. ze stanem obecnym (podłoga w Edo-Tōkyō Hakubutsukan)
Tokio. Zabudowa mieszkalno-biurowa na terenie osuszonym koło dworca Shinagawa
Tokio. Zabudowa mieszkalno-biurowa na terenie osuszonym koło dworca Shinagawa

Ekspansja zewnętrzna. Jak już wspomniano, proces urbanizacji strefy podmiejskiej Tokio odnosi się obecnie raczej do obszarów położonych poza Tōkyō-to, szczególnie na terenie Prefektur Kanazawa, Saitama i Chiba. Dającemu się zaobserwować nierównomiernemu rozwojowi tej strefy, szczególnie silnemu na zachodzie i południu, usiłuje się przeciwdziałać przez tworzenie infrastruktury na północy, a ostatnio również na wschodzie, która ma tam skierować uwagę deweloperów. Celowi temu miały służyć "koleje trzeciego sektora", takie jak Hokuso-Kōdan, Tōyō-Kōsoku oraz, ostatnio, Tsukuba Express. Wschodnim odpowiednikiem "Tama New Town" ma się stać "Chiba New Town", zaś rozproszone urbanizacje północy próbuje się konsolidować przez administracyjne utworzenie miasta Saitama i budowę jego centrum (さいたま新都心 Saitama shin toshin).

Osuszanie terenów Zatoki Tokijskiej jest od początku epoki Edo jednym z głównych kierunków rozwoju przestrzennego miasta. Już przed pierwszą wojną światową zabudowywano zespół sztucznych wysp 月島 Tsukishima i 勝どき Kachidoki u wylotu Sumidy, a rejon 芝浦 Shibaura znajdował się w trakcie osuszania. Na mocy Planu Odbudowy z 1923/大正12 r. doszedł rejon 港南 Minato Minami, na wschód od dworca Shinagawa, leżącego pierwotnie na nabrzeżu (prace na przełomie l. 20. i 30.) oraz kompleksy wysp 晴海 Harumi, 豊洲 Toyosu, 潮見 Shiomi - wszystkie na nabrzeżu wschodniej części miasta. Po wojnie kontynuowano prace: powstały wówczas m.in. wyspy 新木場 Shin-Kiba, 辰巳 Tatsumi, zaś na wschodnim wybrzeżu - 平和島 Heiwajima, 勝島 Katsushima, 八潮 Yashio. Na nowych terenach mieszczą się różne funkcje, od mieszkaniowych, biurowych, sportowo-rekreacyjnych (np. tor wyścigów konnych Ōi, park 葛西臨海公園 Kasairinkai-kōen, tokijski Disneyland[11]), po fabryki, składy i urządzenia portowe (w tym np. lotnisko Haneda, kolejowy dworzec kontenerowy i wagonownia pociągów Shinkansen). Sporządzona w 1960/昭和35 przez zespół K. Tange wizja rozwoju miasta na wielkich osiach w poprzek Zatoki mogła wydawać się "wielką utopią"; jednak obecnie pomysł ten wydaje się bliski realizacji, chociaż w odmiennej formie. Cezurą w procesie zagospodarowywania terenu zatoki była budowa 東京臨海 Tōkyō Rinkai ("Tokyo Waterfront") - kompleksu mieszkalno-usługowego お台場・有明 Odaiba-Ariake, z pewną przesadą reklamowanego jako "nowe centrum Tokio". Poszczególne wyspy, usypane za linią dawnego wału odaiba, połączone są siecią tuneli i mostów drogowych i kolejowych, w tym autostradą. Ekspansja miasta na teren Zatoki jest prowadzona nadal w postaci zagospodarowywania wielu wolnych terenów na już powstałych wyspach oraz tworzenia nowych.

Innym kierunkiem ewolucji miasta jest ciągła intensyfikacja wykorzystania terenu. Tradycyjny model "nisko-gęsto" zmienił się w wielu miejscach w gęstą zabudowę średniowysoką (do 10 pięter). Dominującym względem decydującym o intensywności jest rachunek ekonomiczny, a nie wartość zabytkowa czy architektoniczna (symptomatyczna była rozbiórka w 1968/昭和43 r. "Hotelu Imperial" F. L. Wrighta). Od lat 70. XX w. buduje się wieżowce. Pierwszą dzielnicą wysokich biurowców stało się zachodnie Shinjuku (Nishi-Shinjuku). W 1991/平成3 powstała tam dwuwieżowa siedziba władz Tōkyō-to (tzw. 都庁 tochō; proj. K. Tange), wysokości 243 m. W śródmieściu, na terenach dawnego dworca towarowego JR Shimbashi-Shiodome, dzielnica wieżowców powstała na przełomie wieków. Roppongi stało się miejscem lokalizacji dwóch gigantów: Roppongi Hills (六本木ヒルズ, 2003/平成15, 238 m) i Tokyo Midtown (東京ミッドタウン, 2007/平成19, 248 m). Stanowią one kompleksy wielofunkcyjne, godząc biura z kulturą i rozrywką. Dzielnicą coraz wyższej zabudowy staje się też śródmiejskie Marunouchi. W trosce o spójność między wysoką dostępnością, a intensywnością wykorzystania terenu, skupiska wieżowców lokalizowane są głównie w sąsiedztwie ważniejszych dworców kolei JR (np. Shinjuku, Ikebukuro, Shiodome, Shinagawa, Akihabara). Mimo to Tokio pozostaje metropolią o stosunkowo niskiej gęstości zaludnienia - także w obszarze centralnym, co jest nie tylko efektem exodusu ludności wypieranej przez funkcje komercyjne, ale również wynika z zachowania się na wielu obszarach tradycyjnej jednorodzinnej zabudowy. Poza obszarem zniszczonym podczas wojny, średniowysoka zabudowa powstała często tylko wzdłuż głównych ulic i skrywa dzielnice tradycyjne na tyłach.

Problem śródmieścia. Proces różnicowania się i specjalizacji dzielnic doprowadził do powstania układu policentrycznego, w którym historyczne śródmieście (Ginza, Kyōbashi, Nihombashi) stało się dzielnicą przede wszystkim biurowo-handlową, sąsiednie Marunouchi - wyłącznie biurową. Wydaje się ono przegrywać w konkurencji z bardzo ożywionymi dzielnicami i "podcentrami" położonymi na linii Yamanote, przede wszystkim Shinjuku (dzielnica rozrywki i biur), Shibuya (przede wszystkim rozrywka), a mniejszym stopniu Ikebukuro, Meguro. Żadna z wielkich sal koncertowych nie została zbudowana w starym śródmieściu. Nawet w kategorii eleganckiego handlu Ginza ma rosnącą konkurencję w okolicach Harajuku i bulwaru Omote-sandō. Specyfikę śródmieścia ilustrują dane demograficzne: trzy dzielnice centralne, Chiyoda, Chūō i Minato mieszczą w nocy 268 tys. osób, podczas gdy za dnia przebywa w nich 2 341 tys. osób.[12] Tak wielka różnica między dzienną i nocną populacją centrum nie ma odpowiedników gdzie indziej w metropoliach i przyczynia się do przeciążenia układu transportowego miasta. Miasto popiera więc lokalizację w śródmieściu wielkich kompleksów mieszkaniowych, które, ze względu na szczupłość dostępnego miejsca, kształtowane są jako zabudowa wysoka.

[edytuj] Podział administracyjny

Tokio. Na żółto zaznaczono główną część Tokio (23 okręgi specjalne), na zielono tzw. zachodnie Tokio. Mapę uproszczono dla większej przejrzystości; nie ma zaznaczonych wysp w zatoce.
Tokio. Na żółto zaznaczono główną część Tokio (23 okręgi specjalne), na zielono tzw. zachodnie Tokio. Mapę uproszczono dla większej przejrzystości; nie ma zaznaczonych wysp w zatoce.

Stołeczna prefektura (Tōkyō-to) graniczy z prefekturą Chiba od wschodu, z prefekturą Yamanashi od zachodu, z prefekturą Kanagawa od południa, i z prefekturą Saitama od północy. Na czele władz stoi gubernator, wybierany w wyborach powszechnych.

Tōkyō-to dzieli się na 23 okręgi specjalne, 26 dużych miast, 5 mniejszych miast i 8 miasteczek. Każde miasto czy miasteczko ma swojego własnego burmistrza i radę miejską.

W rejestracji samochodowej nie ma jednolitego oznaczenia dla Tokio. Używane są nazwy jednostek, w których znajdują się urzędy rejestracji: Adachi, Nerima, Shinagawa, Hachiōji i Tama.

[edytuj] Dzielnice ("Okręgi specjalne" 区 – ku)

Większość współczesnych dzielnic-gmin powstała w 1947/昭和22 r. z połączenia mniejszych dzielnic Miasta Tokio. Niektóre ku używają nazwy "City" w tekstach angielskich, zwykle zastrzeżonej dla shi (miasto). Poniżej podano także dawne nazwy ze względu na ich znaczenie historyczne.

Tokio. Teren Pałacu Cesarskiego widziany z wieżowca w Marunouchi; w głębi po prawej Kanda
Tokio. Teren Pałacu Cesarskiego widziany z wieżowca w Marunouchi; w głębi po prawej Kanda
Tokio. Skrzyżowanie 銀座四 Ginza-4 z domem towarowym Wakō; perspektywa ulicy Chūō-dōri w kierunku 京橋 Kyōbashi i Nihonbashi (zdjęcie wykonano w dzień świąteczny, kiedy zamyka się ruch kołowy)
Tokio. Skrzyżowanie 銀座四 Ginza-4 z domem towarowym Wakō; perspektywa ulicy Chūō-dōri w kierunku 京橋 Kyōbashi i Nihonbashi (zdjęcie wykonano w dzień świąteczny, kiedy zamyka się ruch kołowy)
Tokio. Sylweta Shinjuku. Pośrodku, częściowo zasłonięte, bliźniacze wieże Zarządu Prefektury; na pierwszym planie Park Shinjuku
Tokio. Sylweta Shinjuku. Pośrodku, częściowo zasłonięte, bliźniacze wieże Zarządu Prefektury; na pierwszym planie Park Shinjuku
Tokio - Shibuya. 道玄坂下 Dōgenzaka-shita - jedno z najbardziej zatłoczonych skrzyżowań na świecie.
Tokio - Shibuya. 道玄坂下 Dōgenzaka-shita - jedno z najbardziej zatłoczonych skrzyżowań na świecie.
Tokio. Yasukuni-dōri w Shinjuku, o zachodzie słońca
Tokio. Yasukuni-dōri w Shinjuku, o zachodzie słońca
Tokio. Chodnik na Omote-sandō. Zasobny klient nie lubi wielu reklam...
Tokio. Chodnik na Omote-sandō. Zasobny klient nie lubi wielu reklam...
Tokio. Aleja miłorzębów na osi Galerii Obrazów Meiji
Tokio. Aleja miłorzębów na osi Galerii Obrazów Meiji
Tokio. Na pierwszym planie typowa pozaśródmiejska zabudowa jednorodzinna z wyniosłymi dachami świątyń
Tokio. Na pierwszym planie typowa pozaśródmiejska zabudowa jednorodzinna z wyniosłymi dachami świątyń
Tokio małych sąsiedztw: uliczka w Aoyamie
Tokio małych sąsiedztw: uliczka w Aoyamie
Tokio. Jedna z szerszych ulic na typowym tokijskim przedmieściu (rejon 柿の木坂 Kakinokizaka, Meguro-ku)
Tokio. Jedna z szerszych ulic na typowym tokijskim przedmieściu (rejon 柿の木坂 Kakinokizaka, Meguro-ku)
Tokio. Świątynie są miejscami charakterystycznymi w strukturze przedmieść. Shinshō-ji w Toshima-ku zbudowana jest z żelbetu w tradycyjnych formach
Tokio. Świątynie są miejscami charakterystycznymi w strukturze przedmieść. Shinshō-ji w Toshima-ku zbudowana jest z żelbetu w tradycyjnych formach
Tokio. Centralny motyw wielu dzielnic: kryta ulica handlowa (rejon 日本堤1 Nihonzutumi-1, Taitō-ku)
Tokio. Centralny motyw wielu dzielnic: kryta ulica handlowa (rejon 日本堤1 Nihonzutumi-1, Taitō-ku)
Tokio. Krajobraz przedmieść nierozerwalnie wiąże się z koleją (stacja 代々木八幡 Yoyogi-hachiman na linii Odakyū, Shibuya-ku)
Tokio. Krajobraz przedmieść nierozerwalnie wiąże się z koleją (stacja 代々木八幡 Yoyogi-hachiman na linii Odakyū, Shibuya-ku)
Tokio. Wschodnie dzielnice pocięte są siecią kanałów - na zdjęciu 横十間川 Yokojikken-gawa, przekopany w 1659 r., Kōtō-ku
Tokio. Wschodnie dzielnice pocięte są siecią kanałów - na zdjęciu 横十間川 Yokojikken-gawa, przekopany w 1659 r., Kōtō-ku
Tokio. Odaiba i Rainbow Bridge z Wieży Tokijskiej. Zielone wyspy to pozostałość po fortyfikacjach. Na pierwszym planie Shiba i Hamamatsuchō
Tokio. Odaiba i Rainbow Bridge z Wieży Tokijskiej. Zielone wyspy to pozostałość po fortyfikacjach. Na pierwszym planie Shiba i Hamamatsuchō
Tokio XXI wieku. Ulica w ukończonym fragmencie Odaiby; po lewej widoczny wiadukt kolejki Yurikamome
Tokio XXI wieku. Ulica w ukończonym fragmencie Odaiby; po lewej widoczny wiadukt kolejki Yurikamome
Tokio. Aby zwiększyć zaludnienie śródmieścia duże inwestycje mieszkaniowe to zwykle wieżowce. "River City 21" na wyspie Tsukishima
Tokio. Aby zwiększyć zaludnienie śródmieścia duże inwestycje mieszkaniowe to zwykle wieżowce. "River City 21" na wyspie Tsukishima

Dzielnice obecne, położone głównie na obszarze miasta w granicach sprzed 1932 r.:

  • 文京区 Bunkyō-ku - powstała z połączenia 本郷区 Hongō-ku i 小石川区 Koishikawa-ku
  • 千代田区 Chiyoda-ku - powstała z połączenia 神田区 Kanda-ku i 麹町区 Kōjimachi-ku (obejmującej Pałac Cesarski i teren dawnego pierścienia rezydencji daimyō)
  • 中央区 Chūō-ku - powstała z połączenia 京橋区 Kyōbashi-ku (obejmującej Ginzę) i 日本橋区 Nihonbashi-ku
  • 江東区 Kōtō-ku - powstała z połączenia 深川区 Fukagawa-ku oraz 城東区 Jōtō-ku (do 1932 r. poza miastem)
  • 港区 Minato-ku - powstała z połączenia 赤坂区 Akasaka-ku i 麻布区 Azabu-ku
  • 新宿区 Shinjuku-ku - powstała z połączenia 牛込区 Ushigome-ku, 四谷区 Yotsuya-ku oraz 淀橋区 Yodobashi-ku (do 1932 r. poza miastem; obejmowała właściwe Shinjuku)
  • 台東区 Taitō-ku - powstała z połączenia 浅草区 Asakusa-ku i 下谷区 Shitaya-ku (obejmującej Ueno)

Dzielnice obecne, położone na terenach włączonych w 1932 r.:

  • 足立区 Adachi-ku
  • 荒川区 Arakawa-ku
  • 江戸川区 Edogawa-ku
  • 板橋区 Itabashi-ku
  • 葛飾区 Katsushika-ku
  • 北区 Kita-ku - powstała z połączenia 王子区 Ōji-ku i 滝野川区 Takinokawa-ku
  • 目黒区 Meguro-ku
  • 中野区 Nakano-ku
  • 練馬区 Nerima-ku - wydzielona z Itabashi-ku w 1947
  • 大田区 Ōta-ku - powstała z połączenia 蒲田区 Kamata-ku i 大森区 Ōmori-ku
  • 世田谷区 Setagaya-ku
  • 渋谷区 Shibuya-ku
  • 品川区 Shinagawa-ku - powstała z połączenia 荏原区 Ebara-ku z dawną Shinagawa-ku
  • 杉並区 Suginami-ku
  • 墨田区 Sumida-ku - dawniej 向島区 Mukōjima-ku
  • 豊島区 Toshima-ku

[edytuj] Miasta (-shi 市)

Miasta wchodzące w skład Tōkyō-to cieszą się podobnymi prawami co inne japońskie miasta. Większość z nich służy jako "sypialnie" dla ludzi pracujących w centralnym Tokio. Niektóre z nich rozwinęły jednak przemysł, w jeszcze innych ulokowano uniwersytety, urządzenia rozrywki i kultury.

Na obszarze miast Tama, Hino, Inagi, Machida i Hachiōji zlokalizowane zostało Nowe Miasto Tama (多摩ニュータウン Tama New Town); jego budowa rozpoczęła się w 1965/昭和40 r. Nie stanowi ono jednak wyodrębnionej gminy.


Okutama, wąwóz 鳩ノ巣渓谷 Hatonosu Keikoku
Okutama, wąwóz 鳩ノ巣渓谷 Hatonosu Keikoku
鳥島 Torishima - 570 km od centrum Tokio
鳥島 Torishima - 570 km od centrum Tokio
  • あきる野市 Akiruno-shi
  • 昭島市 Akishima-shi
  • 調布市 Chōfu-shi
  • 府中市 Fuchū-shi
  • 福生市 Fussa-shi
  • 八王子市 Hachiōji-shi
  • 羽村市 Hamura-shi
  • 東久留米市 Higashikurume-shi
  • 東村山市 Higashimurayama-shi
  • 東大和市 Higashiyamato-shi
  • 日野市 Hino-shi
  • 稲城市 Inagi-shi
  • 清瀬市 Kiyose-shi
  • 小平市 Kodaira-shi
  • 小金井市 Koganei-shi
  • 国分寺市 Kokubunji-shi
  • 狛江市 Komae-shi
  • 国立市 Kunitachi-shi
  • 町田市 Machida-shi
  • 三鷹市 Mitaka-shi
  • 武蔵村山市 Musashimurayama-shi
  • 武蔵野市 Musashino-shi
  • 西東京市 Nishi-Tōkyō-shi
  • 青梅市 Ōme-shi
  • 立川市 Tachikawa-shi
  • 多摩市 Tama-shi

[edytuj] Miasteczka (町 -machi) i wsie (村 -mura)

Cztery gminy w tej grupie jednostek tworzą powiat Tama-Zachód (西多摩郡 Nishitama-gun).

  • 日の出町 Hinode-machi, położone w dolinie rzeki 平井川 Hirai-gawa
  • 瑞穂町 Mizuho-machi
  • 奥多摩町 Okutama-machi - w dolinie Tama-gawa
  • 桧原村 Hinohara-mura - u źródeł rzeki 秋川 Aki-gawa

[edytuj] Wyspy

Do prefektury Tokio należą również wulkaniczne wyspy na Pacyfiku, wchodzące w skład Archipelagu Nampō, inaczej Archipelagu Izu (南方諸島 Nampō-shotō, 伊豆諸島 Izu-shotō), jak też Archipelagu Ogasawara (小笠原諸島 Ogasawara Shotō), inaczej Bonin, położonego bardziej na południe. Niektóre z wysp są oddalone nawet o 1 900 km od Tokio. Większość wysp ma status samorządowych wsi.

Na wyspach znajdują się jedyne wulkany, położone na terytorium Tōkyō-to. Czynne ostatnio to 伊豆大島 Izu-Ōshima oraz 三宅島 Miyake-jima).

  • 大島町 Ōshima-machi - obejmuje największą z wysp - Ōshima, 107 km od Tokio
  • 利島村 Toshima-mura - 135 km od Tokio
  • 新島村 Niijima-mura - obejmuje kilka wysp, główna wyspa 150 km od Tokio
  • 神津島村 Kōzushima-mura - 170 km od Tokio
  • 三宅村 Miyake-mura na wyspie Miyake-jima - 180 km od Tokio; wyspa ewakuowana w l. 2000-05 ze względu na wybuch wulkanu
  • 御蔵島村 Mikurajima-mura - 200 km od Tokio
  • 八丈町 Hachijō-machi - obejmuje wyspę 八丈島 Hachijō-shima, 285 km od Tokio
  • 青ヶ島村 Aogashima-mura - 355 km od Tokio
  • 小笠原村 Ogasawara-mura - obejmuje archipelag Ogasawara, w skład którego wchodzą dwa zespoły wysp: wokół 父島 Chichi-jima (960 km od Tokio) oraz wokół 母島 Haha-jima (1010 km od Tokio)
Zobacz więcej w osobnym artykule: Japońskie wyspy w Oceanii.

[edytuj] Parki narodowe

W prefekturze Tokio istnieją też cztery parki narodowe:

  • 秩父多摩甲斐国立公園 Chichibu Tama Kai Kokuritsu Kōen, Park Narodowy Chichibu-Tama - w górach na pograniczu Prefektury Tokio i Saitama; na jego terenie leżą popularne cele krótkich wycieczek;
  • 富士箱根伊豆国立公園 Fuji-Hakone-Izu Kokuritsu Kōen Park Narodowy Fuji-Hakone-Izu - położony głównie na lądzie stałym, obejmuje też Archipelag Izu;
  • 明治の森高尾国定公園 Meiji-no Mori Takao Kokutei Kōen "Quasi-park Narodowy Lasu Meiji i Takao" wokół Takao-san na terenie miasta Hachiōji; także cel pielgrzymek i wycieczek;
  • 小笠原国立公園 Ogasawara Kokuritsu Kōen, Park Narodowy Ogasawara - na Archipelagu Ogasawara; wyspy kandydują na Listę Światowego Dziedzictwa.

[edytuj] Obraz miasta, "sąsiedztwa"

Mimo specjalizacji funkcjonalnej niektórych fragmentów śródmieścia, struktura miejska Tokio - jak wielu innych miast japońskich - pozostaje wielofunkcyjna. Chociaż zdarzają się dzielnice bogate, to nie ma wyraźnie ukształtowanych enklaw biedy, charakterystycznych dla wielu miast krajów rozwiniętych. Nie ukształtowały się one nawet w osiedlach dużych bloków mieszkalnych; buduje się je nadal, nierzadko jako priorytetowe inwestycje w eksponowanych punktach miasta.

Przestrzeni Tokio nie odbiera się poprzez strukturę "okręgów specjalnych" (pozostają one nieco sztucznym tworem administracji[13]), ale przez specyfikę formy i funkcji niektórych "sąsiedztw" - mniejszych dzielnic o wyróżniającym się charakterze. Raczej nie pokrywają się one z podziałem administracyjnym. Mentalną topografię miasta tworzą "sąsiedztwa", nazwy ważniejszych skrzyżowań, stacje kolejowe, charakterystyczne budynki lub sklepy, a nawet przystanki autobusowe (każdy ma swoją nazwę).[14]

[edytuj] Pałac Cesarski i historyczne centrum

W geograficznym środku 23-ku wznosi się siedziba Cesarza Japonii - Pałac Cesarski 皇居 Kōkyo i otaczające go ogrody, tworzące wielki ufortyfikowany kompleks. Kompleks ten stanowił do Rewolucji Meiji siedzibę szogunów i nosił nazwę "Zamek Edo" (江戸城 Edo-jō). Sam Pałac, z l. 60. XX w., ukryty jest wewnątrz pierścienia zachowanych XVII-wiecznych "quasi-bastionów" i towarzyszących mu szerokich fos. Na wschód od Kōkyo, aż po linię dawnego kanału widoczną dzisiaj w przebiegu Kaisha-sen autostrady Shuto ("Shuto kōsoku"), rozciągają się

Tokio. 永代通り Eitai-dōri w Marunouchi
Tokio. 永代通り Eitai-dōri w Marunouchi
Tokio. Posterunek policji w Ginzie
Tokio. Posterunek policji w Ginzie
  • 丸の内 Marunouchi[15], 有楽町 Yūrakuchō i 大手町 Ōtemachi – wąski pas dzielnic, będących głównym centrum finansowo-handlowym Tokio, z licznymi siedzibami banków, towarzystw ubezpieczeniowych i przedsiębiorstw handlowych. Jest to obszar wielkich biurowców i szerokich ulic, wymarły poza godzinami pracy. Jego atrakcją jest centrum wystawowo-konferencyjne 東京国際フォラム Tōkyō Kokusai Forum. Wschodnim skrajem przebiega estakada sześciotorowej linii kolejowej, na której, na osi Pałacu Cesarskiego, znajduje się kompleks Dworca Tōkyō, z zabytkowym budynkiem recepcyjnym po stronie Marunouchi. Dalej na południowy-wschód, za wiaduktem kolei, znajduje się
  • 銀座 Ginza, najbardziej na południe wysunięta część historycznego śródmieścia, będąca skupiskiem drogich sklepów i domów towarowych. Jej osią jest historyczna Chūō-dōri, której skrzyżowanie z 青海通り Aomi-dōri (Ginza-4) stanowi centralny punkt dzielnicy. Ginza ma bardziej zróżnicowany charakter, mieści się tutaj Kabukiza, a im dalej na wschód, tym więcej jest funkcji mieszkaniowej. Zabudowa jest zwarta, typowa dla śródmieścia Tokio: przy głównych ulicach domy na wąskich działkach sięgają dziesięciu pięter, ale wysokość sąsiadujących domów może być skrajnie różna. Za pętlą śródmiejską autostrady Shuto, nabrzeża Sumidy należą do
  • 築地 Tsukiji - dzielnicy znanej z głównego targu rybnego (築地市場 Tsukiji Shijō), w 1935 r. przeniesionego z Nihonbashi, oraz ze świątyni 築地本願寺 Tsukiji Honganji, budowli o orientalizujących formach z II dekady XX w.

Chūō-dōri prowadzi z Ginzy na północ do dzielnicy

  • 日本橋 Nihonbashi, położonej wokół znanego mostu. Pierwotnie było to centrum miasta, obecnie to przeciętnie wyglądająca dzielnica śródmiejska o funkcjach biurowo-handlowych, w której jednak znajdują się ważne instytucje życia finansowego: bank państwowy 日本銀行 Nihon Ginkō i Giełda Tokijska (東京証券取引所 Tōkyō Shōken Torihikisho). Na południu zaś Chūō-dōri kończy się w
  • 新橋 Shinbashi, w którym do 1914 r. znajdował się dworzec pierwszej japońskiej kolei, a potem duży dworzec towarowy. Na gruntach tego dworca wybudowano w l. 90. XX w. kompleks wielofunkcyjnych wysokościowców 汐留シオサイト Shiodome Shiosaito.

[edytuj] Na północ od Pałacu

Na północ od Pałacu Cesarskiego znajduje się

  • 神田 Kanda - dzielnica znana z handlu książkami, zwłaszcza antykwarycznymi (dobrze ponad sto księgarń znajduje się w kwartałach przy Yasukuni-dōri w okolicach stacji metra Jimbochō). W Kandzie znajduje się główny kompleks Uniwersytetu Meiji, a także cerkiew. Kanda kończy się na rzece Kanda-gawa, płynącej w płytkim wąwozie, jej nabrzeżem przebiega linia kolejowa JR. Okolice stacji JR Ochanomizu i zabytkowego mostu 万世橋 Manseibashi stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych punktów miasta, gdzie liczne mosty i wiadukty kolejowe wplatają się w intensywną śródmiejską zabudowę. Za rzeką, na północny-wschód od Kandy, zaczyna się
  • 秋葉原 Akihabara - znana dzielnica sklepów ze sprzętem elektrycznym, obecnie także centrum biurowe wokół krzyżowej stacji JR Akihabara. Jej okolice przechodzą wielką metamorfozę; ukończenie placów wokół dworca nada nowe oblicze tej dzielnicy, o którym do tej pory decydował natłok sklepów ciągnących się wzdłuż ulic, zaułków, i pod wiaduktem kolei. Na zachodnim skraju dzielnicy znajdują się naprzeciwko siebie dwie świątynie: sintoistyczna 神田明神 Kanda Myōjin i konfucjańska 湯島聖堂 Yushima Seidō. Chūō-dōri i równoległa do niej 昭和通り Shōwa-dōri, z charakterystyczną betonową estakadą "Shuto kōsoku", doprowadzają do dzielnicy
Tokio. Park Ueno - staw Shinobazu
Tokio. Park Ueno - staw Shinobazu
  • 上野 Ueno, którą Dworzec Ueno, obsługujący ruch w kierunku północnym, dzieli na płaską część wschodnią - mieszkalno-biurową - i pagórkowatą część zachodnią, gdzie znajdują się rozległe tereny zielone – Park Ueno (上野公園 Ueno-kōen) z ogrodem zoologicznym (上野動物園 Ueno Dōbutsuen), a także największe skupisko muzeów z Muzeum Narodowym (国立博物館 Kokuritsu Hakubutsukan). Od zachodu z kompleksem parku sąsiaduje rozległy zespół Uniwersytetu Tokijskiego (東京大学 Tōkyō Daigaku) i kliniki uniwersyteckiej. Znajduje się on już w rejonie 本郷 Hongō. Na północ od Parku Ueno - rejon
  • 谷中 Yanaka, z Cmentarzem Yanaka (谷中霊園 Yanaka Reien) i rozległym kompleksem niewielkich świątyń, z których większość ma swoje cmentarze przyświątynne. Na wschód od Ueno rozciąga się
  • 浅草 Asakusa - rozległa dzielnica o charakterze mieszkaniowym, pełna świątyń różnej wielkości, dających enklawy zieleni. Największa z nich to kompleks wokół 浅草寺 Sensō-ji, rozpoczynający się długą osią zadaszonej ulicy, flankowanej przez kramy (tzw. 仲見世 Nakamise). Japońskim zwyczajem, obok buddyjskiego gmachu głównego, znajduje się szintoistyczna 浅草神社 Asakusa-jinja. Cały kompleks świątynny jest jednym z najpopularniejszych w kraju celów pielgrzymkowych. Okolica ma do dzisiaj dość tradycyjny charakter; znajduje się tam nieco drewnianych domów przy kameralnych zaułkach, a także, otoczone gęstą, ale raczej niską zabudową, wesołe miasteczko 花やしき Hanayashiki, założone przed 150 laty. Niedaleko świątyń, nad Sumidą, znajduje się duży dworzec prywatnej kolei 東武 Tōbu, jeszcze przed wojną wbudowany w dom towarowy. Wszystko razem tworzy charakterystyczny dla Japonii, religijno-handlowo-rozrywkowy kompleks, ożywiony do późnego wieczora.

Na północny zachód od Kandy znajduje się założony w XVII w. ogród chiński 小石川後楽園 Koishikawa Korakuen, jeden z najcenniejszych ogrodów Japonii. Obok niego wyrósł ostatnio wielki kompleks sali widowiskowej 東京ドーム Tokyo Dome, której towarzyszy zespół handlowy "Tokyo City" i wesołe miasteczko. Na wzgórzu zachód od Kandy, w parku na dawnym terenie Zamku Edo - znana sala sportowo-koncertowa 武道館 Budōkan. Tuż za fosą natomiast znajduje się duży kompleks wzbudzającej kontrowersje 靖国神社 Yasukuni-jinja, świątyni założonej na początku ery Meiji, w której czci się bohaterów narodowych.

[edytuj] Na południowy-zachód od Pałacu

Bezpośrednio na południe od Pałacu Cesarskiego znajduje się założony w 1903 r. Park Hibiya, a obok zaczyna się kompleks urzędów państwowych, zlokalizowanych w

Tokio. Gmach Parlamentu
Tokio. Gmach Parlamentu
Tokio. Pałac Akasaka
Tokio. Pałac Akasaka
  • 霞が関 Kasumigaseki i 永田町 Nagatachō – znajdują się tu ministerstwa, główna siedziba premiera oraz siedziby partii politycznych. Zabudowa składa się z osobnych gmachów różnej skali, które, zwłaszcza w Nagatachō, nie tworzą żadnej kompozycji (w przeciwieństwie, jak wolno sądzić, do drewnianych willi daimyō, które musiały stać tu w czasach Edo). Nad kompleksem próbuje dominować wielki gmach parlamentu (国会議事堂 Kokkai Gijidō). Za nim, na zadrzewionym wzgórzu, położona jest świątynia 日枝神社 Hie-jinja. Odkryte schody ruchome, zbudowane na stoku, łączą świątynię z ruchliwą, nareszcie równo zabudowaną ulicą, powstałą w początkach epoki Meiji na zasypanym kanale. Za nią rozciąga się
  • 赤坂 Akasaka – dzielnica mieszkaniowo-rozrywkowa, której małej skali zabudowę na wzgórzach atakują kompleksy wieżowców. Na północy rozciąga się rozległy ogród z Pałacem Akasaka, niegdyś Następcy Tronu, obecnie Rezydencją Gości Państwowych. W ogrodzie rozsiane są wille, w których nadal mieszkają członkowie Rodziny Cesarskiej. Na zachód od niego rozległy kompleks zielony - tzw. "Ogrody Zewnętrzne Świątyni Meiji" (明治神宮外苑 Meiji-Jingū Gai-en) - mieści największe tokijskie stadiony, m.in. olimpijski 国立競技場 Kokuritsu Kyōgijyō. Osiowe założenie obok nich tworzy Galeria Obrazów Meiji (聖徳記念絵画館 Seitoku-kinen Kaigakan). Natomiast na południowo-zachodnim krańcu dzielnicy wznosi się najwyższy budynek miasta - "Tokyo Midtown". Za nim zaczyna się
  • 六本木 Roppongi - dzielnica kultury i rozrywki z wielofunkcyjnym zespołem "Roppongi Hills" i salą koncertową "Suntory Hall", rozciągająca się wzdłuż 六本木通り Roppongi-dōri - kolejnej arterii "wzbogaconej" betonową estakadą Autostrady Shuto. Sąsiadująca z nią dzielnica 麻布 Azabu pełna jest dostatnich, ale niewielkich domów, gęsto wypełniających kręte i wąskie ulice na wzgórzach. Dalej na zachód w kierunku Shibuya, za kompleksem Cmentarza Aoyama (青山霊園 Aoyama Rei-en):
  • 青山 Aoyama. Chociaż osią rozwoju dzielnicy była ulica 青山通り Aoyama-dōri, znacznie ciekawiej prezentuje się poprzeczna do niej 表参道 Omote-Sandō - ulica-bulwar wysadzana drzewami, w europejskim stylu, założona jako oś wejścia do Świątyni Meiji (Meiji Jingū), położonej już za linią kolejową Yamanote. Ulica jest modnym skupiskiem eleganckich sklepów, hoteli i gastronomii, wzbogaconym dużą śródmiejską galerią handlową "Omotesando Hills". Zachodni koniec ulicy znajduje się w
  • 原宿 Harajuku i 代々木 Yoyogi. Harajuku to popularna dzielnica mody młodzieżowej, zlokalizowana po wschodniej stronie stacji JR Harajuku. Natomiast na zewnątrz Yamanote-sen rozciągają się wielkie tereny parkowe 代々木公園 Yoyogi-kōen, z dwiema halami olimpijskimi i siedzibą telewizji NHK. Położony obok kompleks sintoistycznej Świątyni Meiji to gęsto zadrzewiony, rozległy park, z budynkiem głównym pośrodku, urządzony na kanwie prywatnego ogrodu pary cesarskiej Meiji. Położone na zamknięciu osi Omote-Sandō wejście na kilkakrotnie załamaną aleję-oś główną Świątyni zaakcentowane jest opracowanym architektonicznie wiaduktem oraz wielką torii.

[edytuj] "Subcentra" na pętli Yamanote

Parkowy kompleks Yoyogi wyraźnie rozdziela dwa najważniejsze tokijskie "podcentra" - Shibuya i Shinjuku.

  • 渋谷 Shibuya – wielkie skupisko domów towarowych, sklepów, mody i rozrywki powstałe w sąsiedztwie stacji JR Shibuya w miejscu, które ewoluowało od osady, opartej na organicznym, wiejskim planie w formie kilku zbiegających się dróg. Motorem wzrostu była działalność komercyjna kolei dojazdowej Tōkyū. Obecna Shibuya to nie tylko popularne miejsce wypadów młodzieży, ale także centrum kulturalne Bunkamura, zbudowane przez korporację zarządzającą obecnie tą koleją. Shibuya jest jednym z najbardziej ożywionych miejsc w Tokio, gdzie życie toczy się całą dobę. Na północ od Yoyogi -
  • 新宿 Shinjuku, właściwa stolica prefektury Tokio i siedziba władz miejskich, rozwinęło się wokół dworca kolei państwowych i towarzyszących mu trzech dworców kolejek dojazdowych. Wszystkie razem stanowią najbardziej obciążony kompleks dworcowy na świecie (3,5 mln pasażerów dziennie). Wschodnia połowa dzielnicy rozciętej przez linię Yamanote, stanowi mieszaninę wielkoskalowego handlu i nocnej rozrywki. Po zachodniej stronie kolei, w 西新宿 Nishi Shinjuku, dominuje największe w stolicy skupisko wieżowców. W ostatnich latach wieżowce powstały również na południe od wiaduktu ulicy, przecinającej dworzec Shinjuku. Również Shinjuku pełne jest życia o każdej porze dnia i nocy. Na południowy-wschód od centrum usługowego rozciąga się rozległy Park Shinjuku.
Tokio. Salon Toyoty w Ikebukuro
Tokio. Salon Toyoty w Ikebukuro

Na północ od Shinjuku i mniejszego podcentrum 高田馬場 Takadanobaba znajduje się

  • 池袋 Ikebukuro - podcentrum o bardziej zwartej i jednorodnej strukturze, również rozwinięte wokół stacji kolei państwowych i dworców kolejek prywatnych, tym razem Seibu i Tōbu. Dworzec, nadbudowany kompleksem domów towarowych zamykających perspektywę zadrzewionego bulwaru グリーン大通り Green-Ōdōri, jest chyba najlepiej wkomponowany w układ urbanistyczny ze wszystkich dworców linii Yamanote. Na zachód od dworca wzniesiono centrum kulturalne "Tokyo Metropolitan Art Space", poprzedzone rzadkim w mieście pieszym placem. Około 600 m od dworca na wschód znajduje się wieżowiec Sunshine City - kompleks hotelowy i handlowy, zbudowany na terenie odzyskanym po likwidacji dużego więzienia Sugamo. Wyrasta on nieoczekiwanie z morza zabudowy jednorodzinnej, dzielącej Ikebukuro od śródmieścia, przez którą wije się ostatnia linia tokijskiego tramwaju. Duży kompleks zieleni tworzy zespół Świątyni 護国寺 Gokoku-ji (z 1681/Tenna 1 r.), będącej też mauzoleum rodziny Cesarza Meiji. Od strony miasta świątynię poprzedza jedna z nadłuższych osi akcentujących wejście główne - ponad kilometrowej długości ulica 音羽通り Otowa-dōri.[16] Na zachód od tej ulicy znajduje się katedra katolicka, charakterystyczna budowla o ekspresyjnej formie - kolejne dzieło K. Tange.

[edytuj] Inne "sąsiedztwa"

  • 品川 Shinagawa – dzielnica wysokich biurowców, hoteli i domów mieszkalnych zbudowana na osuszonym fragmencie Zatoki na wschód od dworca Shinagawa. W przeciwieństwie do podcentrów na linii Yamanote, dzielnica ma spokojny charakter centrum biznesu, powiązanego z resztą obszaru kraju za pomocą linii Shinkansen. Po zachodniej stronie dworca istnieje duży kompleks hotelowy, a na północ od niego - świątynia 泉岳寺 Sengaku-ji, miejsce pochówku "47 samurajów" z japońskiej opowieści.
  • Shiba, położona bezpośrednio na południe od Shimbashi, wyróżnia się dużym kompleksem świątyni 増上時 Zōzō-ji oraz górującą nad nim stalową 東京タワー "Tokyo Tower" - symbolem nowoczesności miasta lat 50. Położone na wzgórzach części rejonów Shiba, Shinagawa oraz sąsiadujące tereny rejonów Azabu i 三田 Mita prezentują zachowaną strukturę dawnych rezydencji daimyō, zastąpionych co prawda różnymi gmachami publicznymi, ale stojącymi w rozległych ogrodach pamiętających epokę Edo.
  • 錦糸町 Kinshichō – główny region zakupów i rozrywki we wschodniej części Tokio (Sumida-ku), wokół stacji na linii JR総武 JR Sōbu, w dzielnicy stosunkowo drobnej i gęstej zabudowy.
  • お台場 Odaiba – nowe znaczenie nazwy to w wąskim sensie wielka, sztuczna wyspa; w szerszym - zespół wielofunkcyjny położony na wyspach Odaiba i Ariake, założony na imponującym osiowym planie i nadal (2007) oczekujący na wypełnienie zabudową. Wśród budowli już ukończonych znalazło się wiele czołowych obiektów architektury współczesnej (centrum wystawowe "Big Sight" - 東京国際展示場 Tōkyō Kokusai Tenjijyō, siedziba Fuji TV, muzeum współczesnej nauki i techniki 未来間 Miraikan), zbudowanych nieraz w unikatowych, ekspresyjnych formach. Elementy Odaiby połączone są nadziemną linią kolejki automatycznej Yurikamome, która przez "Rainbow Bridge", kolejny symbol Odaiby, wiąże dzielnicę z Shimbashi.
Tokio. Dziedziniec Świątyni Sensō-ji z bramą 宝蔵門 Hōzōmon
Tokio. Dziedziniec Świątyni Sensō-ji z bramą 宝蔵門 Hōzōmon
Tokio. Spojrzenie na dziedziniec Świątyni Meiji
Tokio. Spojrzenie na dziedziniec Świątyni Meiji
Tokio. Gmach główny Muzeum Narodowego
Tokio. Gmach główny Muzeum Narodowego
東京タワー Wieża Tokijska z 1958 r., tuż na prawo od wieży widoczny dach świątyni Zōzō-ji; zdjęcie z Roppongi Hills
東京タワー Wieża Tokijska z 1958 r., tuż na prawo od wieży widoczny dach świątyni Zōzō-ji; zdjęcie z Roppongi Hills
東京ドーム Tokyo Dome
東京ドーム Tokyo Dome
Tokio - Odaiba. Centrum wystawowe "Big Sight" - sala konferencyjna
Tokio - Odaiba. Centrum wystawowe "Big Sight" - sala konferencyjna
Tokio. Kompleks Roppongi Hills
Tokio. Kompleks Roppongi Hills

[edytuj] Kultura

Tokio. "Metropolitan Art Space"
Tokio. "Metropolitan Art Space"

Kompleksy wielofunkcyjne

  • 東京芸術劇場 Tōkyō Geijutsu Gekijō (ang.: Tokyo Metropolitan Art Space TMAS) - zespół teatralno-wystawowy z salą na 2000 miejsc (Ikebukuro)
  • 東急文化村 Tōkyū Bunkamura - kompleks kulturalno-handlowy w Shibuya, własność Tōkyū Corporation

Muzea:

- kompleks Parku Ueno

  • 東京国立博物館 Tōkyō Kokuritsu Hakubutsukan Tokijskie Muzeum Narodowe - głównie dawna sztuka japońska i azjatycka;
  • 東京都美術館 Tōkyō-to Bijutsukan (ang.: Tokyo Metropolitan Art Museum) - głównie wystawy sztuki współczesnej
  • 国立西洋美術館 Kokuritsu Seiyō Bijutsukan Narodowe Muzeum Sztuki Zachodniej - głównie sztuka europejska XVIII i XIX w.

- inne

  • 聖徳記念絵画館 Seitoku-kinen Kaigakan (Galeria Obrazów Meiji) w Meiji-jingū Gai-en - sztuka japońska epoki przejścia od Edo do nowoczesności
  • ブリヂストン美術館 Bridgestone Bijutsukan - ekspozycja europejskiego malarstwa, szczególnie impresjonizmu, postimpresjonizmu i modernizmu, także trochę dzieł Japończyków (gmach Bridgestone Corp. w rejonie Kyōbashi)
  • 東京国立近代美術館 Tōkyō Kokuritsu Kindai Bijutsukan (ang.: Tokyo National Museum of Modern Art, w skrócie MOMAT) - pierwsze muzeum sztuki współczesnej - Kitanomaru-kōen, koło Pałacu Cesarskiego; muzeum ma także "National Film Center" w Ginzie
  • 国立新美術館 Kokuritsu Shin-Bijutsukan ("National Art Center") w Roppongi - muzeum sztuki współczesnej
  • 刀剣博物館 Tōken Hakubutsukan (Muzeum Mieczy) - znajduje się w Yoyogi 4-chōme

Teatry, muzyka:

  • 歌舞伎座 Kabukiza (Teatr Kabuki) - Ginza
  • 国立劇場 Kokuritsu Gekijō (Teatr Narodowy) - wystawia na trzech scenach klasyczny japoński dramat; rejon Hayabusa-chō, Chiyoda-ku (naprzeciwko Hanzōmon - zachodniej bramy Pałacu)
  • 新国立劇場 Shin Kokuritsu Gekijō (Nowy Teatr Narodowy) - tokijska Opera i teatr dramatyczny, Shinjuku; kompleks nazywa się też "Tokyo Opera City"
  • サントリーホール Suntory Hall - sala koncertowa na 2 tys. miejsc (Roppongi), własność koncernu Suntory
  • 東京フィルハーモニー交響楽団 Tōkyō Firuhāmonī Kōkyō Gakudan ("Tokijska Orkiestra Filharmoniczna") - główna siedziba Bunkamura Orchard Hall (Shibuya); grywa także w Tokyo Opera City (kompleks Nowego Teatru Narodowego) i w Suntory Hall
  • 東京都交響楽団 Tōkyo-to Kōkyō Gakudan ("Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra", w skrócie Tokyō 都響)
  • 東京文化会館 Tōkyō Bunka Kaikan (ang.: Tokyo Festival Hall) - sala koncertowa w Parku Ueno

[edytuj] Nauka i edukacja

Szkoły wyższe - wybór

Państwowe

  • 東京大学 Tōkyō Daigaku (ang.: Tokyo University)
  • 東京工業大学 Tōkyō Kōgyō Daigaku (ang.: Tokyo Institute of Technology), w skrócie Tokyo Tech, TiTech, 東工大 Tōkōdai
  • 一橋大学 Hitotsubashi Daigaku - nauki społeczne
  • お茶の水女子大学 Ochanomizu Joshi Daigaku (ang.: Ochanomizu University) - prestiżowy uniwersytet dla kobiet
  • 東京学芸大学 Tōkyō Gakugei Daigaku (ang.: Tokyo Gakugei University), w skrócie 学大 Gakudai - uniwersytet pedagogiczny
  • 東京医科歯科大学 Tōkyō Ika Shika Daigaku (ang.: Tokyo Medical and Dental University)
  • 東京藝術大学 Tōkyō Geijutsu Daigaku (ang.: Tokyo National University of Fine Arts and Music), w skrócie 芸大 Geidai - w Ueno

Publiczne

  • 首都大学東京 Shuto Daigaku Tōkyō (ang.: Tokyo Metropolitan University) - w mieście Hachiōji

Prywatne

  • 明治大学 Meiji daigaku (ang.: Meiji University) - zał. 1888, Ochanomizu i dwa inne kampusy w mieście
  • 慶應義塾大学 Keiō Gijuku Daigaku (ang.: Keio University)
  • 早稲田大学 Waseda Daigaku (ang.: Waseda University), w skrócie 早大 Sōdai
  • 東京理科大学 Tōkyō Rika Daigaku (ang.: Tokyo University of Science)
  • 中央大学 Chūō Daigaku - kampusy w Tokio (Korakuen i Ichigaya) oraz w Hachiōji
  • 東京医科大学 Tōkyō Ika Daigaku (ang.: Tokyo Medical University, TMU)
  • 東京工芸大学 Tōkyō Kōgei Daigaku (ang.: Tokyo Polytechnic University) - studia nad mangą i animacją
  • 東京農業大学 Tōkyō Nōjyō Daigaku (ang.: Tokyo University of Agriculture), w skrócie 農大 Nōdai
  • 聖心女子大学 Seishin Joshi Daigaku (ang.: University of the Sacred Heart) - studia humanistyczne dla kobiet
  • 東京女子大学 Tōkyō Joshi Daigaku (ang.: Tokyo Woman's Christian University), w skrócie 東女 Tōnjo

Biblioteki - wybór

  • 国立国会図書館 Kokuritsu Kokkai Toshokan (ang.: National Diet Library, pol.: Biblioteka Parlamentu) - 12 mln woluminów
  • 東京大学図書館 Tōkyō Daigaku Toshokan (ang.: Tokyo University Library) - 8 mln woluminów
  • 東京都立図書館 Tōkyō Toritsu Toshokan (ang.: Tokyo Metropolitan Library), główna siedziba w Minami Azabu; ma m.in. dużą kolekcję dokumentów dotyczących historii miasta
  • Biblioteka Uniwersytetu Waseda - 4,5 mln woluminów
  • Biblioteka Uniwersytetu Keiō - 2,5 mln woluminów

Muzea

  • 江戸東京博物館 Edo-Tōkyō Hakubutsukan Muzeum Edo-Tokio w dzielnicy Ryōgoku - ekspozycja dziejów miasta w interesującej aranżacji; oddziałem muzeum jest skansen miejskiej zabudowy drewnianej 江戸東京たてもの園 Edo-Tōkyō Tatemono Kōen w mieście Koganei;
  • 国立科学博物館 Kokuritsu Kagaku Hakubutsukan (ang.: National Museum of Nature and Science) Muzeum Nauki (Tokio) - historia naturalna, nauka i technika w interaktywnej ekspozycji - w Parku Ueno
  • 日本科学未来間 Nihon Kagaku Miraikan - Muzeum Nauki na wyspie Odaiba

[edytuj] Sport

Zbudowana wg projektu Kenzo Tange z okazji olimpiady hala Yoyogi
Zbudowana wg projektu Kenzo Tange z okazji olimpiady hala Yoyogi

XVIII Igrzyska Olimpijskie odbyły się w 1964 roku w Tokio. Igrzyska w Kraju Kwitnącej Wiśni stały się imprezą łączącą tradycje ze współczesnością (zastosowano m.in. najnowsze techniki pomiarów wyników). Po wykluczeniu przez organizatorów niektórych sportowców z Indonezji oraz Korei Północnej kraje te wycofały swoje reprezentacje. MKOL nie wyraził zgody na występ ekip RPA, co było reakcją na rasistowską ( w stosunku do czarnoskórej większości) politykę rządu w Pretorii. Do programu igrzysk wprowadzono kobiecą i męską siatkówkę oraz narodowy sport Japonii - judo. Lekkoatletyka poszerzona została o dwie nowe konkurencje: Pięciobój lekkoatletyczny (późniejszy Siedmiobój) oraz bieg na 400 m (obie wśród kobiet). Igrzyska olimpijskie w Tokio były rekordowe pod względem osiągniętych wyników - pobito 37 rekordów świata i 77 olimpijskich.


Zawody w Ryōgoku Kokugi-kan
Zawody w Ryōgoku Kokugi-kan

Kompleks Jingū Gai-en:

  • 国立霞ヶ丘陸上競技場 Kokuritsu Kasumigaoka Rikujō Kyogijō, Narodowy Stadion Olimpijski - stadion główny Olimpiady 1964, zbudowany 1958
  • 明治神宮野球場 Meiji Jingū Yakyūjō, Stadion Meiji Jingu - stadion baseballu z 1926 r., używany przez klub Tokyo Yakult Swallows; własność Świątyni Meiji
  • 秩父宮ラグビー場 Chichibunomiya Ragibi-jō, Chichibunomiya Rugby Stadium
  • 東京体育館 Tōkyō Taiikukan, Tokyo Metropolitan Gymnasium - kryta hala z 1954 r.

Inne:

  • 両国国技館 Ryōgoku Kokugikan - kryta hala dla zawodów sumo, dzielnica Ryōgoku, Sumida-ku
  • 東京ドーム Tōkyō Dome - stałym użytkownikiem hali jest klub baseballowy Yomiuri Giants, ale służy też rozmaitym imprezom sportowym
  • 駒沢オリンピック公園 Komazawa Olympic Park z 1959 r., ze stadionem piłkarskim i halą lekkoatletyczną - w Setagaya-ku
  • 国立代々木競技場 Kokuritsu Yoyogi Kyōgijō (ang.: Yoyogi National Gymnasium) - duża i mała hala, pierwotnie pływalnia, obecnie głównie hokej i koszykówka (zbud. 1964);
  • 後楽園ホール Kōrakuen Hall (w kompleksie Tokyo Dome) oraz ディファ有明 Differ Ariake (na Ariake) - kryte areny, gdzie odbywają się zawody sportów walki (boks, zapasy)
  • 有明テニスの森公園 Ariake Tenisu-no Mori Kōen, Ariake Tennis Forest Park; kompleks obejmuje halę Ariake Coliseum (有明コロシアム Ariake Koroshiamu) - na wyspie Ariake
  • 東京スタジアム Tokyo Stadium (albo Ajinomoto Stadium) - główny stadion Football Club Tokyo - w mieście Chōfu
  • 江戸川区陸上競技場 Edogawa-ku Rikujō Kyōgijō, Stadion Edogawa - głównie piłka nożna europejska
  • 大井競馬場 Ōi Keiba-jō, Tor Wyścigów Konnych Ōi - Shinagawa-ku
  • 東京競馬場 Tōkyō Keiba-jō, Tor Wyścigów Konnych Tokyo (zbudowany 1933) - w mieście Fuchū
  • 若洲ゴリフリンクス Wakasu Golf Rings - pole golfowe na sztucznej wyspie Wakasu, jedyne na terenie miasta; poza nim kilka pól mieści się w Regionie Tama (Inagi, Machida, Hachiōji, Chōfu).

[edytuj] Gospodarka

Tokio - siedziba Klubu Przemysłu Japonii (日本工業倶楽部 Nihon Kōgyō Kurabu), Marunouchi
Tokio - siedziba Klubu Przemysłu Japonii (日本工業倶楽部 Nihon Kōgyō Kurabu), Marunouchi

Ogromne centrum finansowo-handlowe i przemysłowe. Tokio ma największą na świecie gospodarkę wśród innych metropolii: 35 mln mieszkańców aglomeracji generowało w 2005 r. dochód 1 191 mld dolarów USA; wiodąca pozycja miasta ma się utrzymać w najbliższej przyszłości.[17]

Tokijska Giełda Papierów Wartościowych jest drugą największą na świecie pod względem rynkowej wartości zarejestrowanych akcji: 4,99 bilionów dolarów USA. Wielkie banki, firmy handlowe i ubezpieczeniowe, światowe targi przemysłowe. W okresie japońskiego "boomu" gospodarczego większość central dużych firm przeniosła się do Tokio, głównie z Osaki, która tym samym utraciła prymat dyspozycyjnego centrum gospodarczego.

W przemyśle wytwórczym największy udział (2004 r.) ma poligrafia (16,2% produkcji w prefekturze), następnie produkcja środków transportu (11,6%), elektronika (11,5%), produkcja maszyn elektrycznych (7,9%) wreszcie produkcja innych maszyn (7,7%).[18] Na przełomie wieków w Hachiōji był przemysł jedwabniczy. W górach trudniono się hodowlą jedwabników, wydobywaniem wapienia, także tkactwem.

W samym Tokio obecnie nie ma już większych dzielnic przemysłowych (wyjąwszy może nabrzeża rzeki Arakawa w Itabashi-ku. W Regionie Tama przemysł występuje na pograniczu miast Hachiōji i Hinō oraz w Fuchū (fabryka firmy Tōshiba). Większe kompleksy przemysłowe istnieją poza Tōkyō-to, na terenach nadbrzeżnych Zatoki Tokijskiej w miastach Prefektury Kanazawa (Jokohama, Kawasaki) i Prefektury Chiba (Ichikawa, Funabashi, Chiba, Ichihara) oraz nad rzeką Arakawa w Prefekturze Saitama (Toda, Kawaguchi).

Na terenie Prefektury znajduje się niecałe 8400 ha użyków rolnych. Najważniejszymi uprawianymi warzywami są szpinak i szpinak musztardowy (komatsuna).

Wydatki konsumpcyjne w Tokio kształtują się na poziomie 109% w stosunku do średniej krajowej. Dorównują tej średniej w zakresie kosztów transportu oraz kosztów gazu, elektryczności i wody, przekraczają ją zaś aż o ok. 50% w mieszkalnictwie.

[edytuj] Transport

Południowe Kantō. Sieć kolejowa
Południowe Kantō. Sieć kolejowa
Tokio. Stacja metra 新大塚 Shin-Ōtsuka
Tokio. Stacja metra 新大塚 Shin-Ōtsuka
Tokio. Pociąg linii miejskiej JR Chūō-Sōbu-sen koło stacji Ochanomizu
Tokio. Pociąg linii miejskiej JR Chūō-Sōbu-sen koło stacji Ochanomizu
Tokio. Autobus Toei. Niską podłogę reklamuje się jako "non-step bus" (ノンステップバス)
Tokio. Autobus Toei. Niską podłogę reklamuje się jako "non-step bus" (ノンステップバス)
Tokio. Autobus miejski sieci Tōkyū (przedmieścia południowo-zachodnie) na pętli przy stacji tej kolei
Tokio. Autobus miejski sieci Tōkyū (przedmieścia południowo-zachodnie) na pętli przy stacji tej kolei
Tokyo-Jokohama. Sieć autostrad Shuto Kōsoku-dōro
Tokyo-Jokohama. Sieć autostrad Shuto Kōsoku-dōro
Tokio. Autostrada Shuto nad Nihonbashi
Tokio. Autostrada Shuto nad Nihonbashi
Tokio. Taksówka jednej z wielu firm przewozowych
Tokio. Taksówka jednej z wielu firm przewozowych

[edytuj] Powiązania zewnętrzne

Kolej. W tokijskim węźle kolei sieci krajowej (JR) zbiegają się cztery normalnotorowe linie wysokich prędkości 新幹線 Shinkansen: 東海道新幹線 Tōkaidō Shinkansen od południa, 東北新幹線 Tōhoku Shinkansen, 上越新幹線 Jōetsu Shinkansen, 長野新幹線 Nagano Shinkansen. Punktem końcowym wszystkich tych linii jest Dworzec Tōkyō. Trzy ostatnie wchodzą do miasta wspólną trasą od dworca Ōmiya w mieście Saitama, pociągi zatrzymują się także na dworcu Ueno. Tōkaidō Shinkansen ma natomiast dodatkowy dworzec Shinagawa. Klasyczna sieć wąskotorowa JR ma linie magistralne: 東海道本線 Tōkaidō honsen (obsługuje ją dworzec Tōkyō), 中央本線 Chūō honsen (obsługa przez dworzec Shinjuku), 東北本線 Tōhoku honsen, 上越本線 Jōetsu honsen oraz 常磐線 Jōban-sen (wszystkie trzy obsługiwane przez dworzec Ueno).

Całość sieci kolei krajowej obsługiwana jest przez kolej JR東日本 JR Higashi Nihon, z wyjątkiem linii Tōkaidō Shinkansen, eksploatowanej przez JR東海 JR Tōkai.

Drogi. Na węzeł ponadregionalnej komunikacji drogowej składa się przede wszystkim system autostrad. Tokio jest punktem zbiegu następujących autostrad międzyregionalnych (licząc od pd.-zachodu): 東名高速道路 Tōmei Kōsoku-dōro (kierunek Nagoja, Kansai), 中央自動車道 Chūō Jidōsha-dō (Matsumoto, Nagano), 関越自動車道 Kan'etsu Jidōsha-dō (Nagaoka), 東北自動車道 Tōhoku Jidōsha-dō (Sendai), 常磐自動車道 Jōban Jidōsha-dō (Mita). Ponadto do autostrad państwowych zalicza się trasę regionalną do Jokohamy, trasę do Chiby i dalej wschodnim wybrzeżem Zatoki oraz trasę do lotniska Narita i dalej na wybrzeże Pacyfiku (Kashima). Zalicza się też przeprawę mostowo-tunelową przez Zatokę - 東京湾アクアライン Tōkyō-Wan Aqua-Line. Autostrady państwowe docierają do granic "23-ku", skąd ruch przejmuje sieć miejskich dróg ekspresowych. Tam też znajdują się odcinki nieukończonego zewnętrznego pierścienia autostradowego 東京外環自動車道 Tōkyō Gaikan Jidōsha-dō.

W Tokio zbiega się także 14 dróg krajowych (国道 koku-dō).

Transport morski. Port handlowy (東京港 Tōkyō-kō), zarządzany przez Prefekturę, ma nabrzeża łącznej długości 2,64 km, ok. 1 km² odkrytej powierzchni magazynowej dostępnej publicznie oraz ok. 0,2 km² hal magazynowych.[19] W 2005 r. obsłużono 32 180 statków i przeładowano 92 mln ton ładunków, z czego połowę w handlu międzynarodowym (trzecie miejsce w kraju). Specyfiką portu jest wielki udział transportu kontenerowego (93% tonażu) oraz przeładunek towarów wysokiej wartości. Instalacje portu występują na wielu sztucznych wyspach: Yashio, 城南島 Jōnanjima, 日の出 Hinode, Aomi, Ariake. Funkcje portowe wymuszają budowę powiązań między wyspami w postaci wysokich mostów lub tuneli (tych drugich na kanałach portowych jest większość). Dla obsługi części portu leżącego w południowych dzielnicach miasta poprowadzono specjalną linię kolei (東海道貨物線 Tōkaidō Kamotsu-sen), od strony dworca towarowego Kawasaki przebiegącą tunelem pod basenami portowymi. Obsługą statków zajmują się ponadto inne porty Zatoki Tokijskiej: w Jokohamie, Kawasaki i Chibie.

Lotniska. Miasto obsługują dwa międzynarodowe porty lotnicze. Starszy to Lotnisko Haneda (羽田空港 Haneda kūkō, oficjalnie 東京国際空港 Tōkyō Kokusai Kūkō, pol.: "Międzynarodowy Port Lotniczy Tokio") oraz nowszy - 成田国際空港 Narita Kokusai Kūkō (pol.: Międzynarodowy Port Lotniczy Narita). Haneda znajduje się na terenie miasta, ok. 15 km od centrum, obsługuje ponad 60 mln pasażerów rocznie i jest czwartym największym lotniskiem świata. Narita zaś znajduje się koło miasta tej nazwy (Pref. Chiba), ok. 60 km od centrum Tokio; obsługuje ponad 30 mln osób rocznie. Oba lotniska połączone są z miastem siecią kolejową i autostradową. Poza tym istnieje trzecie lotnisko komunikacyjne - 調布飛行場 Chōfu Hikōjō (w mieście Chōfu, Region Tama), obsługujące loty na Wyspy Izu. Duże amerykańskie lotnisko wojskowe (Yokota Air Base) funkcjonuje w mieście Fussa.

[edytuj] Sieć wewnętrzna

System szynowy. Ruch wewnątrzmiejski obsługuje przede wszystkim trzynaście linii metra o łącznej długości 292 km, należących do dwóch zarządów: 東京メトロ Tōkyō Metro i 都営 Toei (czyli prefektury Tōkyō-to). Sieć metra nakierowana na obsługę historycznego obszaru centralnego, słabo uwzględnia ruch generowany przez "subcentra". Poza siecią metra funkcjonuje linia Rinkai-sen, zbudowana dla połączenia zespołu Odaiba z linią Yamanote.

Poza siecią metra pozostają także dwie długie linie "małych kolei automatycznych" (ゆりかもめ線 Yurikamome-sen oraz 日暮里・舎人ライナ Nippori-Toneri Liner, będąca na ukończeniu) oraz duża linia kolei jednoszynowej do lotniska Haneda (東京モノレール Tōkyō Monorail), obsługująca też urbanizacje nabrzeża Zatoki.

Wielki ruch aglomeracyjny i wewnątrzmiejski obsługuje kolej JR, dzięki kilku liniom miejskim - średnicowym i obwodowym. Ruch pociągów miejsko-aglomeracyjnych jest bardzo gęsty, na liniach czterotorowych sięga 60 par pociągów w godzinie szczytu. System JR jest przeciążony, obciążenia w porannym szczycie sięgają 221% nominalnej pojemności pociągów. Trzy linie JR eksploatowane są z "przechodzeniem pociągów" na metro, jedna - z "przechodzeniem" na Rinkai-sen.

Ruch towarowy ma do dyspozycji dużą obwodnicę Tokio, 武蔵野線 Musashino-sen, o przebiegu Tsurumi (linia Tōkaidō) - Fuchū - Nishi-Kokubunji - Minami-Urawa - Shin-Matsue - Nishi-Funabashi (połączenie z Keiyō-sen), prowadzoną na zachodzie w długich tunelach (trasa liczy ok. 100km; ukończ. 1976). Na 2/3 długości linia służy też ruchowi aglomeracyjnemu.

Wielką rolę - dowozową, a także lokalną w obrębie przedmieść - spełnia kilkanaście linii kolei prywatnych, rozwiniętych z dawnych kolejek dojazdowych. Są to następujące sieci: 京急 Keikyū, 東急 Tōkyū, 小田急 Odakyū, 京王 Keiō, 西武 Seibu, 京成 Keisei, 東武 Tōbu. Ich linie mają różny stopień bezkolizyjności w stosunku do sieci ulicznej, jednakże eksploatowane są z intensywnością podobną do metra. Wszystkie kończą się na granicy obszaru centralnego Tokio. Ruch przejmowany jest następnie przez sieć metra albo sieć miejską kolei JR. Część pociągów jadących liniami kolei prywatnych (albo wszystkie - zależnie od linii) może wjeżdżać bezpośrednio na linie metra (tzw. "przechodzenie pociągów").

Wysoki standard techniczny reprezentuje linia regionalna つくばエクスプレス Tsukuba Express, będąca (podobnie jak Rinkai-sen) koleją "trzeciego sektora" (własność publiczno-prywatna).

Reliktem sieci tramwajowej Toden jest linia Toei-Arakawa-sen, funkcjonująca głównie na wydzielonych torowiskach, w północno-zachodnich dzielnicach. Druga podobna linia działa w Setagaya-ku jako pozostałość sieci kolejek dojazdowych nadal obsługiwana lekkim taborem (Tōkyū-Setagaya-sen).

Zobacz więcej w osobnym artykule: Koleje aglomeracyjne w Południowym Kantō.

Autobusy. Sieć autobusowa podzielona jest na kilka systemów. Większą część obszaru "23 ku" obsługują autobusy Toei. Na peryferiach (również w obrębie "23 ku") istnieją obszary penetrowane głównie albo wyłącznie przez sieci autobusowe przewoźników prywatnych, którymi najczęściej są firmy eksploatujące też koleje prywatne (Keikyū, Tōkyū, Keiō, Seibu, Keisei). Nie jest powszechnie dostępna mapa prezentująca linie wszystkich przewoźników. Liczne linie różnych przedsiębiorstw, obsługiwane przez komfortowe autobusy dalekobieżne ("limousine bus"), łączą lotniska z różnymi częściami miasta i Regionu Tama.

Większość linii autobusowych ma oznaczenia literowo-cyfrowe. Z wyjątkiem niektórych obszarów albo relacji (zwłaszcza peryferyjnych), na których nie działają koleje miejskie, rola autobusów jest drugorzędna.

Podobnie jak w innych miastach kraju, w Tokio właściwie nie ma zbiorowego transportu nocnego. Wiele linii autobusowych kończy pracę ok. 21, wszystkie koleje miejskie ok. 0:30. Nocą jedynym publicznym środkiem transportu są taksówki.

Sieć drogowa. Rozwinięta sieć miejskich dróg ekspresowych (首都高速道路 Shuto Kōsoku-dōro) liczy ok. 280 km i obejmuje miasto Tokio oraz Kawasaki i Jokohamę w sąsiedniej prefekturze Kanagawa. W Tokio sieć ta składa się z małej pętlicy wokół Nihonbashi i Ginzy, pętlicy śródmiejskiej (高速都心環状線 Kōsoku Toshin Kanjō-sen), pętlicy dzielnic wewnętrznych (高速中央環状線 Kōsoku Chūō Kanjō-sen; trasa częściowo w budowie), linii wzdłuż wybrzeża Zatoki (高速湾岸線 Kōsoku Wangan-sen) oraz z kilkunastu tras radialnych. Trasy prowadzone są głównie na estakadach ponad ulicami, kanałami i rzekami (w tym nad nabrzeżem Sumidy). W sąsiedztwie węzłów, a niekiedy także na szlakach, estakady są wielopoziomowe. Cała sieć jest przeciążona. Jest to spowodowane m.in. nieukończeniem autostrad obwodowych na peryferiach (ich zaawansowanie ocenia się tylko na 20%).

Sieć uliczna dysponuje większą liczbą wielopasmowych arterii w śródmieściu niż na peryferiach. Typowa ulica mieszkaniowa, podobnie jak gdzie indziej w Japonii, jest pozbawiona chodników i z trudem mieści dwa samochody obok siebie. Niektóre gęsto zabudowane przedmieścia mają tak rzadką sieć szerszych ulic, że są na znacznych obszarach pozbawione nawet obsługi autobusowej.

[edytuj] Charakterystyka mobilności

Wskaźnik motoryzacji Tokio jest najwyższy wśród metropolii Azji Wschodniej i wynosi ok. 275 samochodów/1000 mieszk.[20] Jest on jednak znacznie niższy niż w metropoliach Zachodu. Jest to prawdopodobnie spowodowane wysokim deficytem terenu, podwyższającym znacznie koszty użytkowania samochodu.

Struktura modalna przemieszczeń na obszarze prefektury kształtowała się w 1998 r. następująco: pieszo i rowerem - 25% podróży, samochodem - 25%, koleją - 47%, autobusem - 3%. Udział poszczególnych rodzajów kolei w przewozach w całym regionie tokijskim przedstawia się następująco (1995): JR - 40%, koleje prywatne - 38%, metro - 22%.[21]

Dla ruchu w aglomeracji charakterystyczne są wielkie potoki dojeżdżających do pracy: do "23 ku" dojeżdża codziennie ok. 2,6 mln osób, w większości do trzech dzielnic centralnych Chūō, Chiyoda i Minato. Codziennie do Prefektury Tokio dojeżdża: z Prefektury Saitama - 945,9 tys. osób, z Kanagawa - 937,7, z Chiba - 743,9, z Ibaraki - 67,3, z Tochigi - 14,9, z Gunma - 9,1, z Yamanashi - 8,9. Do wydłużania odległości codziennych dojazdów przyczyniają się linie Shinkansen, którymi prowadzi się także szybki ruch regionalny.


[edytuj] Sąsiednie miasta

Północ: Saitama
Zachód: Kofu Tokio, Tokijski Międzynarodowy Port Lotniczy Wschód: Chiba, Narita, Międzynarodowy Port Lotniczy Narita
Południe: Kawasaki, Jokohama

[edytuj] Miasta partnerskie

Przypisy

  1. Strona oficjalna o formach zabezpieczenia na wypadek kataklizmu: TMG's Disaster Prevention Information (ang.).
  2. Do 1914 r. włącznie dane szacunkowe.
  3. Tokyo Metropolitan Government, Overview of Tokyo, Population of Tokyo, dane wzięte IX 2007
  4. Chiński znak 東 (odczytywany po japońsku zwykle jako higashi albo ) oznacza "wschód"; znak 京 (odczytywany zwykle jako kei albo kyō) oznacza "stolica".
  5. Zachował się do dzisiaj, jako jeden z dwóch większych mostów pamiętających epokę Meiji. Stracił jednak wiele po przeprowadzeniu nad nim wiaduktu autostrady Shūto.
  6. Isao Hatate, Urbanization and the real-estate business na witrynie IDE-JETRO
  7. Świątynia sintoistyczna określana jest zwykle jako 神社 jinja - litera 神, wymawiana w nazwach jako "-jin", oznacza "bóstwo" (kami). Nazwy świątyń buddyjskich kończą się zwykle literą 寺, oznaczającą "świątynię buddyjską", czyli tera. Zwykle jednak w nazwach znak ten wymawia się jako "-ji".
  8. Isao Hatate, Urbanization...
  9. W 2005 r. liczbę tę zmniejszono do 105 000, części ofiar nigdy nie odnaleziono.
  10. Goto Shinpei - Designer of Modern Japan. Catalogue of the exhibition commemorating the 150th anniversary of his birth, Tokyo Institute for Municipal Research, Tōkyō, 2007
  11. Tokyo Disney Resort (東京デイズニーリゾート) formalnie położony jest tuż za granicą Prefektury Tokio, w mieście 浦安 Urayasu.
  12. Tokyo Metropolitan Government, Overview of Tokyo Population of Tokyo, dane wzięte IX 2007
  13. Przebieg granic "ku" może być mylący. Na przykład południowa część kompleksu dworca Shinjuku należy teoretycznie do Shibuya-ku, choć sam kompleks Shibuya odległy jest o trzy kilometry. O miejscu tym nie mówi się, rzecz jasna, jako o położonym w Shibuya, ale w Shinjuku.
  14. Jak to jest w zwyczaju w Japonii, tylko większe ulice noszą nazwy. Dlatego adresy opierają się na układzie terytorialnym: 区 "ku" → "poddzielnica"-rejon (nazwa często zakończona sufiksem 町, wym. "machi" lub "chō") → "podobszar" (w większych rejonach; zwykle określany ponumerowanym "chōme", np. 六丁目 "roku-chōme", czyli "szósty chō") → numer kwartału lub zespołu kwartałów → numer domu.
  15. Inna wersja zapisu japońskiego: 丸ノ内
  16. Świątynie bywają poprzedzone długimi osiami, akcentowanymi na końcach torii. W Tokio są to zwykle ulice, którym bramy i regularnie rozmieszczone lampiony nadają indywidualny wyraz.
  17. PriceWaterhouseCoopers UK Economic Outlook, March 2007
  18. Tokyo Metropolitan Government, Appendices, Statistics, dane wzięte IX 2007
  19. Tokyo Metropolitan Government, Bureau of Port & Harbour, Port of Tokyo 2007
  20. Naoko Doi, Urban Transportation Energy Use in the APEC Region, dane wzięte IX 2007
  21. E. Aoki, M. Imashiro, A. Kato, Y. Wakuda, A History of Japanese Railways 1872-1999, East Japan Cultural Foundation, Tōkyō, 2001
Odległy o 95 km 富士山 Fuji-san widziany z 45 piętra Zarządu Prefektury
Odległy o 95 km 富士山 Fuji-san widziany z 45 piętra Zarządu Prefektury

[edytuj] Bibliografia

  • Hidenobu Jinnai, Tokyo: A Spatial Anthropology, University of California Press, Berkeley-Los Angeles, 1995, ISBN 0-520-07135-2
  • Noël Nouët The Shogun's City: A History of Tokyo, Routledge-Curzon, 1995, ISBN 0-904404-61-7
  • Donald Richie Introducing Tokyo, Kodansha International, Tōkyō, 1997, ISBN 4-7700-1708-7

[edytuj] Zobacz też

Commons

[edytuj] Linki zewnętrzne

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com