Tuvalu

Z Wikipedii

Tuvalu (dawniej: Terytorium Tuvalu, Wyspy Ellice) – państwo położone na Oceanie Spokojnym w zachodniej Polinezji (na północ od Fidżi), Tuvalu tworzy archipelag po angielsku zwany Tuvalu Islands (dawne nazwy angielskie to Lagoon Islands i Ellice Islands), po polsku zaś Wyspami Lagunowymi.

Tuvalu Tuvalu
Flaga Tuvalu Herb Tuvalu
Dewiza: (tuv.) Tuvalu mo te Atua (Tuvalu dla Wszechmogącego)
Hymn: Tuvalu mo te Atua (Tuvalu dla Wszechmogącego)
Język urzędowy	tuvalu, angielski
Stolica	Vaiaku na atolu Funafuti
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	królowa Elżbieta II
W jej imieniu	gubernator generalny Filoimea Telito
Szef rządu	premier Apisai Ielemia
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	190. na świecie 26 km² 0%
Liczba ludności (2006)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	194. na świecie 11 810 454 osób/km²
Jednostka monetarna	dolar australijski (AUD)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 1 października 1978
Strefa czasowa	UTC +12
Kod ISO 3166	TV
Domena internetowa	.tv
Kod samochodowy	TUV
Kod telefoniczny	+688

Spis treści 1 Historia 2 Geografia 3 Ludność 4 Polityka 4.1 Podział administracyjny 5 Gospodarka 6 Transport i łączność 7 Wojsko 8 Przypisy 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Wyspy Ellice zostały zasiedlone ok. V w. n.e. Zostały odkryte przez Europejczyków w 1568 roku (Hiszpan Alvaro Mendana de Neyra). Odkryte ponownie w 1764 r. przez Brytyjczyka Johna Byrona. Od 1877 r. pod zarządem Brytyjskiej Wysokiej Komisji Zachodniego Pacyfiku. Od 1892 stanowiły najpierw część protektoratu, a potem od 1916 część kolonii o nazwie Wyspy Gilberta i Lagunowe. W latach 1942-1943 okupowane przez Japonię, potem zajęte przez wojska USA. W roku 1975 Wyspy Ellice wydzieliły się jako samodzielna kolonia (po referendum w 1974), a 3 lata później (1 października 1978) ogłosiły swą niezależność od Wielkiej Brytanii i zmieniły nazwę na Tuvalu (czyt. Tuwalu). Tuvalu stało się członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Commonwealth). Od 2000 r. członek ONZ.

[edytuj] Geografia

Tuvalu tworzy 9 atoli tworzących archipelag Wysp Ellice (Lagunowych). Geograficznie należy do Mikronezji. Atole: Nanumea, Nui, Vaitupu, Nukufetau, Funafuti i Nukulaelae mają lagunę połączoną z oceanem, Nanumanga i Niutao mają lagunę niepołączoną z oceanem, natomiast Niulakita nie ma laguny. Łączna powierzchnia wynosi 26 km², a największą wyspą jest Vaitapu (4,9 km²). Terytorium morskie Tuvalu ma powierzchnię aż 1,3 mln km². Archipelag ciągnie się na odcinku 600 km z północnego zachodu na południowy wschód.

Wyspy są płaskie – żadna nie przekracza 5 m n.p.m. Jest to m.in. wynikiem działalności Amerykanów, którzy podczas II wojny światowej założyli tu bazę lotniczą i na jej potrzeby wyrównali ogromne połacie terenu, całkowicie niszcząc jedyne wzniesienia na wyspach^[1]. W rezultacie ocieplania się klimatu i związanego z tym podniesienia się poziomu oceanu, (w minionym stuleciu wzrost o blisko 20 cm), Tuvalu może w znacznej części znaleźć się pod wodą. Według badań ONZ ma to nastąpić do 2050. Aby temu zapobiec podjęto akcję zalesiania (szybko rosnące drzewa i krzewy mają umocnić wybrzeża). Na wszelki wypadek, na podstawie traktatu, w przypadku, gdy woda zacznie zalewać wyspy, wszystkich mieszkańców ma ewakuować Królewska Nowozelandzka Marynarka Wojenna. Rząd rozważa również możliwość przeniesienia mieszkańców na wyspę Kioa, która obecnie należy do Fidżi, lub kupno ziemi od Australii^[2]. Groźba zatopienia wysp Tuvalu stała sie tematem jednego z filmów dokumentalnych zrealizowanych w 2004 roku przez telewizyjny kanał tematyczny Planete^[3].

Klimat tropikalny, z racji położenia tuż pod równikiem (5-11° S). Średnia temperatura dobowa 26-32°C, opady roczne od 2500 mm na południu do 3600 mm na północy (w 2005 r. średnio 2991 mm). Od listopada do kwietnia częste huragany tropikalne, zazwyczaj słabe (jednak w 1997 roku wyspy spustoszył katastrofalny huragan). Brak rzek i wody pitnej, która musi być zbierana w zbiornikach z deszczu. Wyspy są w 43% porośnięte lasem (stan z 2003 r.).

Na wschód od archipelagu przebiega międzynarodowa linia zmiany daty. Strefa czasowa +12 UTC.

[edytuj] Ludność

Według szacunków US Census Bureau, w 2006 roku mieszkało w Tuvalu 11,8 tysiąca osób. Z niepodległych państw tylko Niue i Watykan mają mniej mieszkańców. Najwięcej (blisko połowa) osób mieszka na stołecznym atolu Funafuti. Zamieszkanych jest 8 z 9 atoli (Niulakita uważany jest za bezludny, aczkolwiek mieszka tam ok. 40 osób). Społeczeństwo jest dość młode – tylko 5% mieszkańców ma ponad 65 lat. Pierwszymi mieszkańcami Tuvalu byli Polinezyjczycy (V wiek n.e.), którzy obecnie stanowią 96% ludności. 3% stanowią Melanezyjczycy (głównie atol Nui), pozostały 1% stanowią Mikronezyjczycy i Europejczycy. Językami urzędowymi są tuvalu i angielski, ale spotyka się też język samoański i kiribati.

Spisy ludności odbywają się dość regularnie – ostatni, z 2002 r., wykazał obecność na wyspach 9 591 osób, ze względu na znaczną ilość pracowników za granicą – głównie na Nauru (wydobycie fosforytów, ok. 800 osób z Tuvalu) i na statkach handlowych (ok. 500 osób). Liczba ludności zwiększa się rocznie o 1,5% (podwoiła się od 1970 r.), stopa urodzeń wynosi 22 na 1000 osób, a zgonów 7 na 1000 osób. Średnia długość życia wynosi 68 lat. Prawie połowa ludności mieszka w miastach.

Na wyspach jest jeden szpital (w Vaiaku) i lokalne ambulatoria z podstawową opieką medyczną. Szkolnictwo podstawowe jest powszechne i obowiązkowe. Analfabetyzm poniżej 5%.

Mieszkańcy są prawie w całości protestantami (98%). Do lokalnej odmiany protestantyzmu, Chrześcijańskiego Kościoła Tuvalu (kongregacjonaliści), należy 95%-97% mieszkańców. Poza tym jest mniej więcej po 1% katolików, adwentystów i bahaistów.

[edytuj] Polityka

Głową państwa formalnie jest monarcha brytyjski, obecnie królowa Elżbieta II. Jej przedstawicielem na wyspach jest gubernator generalny (od 2005 roku Filoimea Telito). Stolicą jest Vaiaku na atolu Funafuti.

Władzą faktyczną jest jednoizbowy, 15-osobowy parlament (Fale I Fono). Nie ma partii politycznych, posłowie są kandydatami niezależnymi, choć zbierają się oni w parlamencie w nieformalne grupy. Z każdego atolu wybieranych jest dwóch reprezentantów, z wyjątkiem Nukulaelae, skąd tylko jeden jest wybierany i niezamieszkanej Niulakita. Premiera wybierają w głosowaniu ze swojego grona. Premier zaś (od 2006 roku Apisai Ielemia) wybiera z posłów członków rządu (nie więcej jednak niż pięć). Obsadzają oni siedem "ministerstw". Wybiera się także przewodniczącego parlamentu (odpowiednika naszego Marszałka Sejmu). Wybory co 4 lata, ostatnie miały miejsce 3 sierpnia 2006 r. Władzę sądowniczą sprawuje Sąd Najwyższy i osiem Sądów Wyspowych.

Świętem narodowym jest Dzień Niepodległości (1 października). Obowiązuje konstytucja z 1978 r. Jedyne zagraniczne ambasady Tuvalu znajdują się na Fidżi i przy ONZ.

[edytuj] Podział administracyjny

Tuwalu podzielone administracyjnie jest na 9 dystryktów, z których 6 jest atolami, a 3 osobnymi wyspami.

[edytuj] Gospodarka

Tuvalu nie posiada prawie żadnych bogactw naturalnych. Gospodarka opiera się na rolnictwie i rybołówstwie. Według FAO, Tuvalu produkuje rocznie: 140 ton batatów i jamsu, 1600 ton kokosów, 500 ton warzyw, 300 ton bananów, 500 ton owoców tropikalnych i 1500 ton ryb. Poza tym hoduje się trzodę chlewną i drób, rozwija się też pszczelarstwo. Niewielki przemysł zajmuje się głównie przetwórstwem żywności. Brak surowców naturalnych, słabo rozwinięte usługi. Turystyka bardzo słabo rozwinięta (w 2004 r. jedynie 1377 turystów). PKB na 1 osobę (stan z 2002 r.) wynosi 1600 USD. Istnieją dwie elektrownie – cieplna na ropę naftową i słoneczna, na atolu Funafuti i Vaitupu. Bezrobocie w 2002 r. wyniosło 6,5%.

Kraj eksportuje głównie koprę (86%), ryby i rękodzieła. Eksport wynosi łącznie 1 mln $ (2004 r.), z czego aż 61% do Niemiec, 20% do Włoch i 7% na Fidżi (2005). Importuje się właściwie wszystko – żywność (30%), paliwa, surowce, produkty przemysłowe, maszyny itd. Wychodzi razem 9,2 mln $ (2004 r.) Pochodzą głównie z Fidżi (46%) i Japonii (19%) i Chin (18%).

W 2004 r. budżet był prawie zbilansowany – wydatki i dochody wyniosły po ok. 21 mln AUD. Budżet opiera się na pomocy zagranicznej, zwłaszcza z Funduszu Powierniczego (utworzony w 1987 r.), finansowanego przez Wielką Brytanię, Australię, Nową Zelandię, Japonię i Koreę Południową, z którego czerpane są pieniędze na inwestycje. Fundusze powiernicze są popularne w Oceanii, ale według Azjatyckiego Banku Rozwoju, ten jest najlepiej zarządzany z nich. Znaczącymi elementami budżetu są też wpływy z dzierżawy domeny internetowej .tv (ok. 2 mln AUD na rok), przekazy pieniężne dokonywane przez obywateli pracujących za granicą, koncesje na połowy ryb (w szczególności dla rybaków z USA) oraz wpływy z emisji znaczków pocztowych.

Z ok. 7 tys. osób w wieku produkcyjnym pracuje połowa. Największym pracodawcą jest rząd (obecnie redukowane zatrudnienie). Ogólnie 78% pracuje w rolnictwie i rybołówstwie, 9% w przemyśle i budownictwie oraz 13% w usługach.

Walutą jest dolar Tuvalu, który jest kursowo sztywno przywiązany do dolara australijskiego w stosunku 1:1. Australijskie dolary są powszechnie używane na Tuvalu. Dolary Tuvalu emituje Narodowy Bank Tuvalu.

[edytuj] Transport i łączność

Tuvalu posiada 8 km utwardzonych dróg. Mieszkańcy używają głównie rowerów i motorowerów. Do komunikacji między wyspami używane są statki. W stolicy jest lotnisko z utwardzonym pasem startowym (wyremontowane ostatnio za pieniądze UE). Pod banderą Tuvalu pływają 52 statki o wyporności pow. 1000 GT (z tego tylko 9 należy do armatorów z Tuvalu). Niewiele telefonów w użyciu (brak telefonów komórkowych), a łączność międzywyspowa odbywa się za pomocą radiotelefonów, a rozmowy międzynarodowe tylko przez satelitę (kod telefoniczny Tuvalu to 688). Z internetu korzysta około 15% mieszkańców. Funkcjonuje jedna rozgłośnia radiowa.

Domeną internetową Tuvalu jest .tv, dlatego wiele stacji telewizyjnych lokuje tam swoje serwery internetowe.

[edytuj] Wojsko

Brak sił zbrojnych. Niewielkie siły policyjne oraz morska jednostka poszukiwawcza. Za obronę wysp odpowiada Australia.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Przeprowadzka w stylu "King size" (emetro.pl)
2. ↑ Przeprowadzka w stylu "King size" (emetro.pl)
3. ↑ Tuvalu. Nim wszystko pochłoną fale... (planete.pl)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Tuvalu w portalu Oceania.stosunki.pl
• Tuvalu w raporcie CIA
• Urząd Statystyczny Tuvalu