Ulica Żelazna w Warszawie
Z Wikipedii
 Warszawa |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ulica
Żelazna
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wola | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Żelazna pomiędzy Pańską, Sienną i Złotą |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Żelazna – ulica w dzielnicy Wola w Warszawie.
Spis treści |
[edytuj] Przebieg
Ulica rozpoczyna się przy placu Starynkiewicza, odchodząc od Al. Jerozolimskich. Biegnie przez Wolę, przecina Mirów prowadząc w kierunku Muranowa. Tam też, przy Nowolipkach, za skrzyżowaniem z al. "Solidarności", kończy się.
[edytuj] Historia
W połowie XVII wieku północna część ulicy była drogą łączącą jurydykę Leszno z Nowolipiem. W 1725 wytyczono odcinek pomiędzy ulicą Chłodną a Lesznem, który pierwotnie biegł wśród pól, a w II poł. XVIII wieku wśród ogrodów. W tym okresie ulica została uregulowana wg planów geometry Deutscha.
W 1770 roku ulica została przedłużona na południe do zbiegu ulic Twardej i Złotej i otrzymała urzędowo nazwę Żelazna. W 1784 przy ulicy stał pałacyk, 2 kamienice, 6 domów murowanych, 4 dworki, 2 młyny i karczma Żelazna, a poza linią zabudowy ciągnęły się ogrody. W 1805 przy Ceglanej powstały Ogrody Ulrychów, przeniesione później na Górce. W 1810 u zbiegu ulic Żytniej i Twardej powstał pałacyk Wojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX wieku działało tu już 5 browarów.
W 1836 ulica Żelazna została przedłużona do Nowej Drogi Jerozolimskiej czyli Alej Jerozolimskich i w 1845 przecięły ją tory kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W połowie XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu - powstały tu zakłady przemysłowe, garbarnie, wytwórnie cerat, fabryki metalowe, będące miejscem narodzin i rozwoju ruchu robotniczego. Z biegiem czasu przybywało kamienic i zabudowa ulicy stawała się coraz bardziej zwarta. W 1909 poprowadzono linię tramwaju elektrycznego. W okresie międzywojennym powstały nowoczesne domy mieszkalne, świadcząc o dużym znaczeniu ulicy.
W okresie II wojny światowej zabudowa ulicy znacznie ucierpiała, szczególnie w okresie powstania warszawskiego. Po wojnie wiele z budynków zostało rozebranych, a teren przez jaki przebiegała znany był jako tzw. Dziki Zachód, słynący z obdrapanych kamienic, ciemnych podwórek i niezabudowanych placów po rozebranych budynkach. W latach 70. XX wieku powstało tu Osiedle za Żelazną Bramą, które zmieniło charakter ulicy. Od lat 90. zaczęło się stopniowe wyburzanie kolejnych domów, a tylko nieliczne po wojnie zostały wyremontowane. W miejsce starych budynków powstają nowe - pojedyncze plomby, ale i całe pierzeje jak pomiędzy Łucką a Grzybowską.
[edytuj] Nazwa
Nazwa ulicy Żelaznej pochodzi od Żelaznej Karczmy znajdującej się w XVIII wieku w rejonie współczesnej ul. Twardej, przy starym trakcie.
[edytuj] Otoczenie
- Pomnik Zgrupowania "Chrobry II" przed budynkiem, nr 18
- Centralny Dworzec Pocztowy, nr 23, róg Chmielna 75 (budynek rozebrany w 2006, nowy w trakcie budowy)
- kamienica Wolfa Krongolda, nr 24a róg Złota 83
- Restauracja Sushi 77, nr 41
- Kamienica "Pod Strzelcem", nr 41
- Pracownia mebli artystycznych i renowacji, nr 43a
- Dawny Zakład Platerniczy Norblinów, nr 49/53
- Muzeum Przemysłu, nr 51/53
- Teatr Scena Prezentacje, nr 51/53
- Muzeum Zabytków Motoryzacji, 51/53
- Mennica Polska S.A., ul. Pereca 21 róg Żelaznej
- Gmach Mennicy Polskiej S.A., nr 56
- Synagoga Izaaka Altera, nr 57
- Urząd Lotnictwa Cywilnego, nr 59
- zabytkowe warsztaty T.Godlewski i S-ka, nr 63 róg Grzybowska 50
- Ośrodek Szkolenia Kierowców Test, nr 71
- Klubokawiarnia, nr 75a (róg Chłodnej)
- dawna siedziba Publicznych Szkół Powszechnych nr 10, 17, 56, 119 (jako część obecnego kompleksu Urzędu Dzielnicy Wola m.st. Warszawy przy Aleja Solidarności 90), nr 88 róg Leszno 80/82
- Szpital Specjalistyczny Ginekologiczno-Położniczy św. Zofii, nr 90
- Pałacyk Bogusławskiego, Zakład Naukowo-Wychowawczy "Rodziny Marii", nr 97 róg Żytnia 1
[edytuj] Źródła
- Michał Gawałkiewicz, Dwustuletnia Żelazna, "Stolica", Nr 37 (1603), Warszawa, 10 września 1978
[edytuj] Zobacz też
- JM Tower
- Historia Woli
- Zakłady Wytwórcze Lamp Elektrycznych i Rtęciowych im. Róży Luksemburg
- Browar Haberbuscha
