Ulica Foksal w Warszawie
Z Wikipedii
Warszawa | |||||||||||||||||||||
Ulica
Foksal
|
|||||||||||||||||||||
Śródmieście Północne | |||||||||||||||||||||
Ulica Foksal |
|||||||||||||||||||||
przebieg | |||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
Foksal - to ulica w Śródmieściu Warszawy, w rejonie znanym jako Śródmieście Północne sąsiadując przez skarpę wiślaną z Powiślem.
Spis treści |
[edytuj] Przebieg
Ulica biegnie od ulicy Nowy Świat do skarpy wiślanej, gdzie kończy się ślepo budynkiem pałacu Zamoyskich. Dochodzą do niej następujące ulice:
- Gałczyńskiego
- Kopernika
- Krywułta
[edytuj] Historia
Tereny zajmowane dzisiaj przez ulicę Foksal należały w XVIII wieku do dóbr rodziny Czapskich i znajdowała się tu podmiejska rezydencja, sąsiadując z zabudowaniami jurydyki Bożydar-Kałęczyn. W 1746 Walenty A. Czapski sprzedał rezydencję Marii Annie Brühlowej, która na nowo urządziła tu ogród. Po jej śmierci zainteresowani byli posiadłością m.in. Ignacy Krasicki, choć ostatecznie właścicielem został bankier Fryderyk Kabryt. Zaprosił on do spółki dworzanina króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Franciszka Ryxa, znanego w tym czasie z organizacji licznych widowisk.
W 1776 roku urządzono w tutejszych ogrodach miejsce rozrywki dla zamożnych mieszkańców Warszawy, nadając mu angielską nazwę "Vauxhall", na cześć Francuza Vauxa, założyciela podobnego ogrodu w Londynie. Otwarcie nastąpiło 15 maja tego roku - ogród czynny był w czwartki i niedziele, w 4 pawilonach symbolizujących pory roku znajdowała się gastronomia, jedzenie można było nabyć też w namiotach. Wstęp kosztował 4 złote, 8 zł zaś wstęp do pawilonu, gdzie odbywały się przedstawienia teatralne, koncerty i popisy ekwilibrystyczne. Ogród był iluminowany, szczególnie z okazji balów i redut. Wszystkiemu towarzyszyła muzyka w wykonaniu dobrej orkiestry.
W ogrodach nie zabrakło też innych atrakcji - 10 maja 1789 Jean-Pierre Blanchard dokonał w tym miejscu pierwszego w Warszawie lotu balonem. Innym razem linoskoczek Jordaki Kuparenko wzniósł się na balonie wykonanym z afiszów teatralnych, a powietrze podgrzewało palące się łuczywo.
W końcu lat 70. XIX wieku Przeździeccy, następni właściciele dóbr, przeprowadzili ich parcelację. Nadany wtedy kształt ulicy przetrwał do dzisiaj, przekształconej z parkowej alei. W latach 1875-1877 w końcu ulicy wzniesiono Pałac Konstantego Zamoyskiego. W 1880 zburzono kamienicę zamykającą wylot ulicy w kierunku Nowego Światu i ulicy nadano nazwę Foksal, którą zmieniano później dwukrotnie.
W czasie powstania warszawskiego przebiegała tu II linia obrony Powiśla, tędy powstańcy wycofywali się do Śródmieścia, barykada znajdowała się na wysokości domu nr 11. W budynku przy Foksal 3/5 działał szpital powstańczy, a sam budynek został zniszczony w ponad 70%.
Ulica i jej zabudowa przetrwała wojnę poza tym bez większych zniszczeń. W ostatnich latach stopniowo odzyskuje dawny charakter ośrodka kultury i rozrywki.
[edytuj] Nazwa
Spolszczona nazwa ogrodów Vauxhall założonych przez bankiera Kabryta, które znajdowały się na końcu obecnej ulicy w końcu XVIII wieku to obecny Foksal. Nazwa ta została nadana ulicy w 1776 roku. Przed wojną ulica nazywała się Pierackiego, dla upamiętnienia zamachu w 1934 na ówczesnego ministra Spraw Wewnętrznych, podczas wojny Foksalstrasse, po wojnie w latach 1947-1950 - ulica Młodzieży Jugosłowiańskiej.
[edytuj] Otoczenie
Przy ulicy Foksal znajdują się m.in.:
- Pałac Konstantego Zamoyskiego, 1875-1877, ul. Foksal 1/2/4
- Galeria Foksal, ul. Foksal 1/4
- Centrum Prasowe Foksal, ul. Foksal 3/5
- Pałac Przeździeckich, ul. Foksal 6
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, ul. Foksal 8
- zabytkowe kamienice z przełomu XIX i XX wieku - nr 11, 13, 15,
- kamienica secesyjna, proj. Bronisław Brochwicz-Rogoyski, nr 16/18 (siedziba Teatru Sabat)
- kamienica neogotycka z 1897, zimowa siedziba Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, proj. Bronisław Brochwicz-Rogoyski, nr 19
[edytuj] Źródła
- Magdalena Bialic, Ulica Foksal, Spotkania z Zabytkami, Nr 7/2007. ISSN 0137-222X
- Franciszka Gryko, Ulica Foksal, Stolica, Nr 39 (1605), Warszawa, 24 września 1978