Włodzimierz Dzieduszycki

Z Wikipedii

Włodzimierz Dzieduszycki, wł. Włodzimierz Ksawery Tadeusz Dzieduszycki, herbu Sas (ur. 22 czerwca 1825 w Jaryszowie koło Mohylowa na Podolu, zm. 18 września 1899 w Poturzycy) - polski przyrodnik, mecenas nauki, polityk.

Spis treści

1 Dzieciństwo i młodość
2 Mecenat nauki i sztuki
3 Muzeum Przyrodnicze
4 Polityka
5 Uznanie świata naukowego
6 Tradycje rodzinne
7 Następcy
8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Dzieciństwo i młodość

Włodzimierz Dzieduszycki pochodził z rodziny hrabiowskiej herbu Sas, był synem Józefa Kalasantego. W młodości nie uczęszczał do żadnej szkoły. W majątkach rodowych w Poturzycy, a następnie w Zarzeczu, historii polskiej uczyła go matka, a innych przedmiotów nauczyciel domowy Franciszek Kleczkowski. Gdy rodzina przenosiła się na zimę do Lwowa, nauczaniem zajmowali się inni nauczyciele, m.in. Wincenty Pol (patriotyczny poeta i krajoznawca), profesor Uniwersytetu Franciszek Stroński i inni wybitni pedagodzy.

Od 1840 mieszkał głównie w Poturzycy, oddalonej około 80 km w kierunku północnym od Lwowa, od 1847, po śmierci ojca, znów we Lwowie.

Ożenił się z hrabianką Alfonsyną Miączyńską. Przez dłuższy czas mieszkał w majątku swej żony w Pieniakach w powiecie brodzkim. Miał cztery córki.

[edytuj] Mecenat nauki i sztuki

W 1847 sprowadził z Poturzycy do Lwowa słynną bibliotekę Poturzycko - Zarzecką wraz z cennym zbiorem obrazów, wzbogacając je nowymi zakupami książek oraz obrazami pędzla swoich przyjaciół - Juliusza Kossaka, Franciszka Tepy, a przede wszystkim arcydziełami Artura Grottgera (cykl "Warszawa"), którego często gościł w Poturzycy, Pieniakach i Lwowie i wypłacał mu wysokie zaliczki, umożliwiające leczenie gruźlicy.

Od 1868 coraz częściej, zwłaszcza w zimie, przebywał we Lwowie, z którym wiązały go głównie sprawy naukowe i społeczne. Mieszkał tam w trzypokojowym mieszkaniu na parterze pałacyku przy ul. Kurkowej 15, a w Muzeum przy ul. Teatralnej 18 miał na parterze skromny pokoik, wsparty na środku żelaznym słupem, w obawie przed zawaleniem się sufitu. Był z jednej strony bardzo bogaty, otoczony powszechną czcią i szacunkiem, z drugiej do przesady skromny w swych potrzebach i zewnętrznych formach życia. Przekazywał duże fundusze na cele naukowe, na zakup szaf i zbiorów, na wydawanie dzieł naukowych i podręczników szkolnych, na stypendia i doraźne zasiłki dla młodych naukowców i artystów, na popieranie folkloru ludu polskiego i ukraińskiego, ukrywając jednocześnie te fakty i nie roszcząc sobie żadnych praw do wdzięczności.

[edytuj] Muzeum Przyrodnicze

Początkowo prywatna i amatorska kolekcja różnych tworów przyrody żywej i martwej, założona w 1855, zalegająca w skrzyniach w Zarzeczu, Poturzycy i we Lwowie, stopniowo - aż do 1875, przekształcona została w ogromne, fachowo prowadzone muzeum. 10 września 1880 z okazji przyjazdu cesarza do Lwowa przekazał utworzone przez siebie Muzeum Przyrodnicze na rzecz narodu i zabezpieczył jego istnienie przez utworzenie w 1893 Ordynacji Poturzyckiej.

Za życia Włodzimierza Dzieduszyckiego w skład Muzeum wchodziło siedem działów:

zoologiczny
botaniczny
paleontologiczny
geologiczny
mineralogiczny
prehistoryczny
etnograficzny

Ostatnie dwadzieścia kilka lat życia wypełniała mu praca naukowa, głównie w dziedzinie ornitologii (napisał: „Opis ptaków krajowych” (1861) i in.), zabiegi nad wzbogacaniem i opracowywaniem zbiorów, praca społeczna (organizowanie różnego rodzaju wystaw, troska o rozwój oświaty ludu oraz szkolnictwa). Lubił pracę społeczną na niższym szczeblu (organizowanie wystaw, zjazdów, patronowanie różnym instytucjom i kółkom gospodarczym), nie znosił natomiast wyższych godności o charakterze polityczno-społecznym, wymagających reprezentacji, przemówień.

[edytuj] Polityka

Nie występował jawnie przeciw polityce zaborców.
Brał jednak udział w życiu politycznym:

w 1848 był członkiem konspiracyjnej Rady Narodowej na Galicję Wschodnią i działaczem Ruskiego Soboru
od 1848 był prezesem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego
w latach 1863-1864 był członkiem Organizacji Narodowej Pomocy Powstaniu Styczniowemu
w latach 1861-1867 był posłem do Sejmu Krajowego
w latach 1874-1878 był posłem do Parlamentu Austrii w Wiedniu
od 1877 był honorowym obywatelem miasta Lwowa, a później także Brodów, Sokala i Kołomyi.
dziedziczne członkostwo w Izbie Panów w parlamencie wiedeńskim od 1884 traktował jako zło konieczne i rzadko przyjeżdżał na sesje.

[edytuj] Uznanie świata naukowego

Towarzystwa naukowe krajowe i zagraniczne doceniły jego zainteresowania przyrodnicze i sztuką ludową, mianując go członkiem honorowym lub tzw. czynnym.

Akademia Umiejętności w Krakowie w dowód uznania naukowej działalności i za ofiarowanie swego Muzeum na rzecz narodu mianowała Dzieduszyckiego w 1881 członkiem korespondentem swego Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, a Uniwersytet Lwowski na wniosek prof. dra Benedykta Dybowskiego nadał mu w 1894 doktorat honoris causa za całokształt działalności naukowej i stworzenie placówki badawczej zabezpieczonej finansowo w swym rozwoju utworzeniem Ordynacji Poturzyckiej.

[edytuj] Tradycje rodzinne

Kolekcjonerstwo i zamiłowanie do nauki było powszechne w najbliższej jego rodzinie:

wujem Włodzimierza Dzieduszyckiego, a bratem jego matki, był wybitny patriotyczny działacz wielkopolski Tytus Działyński (gorący patriota wielkopolski, bibliofil i kolekcjoner, założyciel Biblioteki Kórnickiej i muzeum pomników przeszłości Ojczyzny, wydawca źródeł historycznych i mecenas sztuki),
bratem ciotecznym był Jan Działyński

obaj - zbieracze pamiątek historycznych, a równocześnie wielcy miłośnicy przyrody i opiekunowie nauk.

ciotka Klaudyna z Działyńskich Potocka (1802-1836) z Kórnika była znaną działaczką patriotyczną na terenie Wielkopolski
brat stryjeczny Ignacy Dzieduszycki był numizmatykiem,
brat stryjeczny Tytus Dzieduszycki był paleontologiem i krajoznawcą.
kuzyn Maurycy był historykiem,
siostra stryjeczna, Henryka, była żoną Gwalberta Pawlikowskiego, znanego kolekcjonera książek i rycin oraz miłośnika ogrodnictwa, a matką powieściopisarza i demokratycznego publicysty Mieczysława
jedna z jego kuzynek, Justyna Rostworowska, wyszła za mąż za Mariana Czapskiego, autora wartościowego trzytomowego dzieła Historia powszechna konia (1874) oraz dwutomowego Pszczelarza polskiego,
druga kuzynka - Aleksandra, była żoną znakomitego ornitologa, Kazimierza Wodzickiego, autora wielu prac z dziedziny ornitologii i myślistwa oraz twórcy bogatej kolekcji ptaków w swym dworze w Korzkwi pod Krakowem.

[edytuj] Następcy

Po śmierci Włodzimierza Dzieduszyckiego (18 września 1899) kuratorem Muzeum i ordynatem (na lata 1900-1914) został Tadeusz Dzieduszycki, doktor praw Uniwersytetu Lwowskiego, ekonomista, ożeniony z córką Fundatora Anną i przez niego usynowiony. Od 1910, z powodu choroby ojca zarządzanie muzeum przejął syn Tadeusza i Anny Dzieduszyckich - Paweł, który w 1918 wstąpił do zakonu Jezuitów, przekazując ordynację i kuratorstwo muzeum na rzecz swego młodszego brata, Włodzimierza Dzieduszyckiego juniora, który kierował muzeum i ordynacją aż do wybuchu II wojny światowej.

Źródło: Gabriel Brzęk - Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie i jego Twórca