Wedy

Z Wikipedii

Wedy, Weda (z sanskrytu वेद "wiedza"; podobieństwo tych słów wynika ze wspólnego, indoeuropejskiego pochodzenia sanskrytu i języka polskiego) - to święte księgi hinduizmu, najstarsza grupa religijnych tekstów sanskryckich, które stanowiły całość ówczesnej wiedzy człowieka o świecie ludzi i bogów; antologia tekstów z różnych okresów, o różnej tematyce, budowie i przeznaczeniu.

Wedy to wiedza o świecie, która istniała od zawsze; nie była tworem ludzkim, lecz jedynie została objawiona riszim - wieszczom-poetom. Pierwsza osoba, która otrzymała tą wiedzę to Brahma, pierwsza stworzona żywa istota w naszym wszechświecie. Brahma z kolei udzielił jej swoim synom i uczniom w nieskażonej postaci, tak jak początkowo otrzymał ją od ekspansji Wisznu, Garbhodakaśaji.

Spis treści 1 Podział 2 Historia 3 Sukcesja 4 Kontynuacja 5 Zobacz też: 6 Przypisy

[edytuj] Podział

Wedy dzielą się na trzy rodzaje:

• śruti - "objawienie", dosłownie "to, co usłyszane";
• smryti - "zapamiętane";
• njaja - wiedza opierająca się na logice.

Najstarsze i najświętsze księgi to cztery sanhity (zbiory), które służyły jako "mszały" w obrzędzie ofiary wedyjskiej ( śrauta, jadźńa):

• Rygweda - "wiedza hymnów pochwalnych" (ryć) - 1028 hymnów ułożonych w dziesięć mandali
• Jadźurweda - "wiedza formuł ofiarnych" (jadźus)
• Samaweda - "wiedza śpiewów ofiarnych" (saman)
• Atharwaweda - "wiedza zaklęć magicznych" - zbiór formuł magicznych, zaklęć i egzorcyzmów najpóźniej włączony do kanonu.

Poszczególne sanhity przypisano kapłanom biorącym udział w odprawianiu ofiary wedyjskiej:

• Hotar - recytował hymny Rygwedy, głosząc chwałę bogów i zapraszając ich do udziału w ofierze.
• Udgatar ("kantor") - śpiewał teksty Samawedy.
• Adhwarju (wykonywał wszelkie czynności manualne związane z obrzędem) - recytował półgłosem formuły Jadźurwedy.
• Brahman (główny kapłan, który czuwał nad poprawnością wszelkich czynności związanych z ofiarą) - miał recytować w myślach zaklęcia Atharwawedy, chroniąc w ten sposób uczestników przed niebezpiecznymi skutkami potencjalnych uchybień w obrządku.

Z każdą sanhitą wiążą się młodsze teksty: brahmany, aranjaki i upaniszady. Czasem mianem "Weda" określa całą taką grupę tekstów.

[edytuj] Historia

Według teorii o najeździe Ariów na Indie za moment powstania Wed przyjmuje się umowną datę ich przybycia - czyli ok. 1800 r. p.n.e. (choć prawdopodobnie część tekstów powstała wcześniej). Nie ma zgody co do tego, kiedy zakończono tworzenie zbiorów, ponieważ jednak kanoniczne teksty buddyjskie cytują fragmenty sanhit (a także brahman, aranyak i wczesnych upaniszad), zakłada się, że redakcję zakończono przed drugą połowa VI w. p.n.e. Wobec tego umowne daty powstawania Wed to 1500-500 r. p.n.e.

[edytuj] Sukcesja

Początkowo Wedy przekazywano tylko ustnie. Dopiero później wszystkie zbiory zebrano i skodyfikowano. Miał to uczynić wieszcz Wjasa (to postać legendarna; imię Wjasa (Vyasa) wywodzi się od słowa sanskryckiego "porządkować, redagować" Vyāsa Sanskryt: व्यास). W rzeczywistości proces kodyfikacji zapisu Wed był długotrwały i angażował wielu ludzi, a początek zapisu prawdopodobnie miał miejsce ok. VIII w. p.n.e.

Krsna-dvaipayana Vyasa Wjasa podzielił Wedy na cztery części, następnie wytłumaczył je w Puranach, a dla mniej pojętnych ludzi napisał Mahabharatę.

Mahabharata zawiera Bhagawadgitę. Potem cała literatura wedyjska została streszczona w Wedantasutrze, a jako wskazówki na przyszłość pozostawił naturalny komentarz do Wedanta-sutry, nazwany Śrimad-Bhagavatam (Bhagawatapurana).^[1]

Wedy zapisano w archaicznej formie sanskrytu zwanej językiem wedyjskim. Jest on jednym z najstarszych języków indoeuropejskich, w którym zachowały się zabytki pisane.

[edytuj] Kontynuacja

Stopniowo wokół Wed narosła olbrzymia literatura: studia, glosy, komentarze. Najsłynniejszym komentatorem Wed był Sajana, żyjący w drugiej połowie XIV wieku.

[edytuj] Zobacz też:

• literatura sanskrycka
• mitologia indyjska
• wedyzm

Przypisy