web counter


https://www.amazon.it/dp/B0CT9YL557

We support WINRAR [What is this] - [Download .exe file(s) for Windows]

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
SITEMAP
Audiobooks by Valerio Di Stefano: Single Download - Complete Download [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Alphabetical Download  [TAR] [WIM] [ZIP] [RAR] - Download Instructions

Make a donation: IBAN: IT36M0708677020000000008016 - BIC/SWIFT:  ICRAITRRU60 - VALERIO DI STEFANO or
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
Wielka Brytania w XVIII wieku - Wikipedia, wolna encyklopedia

Wielka Brytania w XVIII wieku

Z Wikipedii

Historia Wielkiej Brytanii
Chronologia
Brytania
Historia Szkocji
Historia Anglii (V-VII wiek)
Historia Anglii (VIII-X wiek)
Heptarchia anglosaska
dynastia normandzka
Historia Anglii (XI-XV wiek)
Anglia Tudorów Epoka elżbietańska
Panowanie Stuartów
Angielska wojna domowa
Restauracja Stuartów
Chwalebna Rewolucja
Wielka Brytania w XVIII wieku
Rewolucja przemysłowa
Epoka wiktoriańska
Wielka Brytania w XX wieku

Wielka Brytania (Królestwo Wielkiej Brytanii) - powstała jako nowe państwo w wyniku unii realnej ze Szkocją w roku 1707. Unia realna była następstwem dotychczasowej unii personalnej Anglii i Szkocji. Wiek XVIII był wielkim okresem w historii tego kraju. Brytyjczycy doznawali dobrodziejstw nieznanej wcześniej dobrej koniunktury (ang. prosperity). Rodzące się oświecenie było inspirowane angielskimi rozwiązaniami ustrojowymi.

Flaga Wielkiej Brytanii przed 1800 rokiem
Flaga Wielkiej Brytanii przed 1800 rokiem
Flaga Szkocji
Flaga Szkocji
Flaga Anglii
Flaga Anglii

Spis treści

[edytuj] Dzieje polityczne

[edytuj] 17001714

Dzieki temu, że w 1688/1689 roku wybuchła "chwalebna rewolucja" (glorious revolution) władzę sprawował Wilhelm III Orański, osobisty wróg króla Francji Ludwika XIV.

Wielka Brytania została w roku 1701 uwikłana w wojnę o hiszpańską sukcesję (17021713) po stronie cesarza i Zjednoczonych Prowincji (Holandia), przeciw Francji i Hiszpanii. Król Wilhelm zmarł jeszcze w 1702 roku wskutek upadku z konia. Wojnę kontynuowała Anna Stuart (panowała 17021714) i faktyczny "dyktator" kraju John Churchill, 1. książę Marlborough. W 1702 roku zwycięska dla Anglii bitwa morska w zatoce Vigo uniemożliwiła wrogowi planowany desant na wyspy brytyjskie. W 1704 roku niemieccy najemnicy z Hesji zdobyli dla Brytyjczyków Gibraltar. W 1706 roku zdobyta została również na Hiszpanach Minorka. W Ameryce zaś Brytyjczycy zdobyli na Francuzach ich kolonię-bazę Akadię i Nową Fundlandię. Minorka i Gibraltar zostały przyznane Wielkiej Brytanii na mocy traktatu pokojowego w Utrechcie w 1713 roku. Pokój ten był separatystyczny; podpisali go Brytyjczycy i Holendrzy. Austria kontynuowała wojnę w osamotnieniu do roku 1714. Kolonie francuskie Brytyjczycy zwrócili ich właścicielom.

Odsunięci od władzy w 1710 roku wigowie krytykowali zbyt małe, ich zdaniem, zdobycze uzyskane na konferencji pokojowej, gdzie z Francuzami negocjował torys Matthew Prior. Do 1714 roku gabinetem kierowali dwaj Torysi Robert Harley, 1. hrabia Oxford i Mortimer i Henry St John, 1. wicehrabia Bolingbroke.

[edytuj] 17141727

W 1714 na jego tronie zasiedli władcy z dynastii hanowerskiej. Pierwszym ich przedstawicielem był surowy i niepopularny, nieznający języka angielskiego Jerzy I Hanowerski, który panował aż do 1727 roku. Mała znajomość realiów brytyjskich przez Jerzego I była jednym z powodów ukształtowania się w kraju gabinetowo-parlamentarnej formy rządów. Te zmiany ustrojowe ugruntowane zostały podczas dwudziestolecia (17211742) rządów bardzo zdolnego polityka wigowskiego jakim był Robert Walpole, który kierował parlamentem wyjątkowo długo dzięki stosowaniu korupcji pieniężnej i kuszeniu lukratywnymi posadami opłacanymi z królewskiej listy płatnych urzędników Korony (Civil List). Walpole doszedł do władzy w momencie gdy większość innych czołowych Wigów, jak nawet brytyjski bohater narodowy, który w 1718 zawiązał korzystny dla Londynu Quadruple Alliance James Stanhope, 1. hrabia Stanhope, była skompromitowana krachem ekonomicznym zwanym South Sea Bubble. Krach ten wywołany był przez spekulacje giełdowe na obligacjach Kompanii mórz południowych (South Sea Company) założonej przez nowatorskiego finansistę Johna Lawa.

Walka między tak zwanymi "młodymi Wigami" (Robert Walpole i jego szwagier Charles Townshend) a "starymi Wigami" (Stanhope) trwała już jednak od 1717 roku. Opozycje "młodych Wigów' wspierał książę Walii-następca tronu Jerzy (przyszły król Jerzy II Hanowerski) skłócony z ojcem. Śmierć Stanhope'a (1721) i jego stronnika Earla Sunderlandu (1722) otworzyła drogę "młodym Wigom".

W roku 1715 jakobici na których czele stał tzw. :Stary Pretendent" Jakub Franciszek Edward Stuart zorganizowali nieudane powstanie w Szkocji, które miało obalić dynastie Hanowerską.

Od 1717 roku Wielka Brytania była członkiem koalicji antyhiszpańskiej, jako że Hiszpania próbowała podważyć status quo po traktacie w Utrechcie. W roku 1719 miała miejsce kolejna próba odzyskania władzy przez legalną dynastię Stuartów przy wsparciu finansowym i logistycznym udzielonym przez hiszpańskiego polityka Giulio Alberoniego.

[edytuj] 17271740

W 1727 roku władzę przejął syn Jerzego I, Jerzy II Hanowerski, który interesował się przede wszystkim swym hanowerskim elektoratem niewiele uwagi poświęcając sprawom brytyjskim. Jako lojalny elektor Rzeszy Niemieckiej opowiadał się za ścisłą współpracą z Austrią i cesarzem Karolem VI. Jego żona Karolina z Ansbachu była oddaną przyjaciółką Roberta Walpole'a. Gdy w 1733 roku wybuchła wojna o sukcesję polską, Walpole utrzymał kraj z dala od niej. W 1739 roku grupa tzw: Patriot Boys doprowadziła do wybuchu wojny z Hiszpanią, konflikt ten znany jest jako wojna o ucho Jenkinsa, która przyniosła Brytyjczykom same tylko straty, jeśli nie liczyć zdobycia w 1740 roku Porto Bello.

[edytuj] 17401763

Robert Clive spotyka się z Mirem Jaffarem po bitwie pod Plassey
Robert Clive spotyka się z Mirem Jaffarem po bitwie pod Plassey

W 1741 wybuchła wojna o sukcesję austriacką, która trwała do roku 1748 i zakończyła się traktatem w Akwizgranie. Wojna ta nie przyniosła Wielkiej Brytanii żadnych zysków. Dążył do niej przede wszystkim Jerzy II Hanowerski, który chciał wspomóc Austrię przeciw Francji i Prusom i jego ulubieniec polityk John Carteret.

W roku 1745 jakobici na których czele stał tzw. "młodszy pretendent" Karol Edward Stuart zorganizowali kolejne nieudane powstanie w Szkocji, które miało obalić dynastie Hanowerską. W roku 1747 stracony został Simon Fraser, 11. Lord Lovat jeden z ważniejszych jakobitów.

W latach 17561763 toczyła się wojna siedmioletnia. Wielka Brytania znów podejmowała walkę z Francją o dominację morską i kolonialną zdobywając zbrojnie w roku 1760 Kanadę (gen. James Wolfe zdobył Quebec), Luizjanę, a potem Florydę hiszpańską. Robert Clive zdobył na Francuzach Indie. Traktat pokojowy zawarty w Paryżu w 1763 roku przyznał jej wszystkie te zdobycze. Jeffrey Amherst został pierwszym brytyjskim gubernatorem generalnym Kanady. "Bronią kontynentalną" Wielkiej Brytanii były Prusy i ich władca Fryderyk Wielki. Zwycięstwo w tej wojnie było przede wszystkim zasługą Williama Pitta Starszego, który był sekretarzem stanu w gabinecie księcia Newcastle. Gabinet Pitta i Newcastle'a upadł w 1762 roku, gdy nowy władca Jerzy III Hanowerski (17601820) próbował kierując się politycznymi koncepcjami próbował zwiększyć swój wpływ na rządy krajem. Pomagał mu w tym były wychowawca królewski John Stuart, 3. hrabia Bute (premier 17621763), szybko jednak król musiał go odwołać ponieważ Bute nie miał poparcia w Izbie Gmin.

[edytuj] 17631782

Okres od roku 1763 do 1782 to okres największej prosperity w Wielkiej Brytanii i konsumowania owoców wojennych zwycięstw. W 1765 roku wybuchły pierwsze zatargi z kolonistami w Ameryce. Brytyjskie regulacje nie były zbyt dotkliwe, jednak kolonistom nie podobał się już sam precedens. W wyniku amerykańskiej walki o niepodległość 17751783 Wielka Brytania musiała uznać niepodległość swoich 13 kolonii. Pierwszym ich prezydentem został George Washington. W latach 17791780. Premierem był od roku 1770 do 1782 Frederick North, lord North, który stosował te same sposoby rządzenia jak przed nim Robert Walpole. Rząd Northa został obarczony odpowiedzialnością za przegraną wojnę z amerykańskimi kolonistami i odwołany.

Podobnie jak Amerykanie, także Irlandczycy i ich przywódcy: Henry Grattan i Henry Flood próbowali wywalczyć dla swego kraju większą autonomię, lecz efekty tego dały się zauważyć dopiero w 1800 roku, kiedy powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

[edytuj] 17831800

W 1793 Wielka Brytania przystąpiła do wojny przeciwko rewolucyjnej i napoleońskiej Francji. Doradzał takie rozwiązanie przerażony tendencjami rewolucji brytyjski polityk Edmund Burke. Nie brakowało również zwolenników rewolucji francuskiej takich jak chemik Joseph Priestley czy deistyczny myśliciel polityczny Thomas Paine.

W roku 1798 admirał Horatio Nelson zadał pierwszy poważny cios Napoleonowi zwyciężając jego flotę w bitwie pod Abukirem.

[edytuj] Społeczeństwo

[edytuj] Demografia i bezpieczeństwo

Jonathan Wild w celi Newgate Prison
Jonathan Wild w celi Newgate Prison

Wielka Brytania XVIII wieku była krajem bogatym, prawdopodobnie najbogatszym na świecie. Handel prosperował. Rozwijały się portowe miasta kupieckie jak Bristol, Liverpool i zwane "rajem dla przemytników" Dover. Pod koniec wieku Leeds, Liverpool i Manchester rozwinęły się w prężne ośrodki przemysłowe.

Nad pozostałymi miastami dominował ogromny Londyn. Na początku XVIII wieku liczył od 600.000 mieszkańców. Żadne z kolejnych wówczas co do wielkości miast nie przekraczało 50.000 mieszkańców. W 1700 roku najbliższym osiągnięcia tej liczby był Dublin. Bristol i Edynburg liczyły około 30.000 dusz. Stosunkowo potężny niegdyś Oxford nie miał nawet 10.000. Pod koniec wieku Leeds, Liverpool i Manchester miały niemal 100.000 mieszkańców każde. Londyn zaś liczył w tym okresie niemal milion mieszkańców. Liczbę tą stolica Anglii osiągnęła w 1801 roku. Aż do reformy wyborczej roku 1832 nowe potężne miasta przemysłowe nie miały należytej reprezentacji parlamentarnej, miały je za to małe średniowieczne często podupadłe tzw. "zgniłe miasteczka" (rotten borougs).

Liczba mieszkańców całej Wielkiej Brytanii szacuje się na 9 milionów mieszkańców w 1700 roku. Pierwszy spis powszechny zorganizowano w 1800 roku. Brytyjczyków przybyło przez te 100 lat około 4 milionów.

Londyn nie był bezpiecznym miastem. Grasowali w nim bandyci tacy jak paser i szef gangu Jonathan Wild. Pisarz Henry Fielding starał się jako szef policji Westminsteru walczyć z bandytyzmem. Niebezpieczne były też porty gdzie napadano na celników. Sam przemyt nie był widziany jako coś złego. Niektóre jednak gangi przemytnicze liczyły nawet kilkaset osób. Do ich zwalczania używano niekiedy wojska. W roku 1780 w Londynie wybuchły wymierzone przeciw katolikom Rozruchy Gordona. Do ich stłumienia również trzeba było użyć armii.

[edytuj] Bogactwo i edukacja

Oksford: Radcliffe Science Library (Biblioteka Uniwersytecka)
Oksford: Radcliffe Science Library (Biblioteka Uniwersytecka)

Najbogatszymi ludźmi XVIII-wiecznej Brytanii byli jak przed wiekami właściciele ziemscy i arystokraci tacy jak Sarah Churchill, książęta Devonshire (ród Cavendish, do którego między innymi należał premier rządzący w latach 17561757 William Cavendish, 4. książę Devonshire) czy Thomas Pelham-Holles, 1. książę Newcastle. Dopiero pod koniec wieku miliony zarabiali także fabrykanci tacy jak Matthew Boulton i kupcy powiązani z Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską jak Warren Hastings. Już od XVII wieku w Anglii istniała liczna zamożna klasa średnia a w Szkocji utworzyła się ona w po unii 1707 roku. Wielu ludzi żyło na kredyt, a wiezienia pełne były dłużników.

Klasa ta był świetnie wykształcona, zwłaszcza szkocka. Uniwersytet w Edynburgu i szkoły dysydenckie osiągały bardzo wysoki pułap nauczania, podczas gdy uczelnie w Oksfordzie i Cambridge niestety podupadały.

[edytuj] Religia

Około 70 – 80% społeczeństwa stanowili anglikanie. Resztę stanowili protestanci nieanglikańscy (disenters) i katolicy, najliczniejsi w Irlandii.

[edytuj] Armia

Piechur brytyjski z I poł XVIIIw.
Piechur brytyjski z I poł XVIIIw.

Żołnierze brytyjscy nosili w XVIII wieku słynne czerwone kurtki (red coats) i tak też potocznie byli nazywani. Nigdy nie było ich tak wielu pod bronią jak na przykład żołnierzy austriackich. Na początku XVIII wieku stała armia liczyła około 26.000 żołnierzy. W czasie wojny zaciągało się nowych. W czasie wojny o sukcesję hiszpańską ich liczba sięgała 55.000. W czasie wojny siedmioletniej było ich przeciętnie około 65.000. Zdolności mobilizacyjne były duże, o czym może świadczyć fakt, że przez szeregi armii brytyjskiej walczącej z buntownikami amerykańskimi przeszło około 160.000 żołnierzy.

Często rekrutowano wśród pijaków czy nawet przestępców wiec armia mimo swego ogromnego męstwa nie cieszyła się (poza kadrą oficerska) wielkim mirem wśród społeczeństwa. W czasie amerykańskiej wojny o niepodległość Brytyjczycy wygrali 70% bitew, a i wcześniej zwykle triumfowali nad przeciwnikiem nawet silniejszym liczebnie. Ciągle brakowało jednak należytej infrastruktury armijnej. Pod koniec wieku Henry Shrapnel wymyślił granat odłamkowy nazwany do dziś na jego cześć szrapnelem.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Pułki piechoty brytyjskiej.

[edytuj] Flota

Flota cieszyła się tradycyjnie wielką sympatią wśród Brytyjczyków. Panowała w niej żelazna dyscyplina. Przynajmniej od połowy wieku dążono do tego by była ona tak liczna jak dwie następne floty Europy: francuska i hiszpańska. Bitwa morska w zatoce Vigo w 1702 roku i bitwa pod Abukirem w 1798 wyraźnie pokazują wyższość floty brytyjskiej nad pozostałymi w trakcie całego wieku XVIII.

[edytuj] Czas wolny i sport

Grand Tour - turyści arystokratyczni we wnętrzu rzymskiego Panteonu
Grand Tour - turyści arystokratyczni we wnętrzu rzymskiego Panteonu

W osiemnastowiecznej Brytanii bardzo popularny był boks, rugby i szermierka. Powstawały wówczas pierwsze kluby gry w krykieta i kluby bokserskie.

W wyższych warstwach modne były spacery, przejażdżki, wyścigi konne, trwające całe lata wycieczki do innych krajów zwane z francuska: Grand Tour i koncerty muzyczne na wolnym powietrzu. Modne były wakacje w kurortach Tunbridge Wells i Bath, gdzie od 1702 działał brytyjski arbiter elegantiarum Richard Beau Nash. Wszyscy zaś uwielbiali walki kogutów, które pojono alkoholem by były bardziej agresywne

[edytuj] Polonica

Brytyjczycy XVIII-wieczni byli w przeciwieństwie do swych odpowiedników XIX-wiecznych przychylnie usposobieni do Polaków, a wrogo do rozbiorów. Niewiele mogli jednak w tej sprawie uczynić. Stanisław August Poniatowski znany był z tego, ze recept na uzdrowienie polskiego ustroju szukał w Wielkiej Brytanii. jednym z jego przyjaciół był brytyjski dyplomata Charles Hanbury Williams.

Legitymistyczny następca tronu brytyjskiego, Karol Edward Stuart, "Młodszy Pretendent" był synem Marii Klementyny Sobieskiej i wnukiem króla Jana III.

[edytuj] Gallica

Gdy Ludwik XIV odwołał edykt nantejski w roku 1685 rozpoczął się stały napływ francuskich hugenotów. Nie cieszyli się oni specjalną sympatią rdzennych mieszkańców lecz arystokraci zatrudnili ich chętnie jako guwernerów i nauczycieli języka francuskiego.

[edytuj] germanica

Kiedy trwała wojna o sukcesję hiszpańską pojawiło się w Londynie wielu zrujnowanych przez jej postępy Niemców. Niemcy – protestanci ze Szwabii i Badenii byli mile widziani w brytyjskiej stolicy. Katolicy – głównie Bawarczycy byli odsyłani do Irlandii i Ameryki. Rząd wziął na siebie samarytański obowiązek opieki nad kilkunastoma tysiącami Niemców, co nie było łatwą sprawą, ponieważ państwo miało budżet nadszarpnięty wojną.

[edytuj] Kultura

[edytuj] Literatura

XVIII wiek to złoty okres dla brytyjskiej literatury. Tworzyli wówczas powieściopisarze: Daniel Defoe autor powieści Robinson Crusoe i Moll Flanders, Samuel Richardson – mistrz powieści epistolarnej, Samuel Johnson – słynny leksykograf, Henry Fielding – dramaturg i powieściopisarz to autor nieśmiertelnych powieści: An Apology for the Life of Mrs. Shamela Andrews , Historia życia Toma Jonesa, czyli dzieje podrzutka , The Life of Jonathan Wild the Great, John Cleland, autor powiesci erotycznej: Fanny Hill, pastor Laurence Sterne, autor Powieści sentymentalnej, Tobias Smollett i Oliver Goldsmith, frankofil Horace Walpole. Wiek osiemnasty to także okres znakomitych pisarek brytyjskich. Tworzyły wówczas Frances Burney, Sarah Fielding i Jane Austen.

Nieśmiertelne do dziś są Podróże Guliwera napisane i wydane przez Jonathana Swifta w 1726 roku. Przyjacielem Swifta był szkocki pisarz John Arbuthnot, autor postaci stereotypowego porywczego Anglika : Johna Bulla.

Najwybitniejszym poetą brytyjskim początku XVIII wieku był Alexander Pope. Bardzo zdolnymi poetami byli też Colley Cibber i John Gay, który był także udanym dramaturgiem i autorem bajek. Słynna stała się podróbka dzieła na wpół legendarnego szkockiego barda Osjana, która spreparował szkocki poeta James Macpherson. Inny Szkot James Thomson wsławił się napisaną przez siebie pieśnią w 1740 roku Rule Britannia, która stała się drugim (choć nieformalnym) obok God Save the Queen hymnem brytyjskim. Muzykę do Rule Britannia skomponował Thomas Augustine Arne. Dla Haendla libretta pisał Nicola Francesco Haym.

[edytuj] Oświecenie: filozofia i literatura polityczna

Bernard Mandeville: The Fable of The Bees
Bernard Mandeville: The Fable of The Bees

[edytuj] Nauki ekonomiczne

[edytuj] Sztuka aktorska

  • Na początku wieku święcił triumfy Colley Cibber, będący również autorem sztuk. W 1710 roku zmarł przedsiębiorca teatralny i aktor Thomas Betterton.
  • Aktorstwo zrewolucjonizował znakomity David Garrick czynny w Londynie od lat czterdziestych XVIII wieku.
  • Słynna była również aktorka Mary Robinson, z domu: Darby (17571800), używająca pseudonimu Perdita i nieco wcześniejsza od niej Anne Bracegirdle.

[edytuj] Historiografia

[edytuj] Prasa

strona Gentleman's Magazine ze stycznia 1736 roku w
strona Gentleman's Magazine ze stycznia 1736 roku w
  • Wspaniale rozwinęła się prasa krytyczna. Od roku 1702 wychodziła pierwsza brytyjska gazeta codzienna Daily Courant.

[edytuj] Malarstwo

siedziba Royal Academy w Burlington House w Londynie
siedziba Royal Academy w Burlington House w Londynie

[edytuj] Architektura

[edytuj] Muzyka

Georg Friedrich Händel, obraz pędzla Balthasara Dennera (1727)
Georg Friedrich Händel, obraz pędzla Balthasara Dennera (1727)

Muzykę brytyjską osłabioną po śmierci Purcella zasilili emigranci niemieccy w tym genialny Georg Friedrich Händel, który został naturalizowany jako poddany brytyjski George Frideric Handel, twórca wspaniałych oper jak Giulio Cesare in Egitto z 1724 roku i oratoriów takich jak Mesjasz z 1749 roku. Drugi Niemiec Johann Christoph Pepusch inaczej: John Christopher Pepusch był jednym z pierwszych znawców dawnej muzyki renesansu – współtwórcą londynskiej Academy of Ancient Music (Pepusch był jej dyrektorem od roku 1735). Pepusch to także kompozytor słynnej Beggar's Opera z 1729 roku. Na muzyce Händla i Pepuscha uczył się "ojciec muzyki szwedzkiej" Johan Helmich Roman. W Wielkiej Brytanii tworzył też holenderski kompozytor Willem de Fesch. W latach dziewięćdziesiątych kraj odwiedził na kilka lat Joseph Haydn, którego bezskutecznie namawiano do osiedlenia się w Anglii.

Academy of Ancient Music powstała w 1726 roku była pierwszą na świecie orkiestrą muzyki dawnej. Na początku swego istnienia przybliżała osiemnastowiecznym słuchaczom dorobek muzyczny wieku XVI i XVII.

Liczni byli włoscy kompozytorzy londyńscy wirtuoz skrzypiec i przyjaciel Händla Francesco Geminiani, kompozytorzy operowi Giovanni Battista Bononcini i Nicola Porpora.

Wśród twórców rodzimych wyróżnili się: Thomas Augustine Arne, John Stanley, William Croft, Jeremiah Clarke, Maurice Greene, Thomas Linley, James Gibbes, John Hebden, William Babell, Charles Avison, John Christopher Smith czy William Boyce. Większość wymienionych twórców to przedstawiciele późnego baroku. Charles Avison i Linley reprezentowali już czasy klasycyzmu.

Za ostatniego irlandzkiego barda uważany jest Turlough O'Carolan.

[edytuj] Nauka

siedziba Royal Society w Londynie
siedziba Royal Society w Londynie
  • Wiek XVIII to także okres nowych odkryć geograficznych. Wielu z nich dokonali Brytyjczycy; angielski żeglarz James Cook i Mungo Park (17711806) – szkocki badacz kontynentu afrykańskiego.
  • Dzieło poprzedniego stulecia - istniejące od 1660 roku Royal Society nie straciło na jakosci prowadzonych w nim badań, czego nie mozna powiedzieć o jakości badań Uniwerytetów w Oxfordzie i Cambridge.

[edytuj] Rewolucja w rolnictwie i rewolucja przemysłowa

  • Pod koniec wieku doszło do przemiany Wielkiej Brytanii w pierwszy na świecie kraj industrialny. Nie byłoby jej jednak gdyby wcześniej tacy jak agronom Jethro Tull nie opracowali wydajniejszych metod sadzenia nasion. Korzystano też z XVII-wiecznych wzorców holenderskich. Metodami holenderskimi interesował się m.in. Charles Townshend.
Państwa Europy w XVIII wieku
Państwo
Austria
Bawaria
Brunszwik-Lüneburg
Dania
Francja
Republika Genui
Elektorat Hanoweru
Hesja-Kassel
Hesja-Darmstadt
Hiszpania
Holandia
Meklemburgia
Księstwo Parmy i Piacenzy
Polska-Litwa
Królestwo Portugalii
Królestwo Prus
Rosja
Saksonia
Szwecja
Wielkie Księstwo Toskanii
Imperium Osmańskie
Republika Wenecka
Wielka Brytania

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Źródła

  • Dorothy Marschall, England in Eighteenth Century
  • Basil Williams, The Whig Supremacy 1714-1760, Oxford Clarendon Press 1939.
  • Jeremy Black, Pitt the Elder
  • Roy Porter, London: a Social History, London, 1994.
  • Dorothy George, London Life in the Eighteenth Century, London, 2nd edn, 1966.
  • Tim Hitchcock, Down and Out in Eighteenth-Century London, London, 2004.
  • Sheila O'Connell, London 1753, London, 2003.
  • L.D. Schwarz, London in the Age of Industrialisation: Entrepreneurs, Labour Force and Living Conditions, 1700-1850, Cambridge, 1992.
  • Robert Shoemaker, The London Mob: Violence and Disorder in Eighteenth-Century England, London, 2004.
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Sub-domains

CDRoms - Magnatune - Librivox - Liber Liber - Encyclopaedia Britannica - Project Gutenberg - Wikipedia 2008 - Wikipedia 2007 - Wikipedia 2006 -

Other Domains

https://www.classicistranieri.it - https://www.ebooksgratis.com - https://www.gutenbergaustralia.com - https://www.englishwikipedia.com - https://www.wikipediazim.com - https://www.wikisourcezim.com - https://www.projectgutenberg.net - https://www.projectgutenberg.es - https://www.radioascolto.com - https://www.debitoformtivo.it - https://www.wikipediaforschools.org - https://www.projectgutenbergzim.com