Województwo małopolskie
Z Wikipedii
Herb | Flaga | ||||||||||||||||||
Siedziba wojewody Siedziba sejmiku |
Kraków | ||||||||||||||||||
Urząd Wojewódzki | Kraków, ul. Basztowa 22 | ||||||||||||||||||
Wojewoda | Jerzy Miller | ||||||||||||||||||
Urząd Marszałkowski | Kraków, ul. Racławicka 56 | ||||||||||||||||||
Marszałek | Marek Nawara | ||||||||||||||||||
Powierzchnia | 15 182,87 km² | ||||||||||||||||||
Ludność | 3 271 206 mieszk. (2007) |
||||||||||||||||||
Gęstość zaludnienia | 215,5 mieszk./km² | ||||||||||||||||||
Urbanizacja | 49,49% | ||||||||||||||||||
Tablica rejestracyjna | K | ||||||||||||||||||
TERYT: 12 | Kod ISO: PL-MA | ||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Małopolski Urząd Wojewódzki
ul. Basztowa 22 |
|||||||||||||||||||
Oficjalna strona województwa małopolskiego |
Województwo małopolskie – jedno z 16 województw Polski. W obecnym kształcie powstało 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej. Województwo zajmuje powierzchnię 15 108 km² i jest jednym z mniejszych regionów Polski (12 miejsce w kraju). Pod względem liczby mieszkańców (3 mln 274 tys. osób) województwo znajduje się na 4 miejscu w Polsce. Gęstość zaludnienia jest tu jedną z najwyższych w kraju (małopolskie – 216,7 osób/km², średnia krajowa – 122 osób/km²).
Spis treści |
[edytuj] Władze
W województwie małopolskim tradycyjnie przewagę mają partie centroprawicowe. Podział klubów w Sejmiku Województwa (Stan na kwiecień 2007 r.) :
- PO – 13
- PiS – 12
- Wspólnota Małopolska – 5
- PSL – 4
- LPR – 3
- Lewica i Demokraci – 2
Wojewodowie
- od 1999 do 2001 Ryszard Masłowski
- od 2001 do 2005 Jerzy Adamik
- od 2005 do 2006 Witold Kochan
- od 22 września 2006 do 29 listopada 2007 Maciej Klima
- od 29 listopada 2007 Jerzy Miller
Wicewojewoda
- Stanisław Sorys od 28 grudnia 2007
Marszałkowie
- od 1998 do 2002 Marek Nawara
- od 2002 do 2006 Janusz Sepioł
- od 2006 Marek Nawara
[edytuj] Historia województwa
Województwo małopolskie, jako jedyne ma prawo do posiadania w swoim herbie, godła Państwa Polskiego, czyli białego orła w koronie, z głową zwróconą w lewą stronę, na czerwonym tle. Pozostaje więc tradycyjnie jego depozytariuszem.
- Dewiza Mater et Metropolis Omnium Terrarum Poloniae (pol. Matka i stolica wszystkich ziem Polski).
Województwo małopolskie zostało utworzone w 1999 r. a nie wyczerpuje w całości Małopolski historycznej i geograficznej. Stworzono je z województw poprzedniego podziału administracyjnego, mianowicie z:
- krakowskiego (w całości)
- nowosądeckiego (w całości)
- tarnowskiego¹ (oprócz gmin powiatu dębickiego i gmin Radomyśl Wlk. i Wadowice Grn. z powiatu mieleckiego)
- bielskiego (tylko gminy powiatów suskiego, wadowickiego i oświęcimskiego)
- katowickiego (tylko gminy powiatów olkuskiego² i chrzanowskiego oraz gmina Brzeszcze z powiatu oświęcimskiego)
- kieleckiego (tylko gminy powiatu miechowskiego oraz gminy Pałecznica i Koszyce z powiatu proszowickiego)
- krośnieńskiego (tylko gminy Biecz i Lipinki z powiatu gorlickiego)
¹ Gmina wiejska Szerzyny z woj. tarnowskiego znalazła się początkowo w powiecie jasielskim w woj. podkarpackim. 1.I.2003 została przeniesiona do powiatu tarnowskiego w woj. małopolskim
² Gmina miejska Sławków znalazła się początkowo w powiecie olkuskim. 1.I.2002 została przeniesiona do powiatu będzińskiego w woj. śląskim
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Województwo małopolskie obejmuje fragmenty Karpat Zachodnich oraz Wyżyny Małopolskiej. Równocześnie obejmuje zachodnią część krainy historycznej i geograficznej zwanej Małopolską.
Województwo małopolskie położone jest na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Przez jego obszar wiodą szlaki tranzytowe ze wschodu na zachód i z północy na południe: linie kolejowe i drogi krajowe. Na południu województwo sięga do granicy państwa. Graniczy z województwem śląskim (od zachodu), świętokrzyskim (od północy), podkarpackim (od wschodu) oraz z Republiką Słowacką (od południa).
Kraków, stolica Małopolski i województwa, leży dokładnie na przecięciu 20 południka wschodniego i 50 równoleżnika północnego.
[edytuj] Topografia
Środowisko geograficzne województwa małopolskiego jest zróżnicowane, a ukształtowanie powierzchni ma charakter zdecydowanie górski i wyżynny. Posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, o czym świadczą następujące liczby:
- 9% województwa leży poniżej 200 m n.p.m.,
- ponad 50% powyżej 500 m n.p.m.,
Najwyższym punktem województwa jest szczyt Rysy (2499 m n.p.m.) położony w Tatrach, górotworze o charakterze alpejskim. W województwie znajdują się liczne ośrodki sportów zimowych, które układają się zgodnie z przebiegiem równoleżników.
[edytuj] Klimat
Województwo małopolskie leży w strefie klimatu umiarkowanego. W tym regionie występuje duża amplituda temperatur wynikająca z dużego zróżnicowania wysokości. Maksymalna zanotowana tutaj temperatura wynosi +37°C, a minimalna –38°C.
Pokrywa śnieżna w Tatrach często utrzymuje się od listopada do połowy maja, ale jego opady są możliwe o każdej porze roku. W innych górskich rejonach śnieg pokrywa stoki do marca, a na sztucznie dośnieżanych stokach narciarskich można czasami szusować nawet na początku kwietnia.
Małopolski klimat ma swoje anomalie. Najbardziej znana to "halny" – gwałtowny, ciepły wiatr, który w kilka dni może stopić nawet kilkadziesiąt centymetrów śniegu. Z kolei "orawiak" to wiatr zimny (wiejący od Babiej Góry), który temperaturę na Podhalu może obniżyć nawet o kilka stopni. Najkorzystniejsza pogoda występuje w maju, czerwcu, sierpniu, często także we wrześniu.
[edytuj] Stosunki wodne
Na terenie województwa dominuje zlewisko Morza Bałtyckiego z dorzeczem Wisły – zajmuje ok. 90% powierzchni. W południowo-zachodniej części województwa spotykamy zlewisko Morza Czarnego z dorzeczem Dunaju.
[edytuj] Miasta
W województwie małopolskim jest 57 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatów. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Liczba ludności i powierzchnia wg GUS z 31 grudnia 2007 r.
lp. | herb | miasto | ludność | powierzchnia (km²) |
---|---|---|---|---|
1 | Kraków | 756336 | 326,80 | |
2 | Tarnów | 116118 | 72,38 | |
3 | Nowy Sącz | 84468 | 57,06 | |
4 | Oświęcim | 40520 | 30,30 | |
5 | Chrzanów | 39452 | 38,31 | |
6 | Olkusz | 37249 | 25,66 | |
7 | Nowy Targ | 33412 | 50,42 | |
8 | Bochnia | 29444 | 29,89 | |
9 | Gorlice | 28378 | 23,56 | |
10 | Zakopane | 27085 | 84,35 | |
11 | Skawina | 23524 | 20,48 | |
12 | Andrychów | 21621 | 10,28 | |
13 | Wieliczka | 19300 | 13,37 | |
14 | Kęty | 19150 | 23,14 | |
15 | Wadowice | 19154 | 10,63 | |
16 | Trzebinia | 18653 | 31,30 | |
17 | Myślenice | 18018 | 30,14 | |
18 | Libiąż | 17487 | 35,88 | |
19 | Brzesko | 16827 | 11,73 | |
20 | Limanowa | 14758 | 18,64 | |
21 | Rabka-Zdrój | 12989 | 36,59 | |
22 | Miechów | 11715 | 15,49 | |
23 | Brzeszcze | 11714 | 19,17 | |
24 | Dąbrowa Tarnowska | 11276 | 23,07 | |
25 | Krynica-Zdrój | 11178 | 40,17 | |
26 | Bukowno | 10605 | 63,42 | |
27 | Krzeszowice | 9909 | 16,84 | |
28 | Sucha Beskidzka | 9683 | 27,46 | |
29 | Chełmek | 9076 | 8,31 | |
30 | Wolbrom | 9074 | 9,81 | |
31 | Stary Sącz | 9009 | 16,56 | |
32 | Niepołomice | 8790 | 27,08 | |
33 | Mszana Dolna | 7531 | 27,10 | |
34 | Szczawnica | 7378 | 87,89 | |
35 | Tuchów | 6503 | 18,15 | |
36 | Sułkowice | 6338 | 16,46 | |
37 | Proszowice | 6165 | 7,21 | |
38 | Dobczyce | 6149 | 12,97 | |
39 | Grybów | 6060 | 17,00 | |
40 | Piwniczna-Zdrój | 5761 | 38,30 | |
41 | Maków Podhalański | 5740 | 20,04 | |
42 | Jordanów | 5114 | 20,92 | |
43 | Muszyna | 4795 | 23,96 | |
44 | Biecz | 4569 | 17,80 | |
45 | Kalwaria Zebrzydowska | 4476 | 5,50 | |
46 | Słomniki | 4324 | 3,34 | |
47 | Żabno | 4268 | 11,12 | |
48 | Zator | 3686 | 11,53 | |
49 | Skała | 3661 | 2,97 | |
50 | Wojnicz | 3434 | 8,50 | |
51 | Alwernia | 3379 | 8,87 | |
52 | Ryglice | 2811 | 25,08 | |
53 | Nowy Wiśnicz | 2772 | 5,05 | |
54 | Ciężkowice | 2391 | 9,99 | |
55 | Czchów | 2224 | 14,08 | |
56 | Świątniki Górne | 2116 | 4,44 | |
57 | Zakliczyn | 1554 | 4,02 |
[edytuj] Euroregiony
Na terenie województwa funkcjonują trzy Euroregiony:
- Euroregion Tatry – na południu
- Euroregion Beskidy – na południowym zachodzie
- Euroregion Karpacki – na wschodzie
[edytuj] Przyroda
[edytuj] Ochrona środowiska
Województwo małopolskie posiada urozmaicone warunki naturalne i stosunkowo nieskażone środowisko naturalne większości regionu. Bogaty jest świat roślinny i zwierzęcy. Pośrednim dowodem takiego stanu rzeczy jest liczba znajdujących się na terenie Małopolski obszarów chronionych:
- 6 parków narodowych
- Babiogórski Park Narodowy
- Gorczański Park Narodowy
- Magurski Park Narodowy (niewielki fragment; siedziba dyrekcji w woj. podkarpackim)
- Ojcowski Park Narodowy
- Pieniński Park Narodowy
- Tatrzański Park Narodowy
- 11 parków krajobrazowych Zobacz artykuł – parki krajobrazowe województwa małopolskiego.
- 10 obszarów chronionego krajobrazu
- 84 rezerwatów przyrody
- 2189 pomników przyrody
W efekcie ochroną objętych jest 67% powierzchni Województwa Małopolskiego, co stawia je na pierwszym miejscu w kraju.
[edytuj] Zanieczyszczenie środowiska
Struktura oczyszczania ścieków komunalnych w 2003 r.
ścieki | % |
---|---|
oczyszczone | 98% |
nie oczyszczone | 2% |
Rośnie liczba rzek w II i III klasie czystości, mniej jest wód pozaklasowych. Zmniejsza się również poziom zanieczyszczenia powietrza, chociaż w wielu miastach poziom zanieczyszczenia przekracza ustalone normy. Coraz więcej odpadów trafia do ponownego wykorzystania.
Postępowanie z odpadami w 2005 r.
rodzaj postępowania | ilość w tys. t |
---|---|
wytworzone | 9484,4 |
poddane odzyskowi | 6583,0 |
unieszkodliwione | 1891,9 |
składowane | 1237,2 |
magazynowane czasowo | 1009,5 |
W ciągu ostatnich 5 lat długość sieci kanalizacyjnej w Małopolsce wzrosła o ponad połowę i wynosi obecnie 5852 km.
[edytuj] Lasy
Ze zróżnicowania gatunków gleb, a także różnicy położenia terenu względem poziomu morza wynika bardzo duże zróżnicowanie małopolskich lasów – od borów nizinnych, poprzez siedliska wyżynne aż po bory wysokogórskie.
Drzewostany najbardziej dla Małopolski charakterystyczne to lasy bukowe, porastające m.in. znaczną część Beskidów, a także świerkowy starodrzew, na przykład charakterystyczne tatrzańskie "smreki". Cenny kompleks leśny województwa małopolskiego to Puszcza Niepołomicka – jedyny pozostały fragment olbrzymiego kompleksu rozciągającego się przed kilkuset laty na wschód od Krakowa. Tutaj polował niegdyś Władysław Jagiełło, a później Królowa Bona. Do dzisiaj w Puszczy Niepołomickiej żyje stado żubrów.
W województwie małopolskim jest kilka fragmentów lasu o charakterze pierwotnym, położonych w Pieninach, w Babiogórskim Parku Narodowym, Tatrach czy Beskidzie Sądeckim. Te lasy są schronieniem dla zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; nie tylko tych, których nazwy znane są tylko fachowcom, ale także najsłynniejszych: szarotki alpejskiej, krokusa, a spośród zwierząt: orła przedniego, świstaka, kozicy. W małopolskich lasach można znaleźć grzyby takie jak rydze i borowiki, a także borówki i inne leśne owoce.
[edytuj] Pustynia
W województwie małopolskim znajduje się pustynia – położona na zachód od Olkusza, rozciąga się między miejscowościami Klucze, Chechło i Błędów. Chociaż piaski Pustyni Błędowskiej potrafią w lecie nagrzewać się do temperatury 70°C to w sensie klimatycznym teren ten pustynią nie jest. Dlatego powiodły się podjęte w latach 50. i 60. XX w. próby obsadzania jej roślinnością. W efekcie każdy kto chce odwiedzić pustynię winien się spieszyć: jej obszar zmniejsza się z roku na rok i z niegdysiejszych 80 km² skurczył się do ok. 30 km².
[edytuj] Kalendarium historyczne
[edytuj] Starożytność
- IV wiek p.n.e. – IV wiek n.e. Okres osadnictwa celtyckiego
- I-IV wiek n.e. – Okres wpływów rzymskich
- V wiek – Koniec osadnictwa celtyckiego
[edytuj] Średniowiecze
- VI-VII wiek – Słowianie w dorzeczu górnej Wisły
- VIII wiek – Powstanie grodu na wzgórzu wawelskim
- IX wiek – Powstanie Podegrodzia
- 890 – Najazd Wielkomorawian, chrystianizacja plemion małopolskich
- 990 – Podbój Krakowa i ziem dorzecza górnej Wisły przez księcia Polan Mieszka
- 1072 – Stanisław ze Szczepanowa został biskupem
- 1088 – Kult św. Stanisława
- 1138 – Bolesław Krzywousty przed śmiercią nadał ustawę sukcesyjną.
- 1184 – Florian małopolskim świętym
- 1222 – Biskup Iwo Odrowąż
- 1225 – Cystersi pod Krakowem
- 1237 – Klasztor Franciszkanów w Krakowie
- 1241 – Najazd na Małopolskę Tatarów
- 1251 – Kopalnia soli
- 1253 – Kanonizacja św. Stanisława
- 1257 – Nadanie aktu lokacyjnego Krakowowi
- 1259 – Małopolskę dotknęło trzęsienie ziemi
- 1292 – Nadanie aktu lokacyjnego dla miasta Nowy Sącz
- 1306 – Władysław Łokietek zajął dzielnicę krakowską i rozpoczął dzieło zjednoczenia państwa polskiego
- 1320 – Koronacja Władysława Łokietka na króla Polski. Kraków stał się miastem koronacyjnym
- 1333 – Śmierć Władysława Łokietka. Pogrzeb króla odbyty w Krakowie umocnił rolę miasta jako metropolii monarszej
- 1344 – Kazimierz Wielki opanował ziemię sanocką i przemyską, które stały się częścią dzielnicy Małopolskiej
- 1346 – W Wiślicy Kazimierz Wielki wydał tzw. Statuty Wiślickie, stanowiące skodyfikowane prawo dzielnicy małopolskiej
- 1364 – Zjazd Monarchów w Krakowie zakończony, jak podaje legenda, ucztą wydaną na cześć gości przez mieszczanina krakowskiego Mikołaja Wierzynka
- 1368 – Kazimierz Wielki nadał statuty podkrakowskim żupom solnym, tworząc nowoczesne, największe w Małopolsce i w Polsce przedsiębiorstwo przemysłowe
- 1376 – Najazd litewski na Małopolskę
- 17 lipca 1399 – W Krakowie zmarła w opinii świętości Królowa Jadwiga
- 1423-1465 – Biskupem krakowskim był Zbigniew Oleśnicki
- 9 stycznia 1433 – W Krakowie został ponowiony przywilej jedlneński (1430 r.), gwarantujący szlachcie wolność osobistą (tzw. Neminem Captivabimus)
- 19 marca 1454 – Król Polski zhołdował księstwo oświęcimskie
[edytuj] Wczesna nowożytność
- 1494 – Włączenie do Korony księstwa zatorskiego przez Jana Olbrachta
- 10 kwietnia 1525 – Hołd Pruski na płycie Rynku Głównego w Krakowie
- 1563-1564 – Ostateczna inkorporacja do Polski księstw – oświęcimskiego i zatorskiego
- 14 kwietnia 1570 – W Sandomierzu doszło do połączenia wyznań protestanckich – luteran, kalwinów i braci czeskich, którzy tworzą tzw. wyznanie polskie. Akt ten bywa zwany Zgodą Sandomierską
- 1587 – Najazd na Małopolskę habsburskiego arcyksięcia Maksymiliana III, pretendenta do korony polskiej. Jesienią armia austriacka bezskutecznie oblegała Kraków
- 26 maja 1584 – Na zamku wawelskim ścięto banitę Samuela Zborowskiego
- 1591 – Zburzenie zboru protestanckiego w Krakowie w czasie tumultu religijnego
- 1604 – Do Krakowa przybył rzekomy syn Iwana IV Groźnego, Dymitr zwany samozwańcem. Przy czynnym poparciu magnaterii małopolskiej i mieszczan Krakowa, uzyskał pomoc w swej wyprawie na Moskwę
- 1611 – Katastrofalny w skutkach pożar Nowego Sącza
- wrzesień-październik 1655 – Kampania armii szwedzkiej doprowadziła do zajęcia większości Małopolski. Oblężony poddał się Kraków (18 X), padły także inne miasta (Nowy Sącz, Tarnów, Żywiec).
- 13 grudnia 1655 – Powstanie mieszczan odbija z rąk szwedzkich Nowy Sącz
- 1668 – Abdykacja Jana Kazimierza. Król wyjeżdżając z Polski zatrzymał się na dłużej w Krakowie gdzie zamieszkał w Pałacu "Krzysztofory", obecnej siedzibie Muzeum Historycznego m. Krakowa
- 1700-1716 – W związku z toczącą się tzw. III wojną północną, przez Małopolskę przeciągnęły oddziały szwedzkie, rosyjskie, saskie i polskie, niszcząc katastrofalnie cały region.
- 1707-1710 – Katastrofalna zaraza, która objęła Kraków i okolicę pochłonęła blisko 20 000 ofiar
- 1734 – W związku z toczącą się wojną sukcesyjną polską, przez Małopolską przeszły korpusy wojsk saskich oraz polskich wiernych Stanisławowi Leszczyńskiemu
- 1769 – Pod pretekstem walk konfederacji barskiej wojska austriackie zajęły grody spiskie i okolice Nowego Targu i Nowego Sącza
- 1770-1771 – W walkach konfederatów barskich szczególną rolę odegrały umocnienia w Tyńcu, Lanckoronie i w mieście Krakowie oraz na zamku wawelskim
- 1772 – I rozbiór Polski. Południowa część Małopolski (bez Krakowa) przypadła Austrii
- 1795 – III rozbiór Polski. Północna część Małopolski pomiędzy Bugiem, Wisłą i Pilicą dostała się w ręce austriackie
- kwiecień-lipiec 1809 – Ofensywa Ks. Józefa Poniatowskiego wyzwala z rąk austriackich ziemie III zaboru w tym m.in. Kraków i przyłacza je do księstwa warszawskiego
- 1813 – Ks. Józef Poniatowski wraz z wojskiem polskim opuścił Kraków, który zajmują wojska rosyjskie
- 1815 – Kongres wiedeński podzielił ostatecznie Małopolskę pomiędzy Rosję i Austrię. Kraków wraz z okolicami tworzy niezależne teoretycznie państewko tzw. Rzeczpospolitą Krakowską
- 1846 – Powstanie krakowskie oraz powstanie chochołowskie. Likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej i włączenie Krakowa do austriackiej Galicji
[edytuj] Nowożytność
- 26 kwietnia 1848 – Wiosna Ludów w Krakowie zakończona zbombardowaniem miasta przez wojsko austriackie
- 1864-1865 – Stan oblężenia w Galicji w związku z toczącym się powstaniem styczniowym
- 1867 – Galicja otrzymała z rąk cesarza Franciszka Józefa I autonomię
- 1869 – Wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego w Galicji
- 1884 – Otwarcie tzw. podkarpackiej linii kolejowej (Sącz, Krynica)
[edytuj] Okres wojenny i międzywojenny
- wrzesień 1914 – Przysięga Legionów Polskich na Błoniach krakowskich
- 3-8 września 1939 – Małopolska została zajęta przez armię hitlerowską.
- 18 stycznia 1945 – Wojska radzieckie wkroczyły do Krakowa
[edytuj] Gospodarka
[edytuj] Przemysł
Województwo małopolskie jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem poziomu rozwoju gospodarczego regionów w Polsce. Dysponuje ono znaczącym w skali kraju potencjałem społeczno-gospodarczym. Wytwarza 7,3% PKB, co daje mu 4 miejsce w kraju. Mocna pozycja w gospodarce kraju wynika z dużego udziału w globalnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu i budownictwa, odpowiednio 7% i 8%. Region jest szczególnie aktywny w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego 2 miejsce w kraju. Jednak w wielu gałęziach dominuje gospodarka tradycyjna – praco-, materiało- i kapitałochłonna o bardzo niskim poziomie konkurencyjności międzynarodowej. W województwie małopolskim występuje niska w porównaniu do średniej krajowej stopa bezrobocia – 8,8%.
Mimo pozytywnych zmian i wzrostu znaczenia przemysłów rozwojowych, będących nośnikami postępu technologicznego i organizacyjnego, tj. kablowego, telekomunikacyjnego, komputerowego, farmaceutycznego, poligraficznego, materiałów budowlanych – których udział w produkcji przemysłowej regionu wynosi ok. 20% – nadal podstawę gospodarki stanowią tradycyjne gałęzie, w tym: hutnictwo, ciężka chemia, górnictwo, przemysł metalowy, tytoniowy, spożywczy. Trzy pierwsze, ze względu na ich malejący udział w rynku, określane są mianem przemysłów schyłkowych.
Największe zakłady przemysłowe województwa małopolskiego to:
- Mittal Steel Poland S.A. Oddział Kraków w Nowej Hucie
- Stalprodukt w Bochni (walcownia stali)
- Synthos S.A. w Oświęcimiu
- Zakłady Azotowe w Tarnowie
- Fablok w Chrzanowie
- Newag w Nowym Sączu
- Zakłady przemysłu włókienniczego i maszynowego w Andrychowie
- Browar Okocim w Brzesku
- Can-pack w Brzesku
- Rafineria w Trzebini
- Tele-Fonika Kable w Krakowie i Myślenicach
- Maspex w Wadowicach
- Grupa Kęty w Kętach
- H+H Skawina w Skawinie
[edytuj] Okręgi przemysłowe
Na terenie województwa znajdują się obszary 5 okręgów przemysłowych:
- Krakowski
- Jaworznicko-Chrzanowski
- Tarnowsko-Rzeszowski
- Karpacki
- Niepołomicki
[edytuj] Zasoby surowców mineralnych
Województwo małopolskie jest dość bogate w surowce mineralne. Pewne z nich stanowią istotną pozycję w krajowym i regionalnym bilansie zasobów.
- sól kamienna – Bochnia, Wieliczka (obecnie muzeum)
- ropa naftowa – okolice Gorlic
- węgiel kamienny – okolice Brzeszcz
- rudy cynku i ołowiu – okolice Chrzanowa i Olkusza
- wody mineralne – Krynica, Muszyna i okolice
- wody geotermalne – Podhale
- niewielkie złoża gazu ziemnego – okolice Krakowa i Babiej Góry
- surowce budowlane, tj.: kamień budowlany i kamień drogowy, wapienie, gliny ceramiczne i kruszywo budowlane
[edytuj] Energia
Produkcją energii dla województwa małopolskiego zajmują się głównie elektrownie cieplne na węgiel kamienny. Największe z nich znajdują się w Krakowie, Skawinie i Trzebini (0,5 tys. – 1 tys. MW) oraz w Tarnowie (100 – 500 MW).
W województwie znajdują się także elektrownie wodne i elektrownie wiatrowe o mocy mniejszej niż 100 MW. Energie elektryczną wytwarzają również geotermalne źródła energii, zespoły prądotwórcze i kotły grzewcze przy oczyszczalniach ścieków oraz zespoły prądotwórcze i ciepłownicze na wysypiskach śmieci (z biogazu).
[edytuj] Przedsiębiorczość
W województwie zarejestrowanych jest prawie 288 tys. firm. Od lat liczba ta systematycznie wzrasta. Większość z nich to podmioty zaliczane do sektora MSP. Najbardziej znane firmy to: Fakro – jeden z światowych liderów produkcji okien dachowych, Koral – w 2004 r. największy producent lodów w Polsce, czy Wojas – czołowy w kraju producent obuwia. Region znany jest konsumentom z takich marek, jak: Optimus (komputery), Wawel (słodycze), Lajkonik (paluszki), Tymbark (soki), Okocim (piwo).
Kraków stanowi finansowe centrum Polski południowej. Swoją siedzibę ma tu trzeci co do wielkości bank w Polsce – Bank BPH, a także polska centrala Deutsche Banku. W Krakowie mieszczą się centrale czterech biur maklerskich, a także oddziały firm doradczych oraz instytucji finansowych.
[edytuj] Inwestycje zagraniczne
Zagraniczne firmy zainwestowały w województwie małopolskim ponad 6 mld USD, czyli ponad 8 proc. wszystkich środków zaangażowanych w Polsce. Najwięcej zagranicznych pieniędzy przyciągnęły: przemysł, bankowość i handel. W województwie działa 2426 firm z udziałem kapitału zagranicznego, które zatrudniają łącznie ok. 76 tysięcy pracowników.
Najwięksi inwestorzy zagraniczni na koniec 2003 r.
lp. | inwestor | kraj pochodzenia | inwestycje w mln USD | rodzaj działności |
---|---|---|---|---|
1 | HVB Group | Niemcy | 1011,4 | bankowość |
2 | Philip Morris | USA | 498,7 | produkcja papierosów |
3 | Pliva | Chorwacja | 183,0 | produkcja farmaceutyków |
4 | Carlsberg | Dania | 144,9 | Produkcja piwa |
5 | Coca-cola | USA | 122,0 | produkcja napojów |
Lista przedsięwzięć kapitału zagranicznego potwierdza dość dużą atrakcyjność regionu dla inwestorów wielu branż: od produkcji farmaceutyków (chorwacka Pliva) przez najnowocześniejszą poligrafię (2 drukarnie amerykańskiego RR Donnelley) po usługi finansowe (niemieckie: grupa HVB, Deutsche Bank i belgijski Fortis Bank). Od kilku lat inwestuje tu także koncern Motorola. Niektóre branże, jak projektowanie i produkcja części samochodowych, inwestorzy zagraniczni – koncerny Delphi i Valeo – stworzyli niemal od podstaw.
W ostatnich latach sporo kapitału zagranicznego zaangażowano w branżę turystyczną, w tym głównie w budowę hoteli międzynarodowych sieci.
[edytuj] Komunikacja
[edytuj] Lotnicza
Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice posiada regularne połączenia z ważniejszymi miastami Europy, Ameryki Północnej i Izraelem. Trwa rozbudowa terminala pasażerskiego, który obecnie obsługuje ponad 3 mln osób rocznie. Zwiększa się liczba odprawianych pasażerów i ładunków.
[edytuj] Drogowa
Autostrada A4 łączy region z Górnym i Dolnym Śląskiem, a wkrótce będzie można nią dojechać do granicy z Niemcami. Trwa budowa autostrady w kierunku wschodnim (odcinek Kraków – Tarnów). Trasa ta należy do ważniejszych na kontynencie – połączy bowiem Niemcy przez Polskę z Ukrainą. W ostatnich latach największym przedsięwzięciem było dokończenie południowej obwodnicy autostradowej Krakowa, dzięki czemu ruch tranzytowy wschód-zachód omija miasto.
[edytuj] Kolejowa
Małopolska ma bezpośrednie połączenia kolejowe ze wszystkimi większymi miastami w Polsce oraz połączenia międzynarodowe z: Wiedniem, Pragą, Berlinem, Dreznem, Frankfurtem nad Menem i Frankfurtem nad Odrą, Lipskiem, Bukaresztem, Bratysławą, Koszycami, Kijowem, Lwowem, Odessą i Budapesztem.
[edytuj] Autobusowa
Autobusem można dojechać do większych miejscowości w Małopolsce. Dworce autobusowe znajdują się zazwyczaj w pobliżu dworców kolejowych, co ma znaczenie dla łatwości zmiany środka transportu.
[edytuj] Granice państwa
Na południu Małopolska graniczy ze Słowacją. Oba kraje połączone są licznymi drogami krajowymi oraz szlakami kolejowymi i turystycznymi.
[edytuj] Demografia
Liczba ludności (dane z 31 listopada 2007):
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
osób | % | osób | % | osób | % | |
ogółem | 3 274 627 | 100 | 1 687 338 | 51,5 | 1 587 289 | 48,5 |
miasto | 1 620 769 | 100 | 853 935 | 52,7 | 766 834 | 47,3 |
wieś | 1 653 858 | 100 | 833 403 | 50,4 | 820 455 | 49,6 |
[edytuj] Mniejszości narodowe i grupy etniczne
Województwo małopolskie zamieszkują przedstawiciele czterech mniejszości narodowych: Słowacy, Ukraińcy, Żydzi i Ormianie.
Podczas narodowego spisu powszechnego ludności przeprowadzonego w 2002 r. wśród obywateli RP do poszczególnych mniejszości narodowych przynależność zadeklarowało:
- Słowacy – 1710 osoby w tym w województwie małopolskim – 1572
- Ukraińcy – 27 172 osoby w tym w województwie małopolskim – 472
- Żydzi – 1055 osoby w tym w województwie małopolskim – 50
- Ormianie – 262 osoby w tym w województwie małopolskim – 22
Powyższe dane statystyczne, zebrane na podstawie spisu powszechnego, oparte są o subiektywne czynniki takie jak samookreślenie, poczucie przynależności do danej grupy mniejszościowej, a niekoniecznie zależne od takich kategorii jak np. przynależność językowa czy religijna.
Województwo małopolskie zamieszkują przedstawiciele 2 grup etnicznych: Łemkowie i Romowie.
Oficjalne statystyki podają, że w województwie małopolskim zamieszkuje 1678 Romów, nieoficjalne wskazują liczbę oscylującą wokół pięciu tysięcy. Pierwsza wzmianka historyczna, którą można odnieść do Romów/Cyganów w Polsce pochodzi z 1401 r. i dotyczy mieszczanina Cigana zamieszkującego Podgórze koło Krakowa. Romowie w tym czasie przywędrowali do Polski z południa, od strony Węgier, dokąd dotarli z Bałkanów. Ich praojczyzną są Indie, skąd wyemigrowali ok. X w.
Romowie w Polsce dzielą się, w zależności od stosunku do tradycji koczowniczych na grupę osiadłą – Karpaccy Romowie i grupy wędrowne. Karpaccy Romowie (nazwa nadana przez uczonych) nazwani zostali przez innych Górskim Cyganami – Begitka Roma, Bergare, Bergary. Z czasem sami tę nazwę przyjęli jako własną. Wśród wędrownych (od 1964 r. zaczęto ich osiedlać naciskami administracyjnymi) najliczniejszą grupę stanowią Polska Roma, przybyli do Polski z Zachodu Europy w XVI w. W początku II poł. XIX w. z terenów obecnej Rumunii przybyły grupy Kełderaszy (Kelderari, Kalderari – Kotlarze) oraz Lowarów (Koniarzy).
[edytuj] Kultura
W województwie małopolskim odbywają się liczne festiwale o międzynarodowej renomie, m.in. Festiwal Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu, czy Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, a także Tydzień Kultury Beskidzkiej, Babiogórska Jesień, Łemkowska Watra.
Województwo małopolskie ma dość dużą liczbę instytucji kultury. Co czwarty zwiedzający polskie muzeum trafia do jednej z placówek na terenie województwa małopolskiego. W zbiorach państwowych, kościelnych i kolekcjach prywatnych znajduje się 20 proc. wszystkich polskich dzieł sztuki. Najważniejsze ekspozycje znajdują się: na Zamku Królewskiego na Wawelu, w oddziałach Muzeum Narodowego, w muzeach okręgowych w Tarnowie i Nowym Sączu, muzeach diecezjalnych w Tarnowie i Krakowie. W Tarnowie znajduje się jedyna w Europie stała wystawa poświęcona pamięci Romów.
Instytucje kulturalne w Małopolsce:
Instytucja kulturalna | ilość budynków |
---|---|
Biblioteki i filie bibliotek | 773 |
Domy i ośrodki kultury oraz kluby i świetlice | 479 |
Galerie sztuki | 71 |
Kina | 53 |
Muzea wraz z oddziałami muzealnymi | 103 |
Teatry zawodowe i instytucje muzyczne | 21 |
[edytuj] Media
W województwie małopolskim działają dwie stacje telewizyjne: Ośrodek Regionalny Telewizji Polskiej S.A. oraz TVN Południe. Ponadto liczni operatorzy sieci kablowych, działający zwłaszcza w miastach i na dużych osiedlach, dostarczają pakiet programów telewizyjnych i radiowych; uruchomili także własne programy o charakterze lokalnym, głównie informacyjno-rozrywkowe. W województwie małopolskim nadają również radia ogólnopolskie takie jak RMF FM, Radio ZET, regionalne Radio Kraków, a także lokalne, np. Radio ESKA, Radio Złote Przeboje, Radio Alex, Radio RDN Małopolska (dawniej Radio Plus) czy Radio VOX FM Kraków. Działają także portale internetowe – Nowa Małopolska, Moje Miasto Kraków, Nasze Miasto.
Województwo małopolskie ma drugą pozycją w kraju pod względem liczby zarejestrowanych oficyn wydawniczych, z których większość stanowią wydawnictwa prywatne oraz kościelne i klasztorne. W Krakowie działają zarówno oficyny o wieloletnich tradycjach, jak również nowo powstałe.
[edytuj] Nauka i oświata
Województwo małopolskie jest trzecim regionem Polski pod względem liczby studentów. Znajduje się tu najstarsza w Polsce uczelnia wyższa – Uniwersytet Jagielloński o ponad 600-letniej tradycji. Z kolei wśród prywatnych uczelni ekonomicznych w ogólnopolskich klasyfikacjach najwyżej oceniane są: Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu i krakowska Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Wyższe uczelnie koncentrują się głównie w Krakowie. W 31 małopolskich uczelniach kształci się ponad 170 tysięcy studentów.
Ważniejsze z nich to:
- Uniwersytet Jagielloński [1]
- Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie [2]
- Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie im. Stanisława Staszica [3]
- Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki [4]
- Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie [5]
- Akademia Pedagogiczna w Krakowie im. Komisji Edukacji Narodowej [6]
- Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie im. Bronisława Czecha [7]
- Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie im. Jana Matejki [8]
- Akademia Muzyczna w Krakowie [9]
- Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie im. Ludwika Solskiego [10]
- Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie [11]
- Krakowska Szkoła Wyższa im. A. Frycza Modrzewskiego [12]
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Oświęcimiu – [13]
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
- Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Nowym Sączu
- Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu [14]
[edytuj] Turystyka i wypoczynek
Małopolska należy do często odwiedzanych polskich regionów. W 2003 r. przyjechało tu prawie 8 milionów turystów, w tym milion z zagranicy (najwięcej z Niemiec, USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch oraz Rosji i Ukrainy).
Najważniejsze atrakcje turystyczne to: Kraków, Kopalnia Soli w Wieliczce, były obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau, a także najwyższe polskie góry – Tatry, oraz Zakopane, nazywane zimową stolicą Polski. Region to także cel turystyki pielgrzymkowej (sanktuaria w Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowie-Łagiewnikach, dom narodzin Jana Pawła II w Wadowicach) oraz leczniczej (9 miejscowości uzdrowiskowych w całym województwie). Corocznie od 1999 r. organizowane są Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, mające na celu promowanie zabytków Małopolski. 5 zespołów zabytkowych wpisanych zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Są to:
- Stare Miasto w Krakowie
- kopalnia soli w Wieliczce
- obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu i Brzezince
- klasztor i park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej
- drewniane kościoły południowej Małopolski
Często odwiedzane są też:
- Bochnia – kopalnia soli, uzdrowisko i sanatorium [15]
- Lanckorona
- Krynica i inne miejscowości uzdrowiskowo-wypoczynkowe
- Zamek w Nowym Wiśniczu
Popularnymi obszarami turystyki pieszej i sportów zimowych są pasma górskie Beskidów i Tatr.
W województwie małopolskim można zobaczyć średniowieczne warownie, renesansowe zamki czy cesarsko-królewskie forty. Wiele z najstarszych zabytków architektury obronnej popadło w ruinę podczas szwedzkiego potopu. Inne podupadły podczas obu wojen światowych i państwowego patronatu Polski Ludowej. W ostatnich latach niektóre z nich zostały odrestaurowane i przystosowane do wymogów zwiedzających. W niektórych, jak chociażby na krakowskim Wawelu, istnieje możliwość wynajęcia pokojów gościnnych.
[edytuj] Sławni Małopolanie
- Jan Paweł II – papież
- Józef Bem – generał polski
- Bartłomiej Berecci – architekt włoski
- Adam Chmielowski – zakonnik
- Ignacy Daszyński – polityk polski
- Jan Długosz – kronikarz
- Tadeusz Kościuszko – organizator powstania.
[edytuj] Podział administracyjny
W dniu 1 stycznia 1999 r. weszła w życie reforma administracyjna Polski. Stworzyła ona dwa nowe szczeble samorządu lokalnego, czego efektem była m.in. zmiana ilości województw, ich granic i nazw. w ten sposób powstało samorządowe Województwo Małopolskie. W jego skład weszły ówczesne województwa krakowskie i nowosądeckie oraz części województw: bielskiego, kieleckiego, katowickiego, krośnieńskiego i tarnowskiego. Województwo Małopolskie tworzą 22 powiaty, 182 gminy, 1904 sołectwa. na jego terenie znajduje się 56 miast i 2630 wsi.
lp. | Herb | Powiat | stolica | powierzchnia (km²) |
ludność | gęstość zaludnienia (osób/km²) |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | bocheński | Bochnia | 649,28 | 100960 | 155,5 | |
2 | brzeski | Brzesko | 590 | 90379 | 153,2 | |
3 | chrzanowski | Chrzanów | 379,49 | 127941 | 337,1 | |
4 | dąbrowski | Dąbrowa Tarnowska | 529,5 | 58543 | 110,6 | |
5 | gorlicki | Gorlice | 967,36 | 106689 | 110,3 | |
6 | krakowski | Kraków | 1229,62 | 246682 | 200,6 | |
7 | limanowski | Limanowa | 951,96 | 122375 | 128,5 | |
8 | miechowski | Miechów | 676,73 | 50685 | 74,9 | |
9 | myślenicki | Myślenice | 673,3 | 117564 | 174,6 | |
10 | nowosądecki | Nowy Sącz | 1550,24 | 199203 | 128,5 | |
11 | nowotarski | Nowy Targ | 1474,66 | 182680 | 123,9 | |
12 | olkuski | Olkusz | 622,19 | 114063 | 183,3 | |
13 | oświęcimski | Oświęcim | 406,03 | 153280 | 377,5 | |
14 | proszowicki | Proszowice | 414,57 | 43447 | 104,8 | |
15 | suski | Sucha Beskidzka | 685,75 | 82182 | 119,8 | |
16 | tarnowski | Tarnów | 1413,44 | 194142 | 137,4 | |
17 | tatrzański | Zakopane | 471,62 | 65209 | 138,3 | |
18 | wadowicki | Wadowice | 645,74 | 154660 | 239,5 | |
19 | wielicki | Wieliczka | 427,8 | 106598 | 249,2 | |
20 | Kraków | - | 326,8 | 756336 | 2314,4 | |
21 | Nowy Sącz | - | 57 | 84472 | 1482,0 | |
22 | Tarnów | - | 72,4 | 116527 | 1609,5 | |
Razem | - | 22 | 19 | 15215 | 3274627 | 215,2 |
[edytuj] Bibliografia
- http://www.malopolskie.pl
- http://www.malopolska.uw.gov.pl
- http://www.wrotamalopolski.pl
- http://www.stat.gov.pl/urzedy/krak
[edytuj] Zobacz też
- podział administracyjny województwa małopolskiego
- województwo krakowskie
- województwo nowosądeckie
- województwo tarnowskie
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
- Wrota Małopolski – oficjalny portal wojewódzki
- Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego – MARR
- Małopolska Organizacja Turystyczna
- Informator turystyczny
- Województwo małopolskie – Urząd Statystyczny w Krakowie
Miasta na prawach powiatu: Kraków • Nowy Sącz • Tarnów
Powiaty: bocheński • brzeski • chrzanowski • dąbrowski • gorlicki • krakowski • limanowski • miechowski • myślenicki • nowosądecki • nowotarski • olkuski • oświęcimski • proszowicki • suski • tarnowski • tatrzański • wadowicki • wielicki
dolnośląskie • kujawsko-pomorskie • lubelskie • lubuskie • łódzkie • małopolskie • mazowieckie • opolskie • podkarpackie
podlaskie • pomorskie • śląskie • świętokrzyskie • warmińsko-mazurskie • wielkopolskie • zachodniopomorskie