Literatura amerykańska

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania.
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz w dyskusji tego artykułu lub na specjalnej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.

Termin literatura amerykańska odnosi się do ogółu dzieł literackich stworzonych na terenach byłych kolonii brytyjskich obecnie należących do Stanów Zjednoczonych oraz (po 1776 roku) do literatury tworzonej w Stanach Zjednoczonych.

Ze względu na przeszłość kolonialną i język angielski, będący głównym medium, amerykańska tradycja literacka łączy się ściśle z tradycją literatury angielskiej. Jednakże, ze względu na unikalne cechy i bogactwo twórcze, przyjęło się literaturę amerykańską rozpatrywać oddzielnie.

Swoistą częścią literatury amerykańskiej jest również twórczość rodzimych mieszkańców USA.

Spis treści

1 Literatura kolonialna (do 1776 roku)
2 Amerykańskie nagrody literackie
- 2.1 Amerykańscy laureaci literackiej Nagrody Nobla
3 Najbardziej znani pisarze, eseiści, dramaturdzy i poeci amerykańscy
- 3.1 Znane dzieła

[edytuj] Literatura kolonialna (do 1776 roku)

Frontispis A Description of New England Johna Smitha, 1616

John Winthrop

Benjamin Franklin, mal. Jean-Baptiste Greuze, 1777

Najwcześniejsze przykłady literatury amerykańskiej to różnego rodzaju teksty zachwalające korzyści niesione przez kolonie, a skierowane zarówno do odbiorców europejskich jak i miejscowych. Za pierwszego amerykańskiego autora uznawany jest kapitan John Smith z Jamestown ze swoimi A True Relation of ... Virginia ... (1608) oraz The generall Historie of Virginia, New England, and the Summer Isles (1624). Inni twórcy podobnych tekstów z tego okresu to np. Daniel Denton, Thomas Ashe, William Penn, George Percy, William Strachey, John Hammond, Daniel Coxe, Gabriel Thomas oraz John Lawson.

Tematem wczesnego piśmiennictwa były również dysputy religijne, będące bodźcem XVII-wiecznego osadnictwa w Ameryce Północnej. John Winthrop w swoim dzienniku opisał religijne założenia leżące u podstaw purytańskiej Massachusetts Bay Colony. Edward Winslow również w dzienniku dał opis pierwszych lat po przybyciu do Ameryki na żaglowcu "Mayflower". Inni autorzy poruszający tematykę religijną to np. Increase Mather, William Bradford (autor Of Plymouth Plantation, 1620–47}, Roger Williams i Nathaniel Ward. W utworach swoich podkreślali również ważność pracy i obowiązku, łącząc to z przekonaniem o posłannictwie cywilizacyjnym osadników.

W tym wczesnym okresie powstawała również poezja. Szczególnie godni wzmianki są tutaj Anne Bradstreet (poruszająca świecką tematykę) i Edward Taylor (tworzący lirykę w stylu metafizycznym).

Niektóre wczesne teksty opisywały konflikty oraz wzajemne relacje kolonistów z Indianami, np. autorstwa Daniela Gookina, Alexandra Whitakera, Johna Masona, Benjamina Churcha czy Mary Rowlandson. Misjonarz John Eliot przełożył Biblię na język algonkiński.

Jonathan Edwards oraz Cotton Mather byli przedstawicielami tzw. Great Awakening, ruchu religijnego odrodzenia na początku XVIII wieku, który postulował ścisłe stosowanie się do zasad kalwinizmu. Inni autorzy purutańscy lub poruszający tematykę religijną tego okresu to: Thomas Hooker, Thomas Shepard, Uriah Oakes, John Wise oraz Samuel Willard.

Okres walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych zaowocował szeregiem utworów o tematyce politycznej, np. autorstwa Samuela Adamsa, Josiah Quincy'ego, Johna Dickinsona oraz Josepha Gallowaya (zwolennika pozostania kolonii w obrębie korony brytyjskiej). Powstawały również wtedy licznie teksty o charakterze społecznym i polityczno-filozoficznym związane z ogłoszeniem w 1776 roku Deklaracji Niepodległości i formułujące na podłożu ideowym oświecenia europejskiego oryginalną koncepcję demokracji amerykańskiej. Kluczowe postacie tego okresu to Benjamin Franklin, Thomas Paine i Thomas Jefferson. Przedstawiająca obowiązujący wciąż wzór obywatela amerykańskiego Autobiografia (1768) Franklina oraz Poor Richard's Almanack również jego autorstwa miały spory wpływ na wykształcenie się amerykańskiej tożsamości narodowej. Pamflet Common Sense oraz The American Crisis Paine'a odegrały również znaczącą rolę w tworzeniu politycznego klimatu tego okresu.

W czasach rewolucji niepodległościowej powstały również popularne do dziś piosenki takie jak "Yankee Doodle" i "Nathan Hale". Ważniejsi satyrycy tego okresu to John Trumbull i Francis Hopkinson. Philip Morin Freneau był autorem wierszy o tematyce związanej z wojną o niepodległość.

[edytuj] Amerykańskie nagrody literackie

Najważniejsze nagrody literackie w USA to National Book Award i Nagroda Pulitzera, przyznawane corocznie w kategoriach prozy, poezji i książki dla dzieci, PEN/Faulkner Award for Fiction za dzieła prozaiczne oraz O. Henry Awards za nowele i opowiadania.

[edytuj] Amerykańscy laureaci literackiej Nagrody Nobla

Do chwili obecnej (2005) jedenaścioro obywateli Stanów Zjednoczonych zostało laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie literatury:

Rok	Laureat	Pearl S. Buck
1930	Sinclair Lewis
1936	Eugene O'Neill
1938	Pearl S. Buck
1948	T. S. Eliot
1949	William Faulkner
1954	Ernest Hemingway
1962	John Steinbeck
1976	Saul Bellow
1978	Isaac Bashevis Singer
1987	Josif Brodski
1993	Toni Morrison

Uwagi: Singer był pochodzenia polsko-żydowskiego i tworzył przede wszystkim w jidisz. Brodski został w 1972 roku wydalony ze Związku Radzieckiego i otrzymał obywatelstwo amerykańskie w 1977 roku, tworzył w językach rosyjskim i angielskim. Bellow posiadał oprócz amerykańskiego również paszport kanadyjski. T. S. Eliot przyjął w roku 1927 obywatelstwo brytyjskie.