Özbekçe
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Özbekçe O`zbek tili |
|
|---|---|
| Konuşulduğu ülkeler: | Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Afganistan |
| Konuşan kişi sayısı: | 28.000.000 |
| Sıralama: | * |
| Dil Grubu Sınıflandırma: | Altay Dil Ailesi
|
| Resmî Durum | |
| Resmî dil olduğu ülkeler: | Özbekistan |
| Dili düzenleyen kurum: | * |
| Alfabe: | {{{alfabe}}} |
| Dil Kodları | |
| ISO 639-1 | uz |
| ISO 639-2 | |
| SIL | |
| Not: Bu sayfa Unicode ile kodlanmış IPA fonetik sembolleri kullanıyor olabilir. | |
| Ayrıca bakınız: Dil – Dil aileleri |
|
Özbekçe veya Özbek Türkçesi Türk Lehçelerinden Uygur grubuna ait bir lehçe.
Özbekistan'ın tek resmî dili olup Orta Asya genelinde konuşulan Türk Lehçeleri ailesinin 3'ncü büyük mensubudur. Kuzey ve güney şiveleri olmak üzere iki şivesi vardır. Kuzey şivesi 22.000.000'a yakın bir topluluk tarafından Özbekistan'da, Güney şivesi ise yaklaşık 2.500.000 nüfuslu bir azınlık tarafından Afganistan'da konuşulur. Özbekçe Uygurca'ya yakın bir lehçedir. Ortaçağ'da Orta Asya'nın en önemli kültür ve bilim dili olmuştur.
Özbek Türkçe'si Türkistan coğrafyasında Özbekistan dışına yayılmış olan Özbek Türkleri arasında; Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Türkmenistan Cumhuriyetleri'nde de kullanılır. Söz konusu bazı bölgelerde, bölgenin resmi diliden de çok kullanılır.
Şimdiki zaman olarak "şimdiki - gelecek zaman" ve "şimdiki - zaman devam fiili" olmak üzere ikiye ayrılır.
Şimdiki gelecek zaman: Türkiye Türkçesi'ndeki geniş zamana yakındır. Ünsüzlerden sonra -a, ünlülerden sonra -y çekim ekidir.
bar-a-men "gidiyorum"
bar-a-sen "gidiyorsun"
bar-a-di "gidiyor"
bar-a-miz "gidiyoruz"
bar-a-siz "gidiyor"
bar-a-di (lar) "gidiyorlar"
Şimdiki zaman devamlı fiili ise -yat fiiliyle yapılmaktadır.
barayapmen "gidiyorum"
barayapsen "gidiyorsun
barayapti "gidiyor"
barayabmiz "gidiyoruz
barayabsiz "gidiyorsunuz"
barayapti (ler) "gidiyorlar"
Konu başlıkları |
[değiştir] Yazı Sistemi
1924'ten önce, bütün Orta Asya dilleri Arap yazısı ile yazılırdı. 1924-1940 arasında resmî Özbekçe, Stalin idaresi tarafından Kiril alfabesi dayatılıncaya kadar Latin alfabesi ile yazılmıştır. 1992 yılına kadar Özbekler Kiril alfabesini kullanmaya devam ettiler, fakat şimdi Kiril alfabesi hâlâ yaygın olmasına rağmen Latin alfabesi resmî olarak kabul edilmiştir.
- Kiril:
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | О о |
| П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц |
| Ч ч | Ш ш | Ъ ъ | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я | Ў ў |
| Қ қ | Ғ ғ | Ҳ ҳ |
- Latin:
| А а | B b | V v | G g | D d | Е е | Yo yo | J j |
| Z z | I i | Y y | K k | L l | М m | Н n | О о |
| P p | R r | S s | Т t | U u | F f | X x | Ts ts |
| Ch ch | Sh sh | ' | - | E e | Yu yu | Ya ya | O' o' |
| Q q | G' g' | H h |
[değiştir] Metin Örneği
| Latin | Kiril | sözcüğü sözcüğüne aktarım | Türkçe |
|---|---|---|---|
| Barcha odamlar erkin, qadr-qimmat va huquqlarda teng bo'lib tug'iladilar. Ular aql va vijdon sohibidirlar va bir-birlari bilan birodarlarcha muomala qilishlari zarur. | Барча одамлар эркин, қадр-қиммат ва ҳуқуқларда тенг бўлиб туғиладилар. Улар ақл ва виждон соҳибидирлар ва бир-бирлари ила биродарларча муомала қилишлари зарур. | Varca ademler erkin, kadir-kıymet ve hukuklarda denk olup doğulurlar. Onlar akıl ve vicdan sahibidirler ve bir-birleri ile biraderlerce muamele kılışları zaruri. | Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahipler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler. |
[değiştir] Dilbilgisi
- Ana madde: Özbekçe Dilbilgisi
- Ana madde: Özbekçe İfadeler
[değiştir] Dış Bağlantılar
|
|
|
|---|---|
| Ogur | Bulgar† · Çuvaşça · Hunca† · Hazarca† · Türk Avar† |
| Uygur | Eski Türkçe† · Ainice² · Çağatayca† · İli Turki · Lop · Uygurca · Özbekçe |
| Kıpçak | Altayca · Baraba dili · Başkurtça · Kırım Tatarcası¹ · Kumanca† · Karaçay-Balkarca · Karayca · Karakalpakça · Kazakça · Kıpçakça† · Kırımçakça · Kumukça · Kırgızgca · Nogayca · Eski Tatarca† · Tatarca · Urumca¹ |
| Oğuz | Afşarca · Azerice · Kırım Tatarcası¹ · Gagavuzca · Balkan Gagavuzcası · Horasan Türkçesi · Osmanlıca · Peçenekçe† · Kaşgayca · Salarca · Türkiye Türkçesi · Türkmence · Urumca¹ |
| Argu | Halaçça |
| Sibirya | Çulımca · Dolganca · Fuyü Gırgıs dili · Hakasça · Şorca · Tofaca · Tuvaca · Batı Yugurca · Yakutça |
| Notlar: ¹İki tane öbekte bulunan diller, ²Mixed language, †Ölü diller | |
 |
Dil ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
