Satranç

Vikipedi, özgür ansiklopedi

→ Başlığın diğer anlamları için Satranç (anlam ayrım) sayfasına bakınız.

Satranç taşları

Satranç tahtası ve satranç taşları

Satranç, iki oyuncu arasında oynanan bir zeka oyunudur. Bu oyun satranç tahtası denilen 8 x 8 'lik kare bir alan üzerinde satranç taşları ile oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur. Taraflar beyaz ve siyah renkli taşları alırlar, her oyuncunun bir seferde bir hamle yapmasıyla oyun gelişir. Oyunun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir Şah, bir vezir, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şahını mat etmektir.

Satranç 6. yüzyılda Hindular tarafından oynanmaya başlanmış, oradan dünyaya yayılmıştır.

Konu başlıkları

1 Amacı
2 Taşların Hareketi
3 Satrançta Cebirle Gösterim
4 İstisnalar
5 Dünya Satranç Şampiyonları
- 5.1 "Klasik" Dünya Şampiyonları
- 5.2 FIDE Dünya Şampiyonları (1993'ten bu yana)
6 Satranç türevleri
7 Ayrıca Bakınız
8 Dış bağlantılar

[değiştir] Amacı

Oyunun amacı rakip şahı mat etmektir. Bunun anlamı rakip şahın bulunduğu karenin tehdit altında bulunması ve tehdit altında olmayan bir kareye kaçış ya da tehdidi engelleyecek başka bir hamlesinin olmamasıdır. Eğer bir oyuncunun şahının bulunduğu kare tehdit altında olmadığı halde bu oyuncunun legal hamlesi kalan tek taşı şahı ise ve de şahının tehdit altında olmayan bir kareye yapabileceği bir hamlesi yoksa oyun pat olur, yani berabere biter. Ayrıca oyun herhangi bir anda oyunculardan birinin yenilgiyi kabul etmesi veya bir oyuncunun beraberlik teklif etmesi ve diğerinin de bunu kabul etmesiyle de sona erebilir. Oyun sırasında taşları avantajlı yerlere yerleştirerek rakibin hareketini kısıtlamak ve rakibin taşlarını almak yoluyla gücünü azaltmak esastır. Her taş, kurallara göre ulaşabileceği bir karedeki rakip taşın bulunduğu kareye yerleşerek, yerinden ettiği taşı oyun dışı bırakma gücüne sahiptir, buna taş almak denir. Alınan taş oyuna bir daha geri dönemez ancak bulunduğu hattın son karesine varan bir piyon, oyun haricinde bulunsun bulunmasın, arzu edilen başka bir taşla değiştirilebilir.

[değiştir] Taşların Hareketi

Satranç Taşları
	Şah
	Vezir
	Kale
	Fil
	At
	Piyon

Şah	Boş olduğu takdirde hemen bitişiğindeki karelere gidebilir, tek hamlede daha uzak karelere gidemez.
Vezir	Boş olan karelere hem dikey hem çapraz hareket edebilir. Kale ve filin hareketlerinin birleşimi şeklinde hareket eder.
Fil	Önünde bir engel bulunmadıkça çapraz şekilde hareket eder. Fillerin biri daima beyaz, diğeri daima siyah karelerde hareket eder.
Kale	Yatay veya dikey bir hat üzerinde başka bir taşın olduğu kareye kadar serbestçe hareket edebilir. Kale, bulunduğu hattın üzerinde hareket yönünde rakibe ait ilk taşı almak potansiyeline de sahiptir.
At	Herhangi bir yönde 3 kare ve buna dik yönlerden birinde bir kare ilerler. İlerlerken geçtiği karelerin dolu olmasından etkilenmez. Hareketini bitirdiği karede rakip taş varsa bu taşı alır. (L şeklinde ilerler.)
Piyon	Piyonlar önlerinde taş bulunmadıkça, ileriye doğru ve düz olarak ilerlerler. Piyonlar açılışta (ilk hamlelerinde) isterlerse iki kare ilerleyebilirler. Piyonlar ileriye doğru tek kare çapraz olarak diğer taşları alabilirler. Sekizinci sıraya ulaşan piyonlar oyuncunun istediği herhangi bir taşa (Şah hariç) terfi ederler. Bu taş genellikle en güçlü taş olan Vezir olur.

Rok Yapmak: Şah ve Kaleyle yapılan 2 hamlenin oluşumundan oluşan tek bir harekettir. Oyunda en fazla bir defa yapılabilir. Arada başka hiçbir taş yoksa ve şah ile kale hiç oynamamışlarsa ve şah tehdit altında değilse, Rok yapmak için Şah Kaleye doğru iki hamle atar. Aynı hamlenin devamı olarak, Kale Şahın üzerinden atlar ve yanına yerleştirilir. Şahın geçeceği karelerin de tehdit altında olmaması gerekir. Şahla, vezir tarafındaki kaleyle yapılan roka, uzun rok, şahla şah tarafındaki kalenin yaptığı roka ise kısa rok denir.

[değiştir] Satrançta Cebirle Gösterim

Ana madde: Cebirle gösterim (satranç)

Oyuna başlarken taşların dizilimi

Satrançta taşların konumlarını ve hamleleri göstermek için genellikle cebirle gösterim kullanılmaktadır. Satranç tahtasında düşey sütunlarda birer harf (a, b, c, d, e, f, g, h) ve yatay sütunlara birer sayı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ) ile gösterilir. Böylece her kare bir harf ve bir de sayı ile belirlenmiş olur. Örneğin, tahtanın sol alt köşesindeki kare a1 ile, sağ üst köşesindeki kare ise h8 olarak adlandırılır.

Cebirle gösterim yöneteminde taşlar ve hamleler aşağıdaki biçimde gösterilir:

Taşlar
- Ş : Şah
- V : Vezir
- K : Kale
- A : At
- F : Fil
Hamleler
- 0-0 : Küçük Rok
- 0-0-0 : Büyük Rok
- x : Taş Alma
- + : Şah
- ++ : Çifte şah (Bazen mat anlamında da kullanılır)
- # : Mat
- = : Terfi
Yorumlar
- ! : Kuvvetli Hamle
- !! : Çok kuvvetli Hamle
- ? : Hatalı Hamle
- ?? : Büyük Hata
- ?! : Şüpheli Hamle
- !? : İlginç Hamle
- □ : Zorunlu Hamle

[değiştir] İstisnalar

Geçerken Alma Kuralı: Beşinci sıraya ulaşmış bir piyon, yan sütunlardaki rakip piyon kendi ikinci sırasından dördüncü sırasına giderse hemen sonraki hamlede onu dördüncü değil üçüncü sıraya gitmiş varsayarak alabilir. Buna geçerken alma (en passant) denir.

[değiştir] Dünya Satranç Şampiyonları

Resmi olmayan ancak genel olarak kabul edilen şampiyonlar:

Resmi Şampiyonlar:

Wilhelm Steinitz (1886 - 1894)
Emanuel Lasker (1894 - 1921)
Jose Raul Capablanca (1921 - 1927)
Alexander Alekhine (1927 - 1935), (1937 - 1946)
Max Euwe (1935 - 1937)
Mikhail Botvinnik (1948 - 1957), (1958 - 1960), (1961 - 1963)
Vassily Smyslov (1957 - 1958)
Mikhail Tal (1960 - 1961)
Tigran Petrosian (1963 - 1969)
Boris Spassky (1969 - 1972)
Robert Fischer (1972 - 1975)
Anatoly Karpov (1975 - 1985)
Gary Kasparov (1985 - 1993)
Veselin Topalov (2003-2008)

[değiştir] "Klasik" Dünya Şampiyonları

Gary Kasparov, (1993 - 2000)
Vladimir Kramnik, (2000 - günümüze kadar)

[değiştir] FIDE Dünya Şampiyonları (1993'ten bu yana)

Anatoly Karpov (1993 - 1999)
Alexander Khalifman (1999 - 2000)
Viswanathan Anand (2000 - 2002)
Ruslan Ponomariov (2002 - 2004)
Rustam Kasımcanov (2004 - 2005)
Veselin Topalov (2005 - 2006)
Vladimir Kramnik (2006 - 30.09.2007)
Viswanathan Anand (30.09.2007 - günümüze kadar)

[değiştir] Satranç türevleri

Ana madde: Satranç türevi

Glinski'nin altıgen satrancı,1930larda çokça oynanan bir satranç türevi

Satranç türevleri satrancın değişik bir tahtayla, özel taşlarla ya da farklı kurallarla oynanan biçimidir. İki binden fazla yayınlanmış satranç türevi vardır. Bunlardan en çok oynananı Çin'de xiangqi, Japonya'da ise şogidir ^[1]^[2].

Satranç türevleri üçe ayrılabilir:

Satrancın öncüleri: caturanga ve şatranj.
Xiangqi, şogi, janggi and makruk gibi batıda oynanan satrançla aynı köklere sahip, geleneklere, milletlere ve bölgelere özgü türevler.
Taşların açılıştaki dizilişlerinin rastgele belirlendiği Satranç960 gibi çağdaş satranç türevleri. Bu tür türevler açılış hamlelerin ezberlenmesinin önüne geçmek için ortaya atılmıştır ^[3].

[değiştir] Ayrıca Bakınız

[değiştir] Dış bağlantılar

[değiştir] Genel

[değiştir] İnternette satranç

[değiştir] Yazışmalı satranç

Salon Oyunları

Sayfa kategorileri: Satranç | Zeka oyunları