Türkmence
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkmence Türkmençe |
|
---|---|
Konuşulduğu ülkeler: | Türkmenistan, İran, Afganistan, Türkiye, Irak |
Konuşan kişi sayısı: | 6 milyon |
Sıralama: | * |
Dil Grubu Sınıflandırma: | Türk Lehçeleri
|
Resmî Durum | |
Resmî dil olduğu ülkeler: | ![]() |
Dili düzenleyen kurum: | * |
Alfabe: | Latin alfabesi |
Dil Kodları | |
ISO 639-1 | tk |
ISO 639-2 | tuk |
SIL | tuk |
Not: Bu sayfa Unicode ile kodlanmış IPA fonetik sembolleri kullanıyor olabilir. | |
Ayrıca bakınız: Dil – Dil aileleri |
Türkmence (Türkmence: Türkmençe, Türkmen dili), çoğunluğu Türkmenistan'da yaşayan Türkmenlerin konuştuğu lehçe. Türk lehçelerinin Oğuz öbeğine bağlıdır ve toplam 6.000.000 kadar kişi tarafından konuşulur. Türkmenistan'nın (3.500.000) dışında İran'da 2.000.000, Afganistan'da ise 500.000 kişinin de anadilidir. Türkmence, Türk lehçeleri arasında Türkçe ve Azerice'ye daha yakın bir lehçedir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Abece
A ,a ,B ,b ,Ç ,ç ,D ,d ,E ,e ,Ä ,ä , F ,f ,G ,g ,H ,h ,İ ,i ,J ,j ,Ž ,ž ,K , k ,L ,l ,M ,m ,N ,n ,Ň ,ň ,O ,o , Ö ,ö ,P ,p ,R ,r ,S ,s ,Ş ,ş ,T ,t , U ,u ,Ü ,ü ,W ,w ,Y ,y ,Ý ,ý ,Z ,z.
Türkmenistan abecesinde Türkiye abecesinden farklı olan harfler şunlardır:
ä: açık e
j: c
ž: j
ň: genizsi n
w: v
ý: y
y: ı
[değiştir] Dilbilgisi
[değiştir] Zamirler
1-Şahıs Zamirleri
Türkmence şahıs zamirleri aşağı yukarı Türkiye Türkçesindeki gibidir:
Men, sen, ol, biz, siz, olar
Yönelme hallerinde n>ň değişmesi olur:
maňa, saňa, oňa
2-İşaret Zamirleri
Türkmence işaret zamirleri şunlardır: Bu, şu, ol, şol.
Çekimli hallerde;
- "Bu" işaret zamiri "m" ile başlar.
- Ek ile zamirlerin aralarına "n" sesi girer.
- Yönelme hallerinde ise n>ň değişmesi olur.
muny: bunu, muňa: buna, onuň: onun
[değiştir] Fiiller
Şimdiki Zaman
-ýar, -ýär Şimdiki Zaman Eki + Şahıs Ekleri
Şimdiki Zaman | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Olumlu | Olumsuz | ||||||
gelýärin | geliyorum | okaýaryn | okuyorum | gelmeýärin | gelmiyorum | okamaýaryn | okumuyorum |
gelýärsiň | geliyorsun | okaýarsyň | okuyorsun | gelmeýärsiň | gelmiyorsun | okamaýarsyň | okumuyorsun |
gelýär | geliyor | okaýar | okuyor | gelmeýär | gelmiyor | okamaýar | okumuyor |
gelýäris | geliyoruz | okaýarys | okuyoruz | gelmeýäris | gelmiyoruz | okamaýarys | okumuyoruz |
gelýärsiňiz | geliyorsunuz | okaýarsyňyz | okuyorsunuz | gelmeýärsiňiz | gelmiyorsunuz | okamaýarsyňyz | okumuyorsunuz |
gelýärler | geliyorlar | okaýarlar | okuyorlar | gelmeýärler | gelmiyorlar | okamaýarlar | okumuyorlar |
Geniş Zaman
Geniş Zaman | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Olumlu | Olumsuz | ||||||
gelerin | gelirim | okaryn | okurum | gelmerin | gelmem | okamaryn | okumam |
gelersiň | gelirsin | okarsyň | okursun | gelmersiň | gelmezsin | okamarsyň | okumazsın |
geler | gelir | okar | okur | gelmez | gelmez | okamaz | okumaz |
geleris | geliriz | okarys | okuruz | gelmeris | gelmeyiz | okamarys | okumayız |
gelersiňiz | gelirsiniz | okarsyňyz | okursunuz | gelmersiňiz | gelmezsiniz | okamarsyňyz | okumazsınız |
gelerler | gelirler | okarlar | okurlar | gelmezler | gelmezler | okamazlar | okumazlar |
Gelecek Zaman
Türkmence gelecek zamanda şahıslara göre fiil çekimi yoktur. Bunun yerine zamirler kullanılır.
Gelecek Zaman | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Olumlu | Olumsuz | ||||||
men geljek | geleceğim | men okajak | okuyacağım | men geljek däl | gelmeyeceğim | men okajak däl | okumayacağım |
sen geljek | geleceksin | sen okajak | okuyacaksın | sen geljek däl | gelmeyeceksin | sen okajak däl | okumayacaksın |
ol geljek | gelecek | ol okajak | okuyacak | ol geljek däl | gelmeyecek | ol okajak däl | okumayacak |
biz geljek | geleceğiz | biz okajak | okuyacağız | biz geljek däl | gelmeyeceğiz | biz okajak däl | okumayacağız |
siz geljek | geleceksiniz | siz okajak | okuyacaksınız | siz geljek däl | gelmeyeceksiniz | siz okajak däl | okumayacaksınız |
olar geljek | gelecekler | olar okajak | okuyacaklar | olar geljek däl | gelmeyecekler | olar okajak däl | okumayacaklar |
Görülen Geçmiş Zaman
Görülen Geçmiş Zaman | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Olumlu | Olumsuz | ||||||
geldim | geldim | okadym | okudum | gelmedim | gelmedim | okamadym | okumadım |
geldiň | geldin | okadyň | okudun | gelmediň | gelmedin | okamadyň | okumadın |
geldi | geldi | okady | okudu | gelmedi | gelmedi | okamady | okumadı |
geldik | geldik | okadyk | okuduk | gelmedik | gelmedik | okamadyk | okumadık |
geldiňiz | geldiniz | okadyňyz | okudunuz | gelmediňiz | gelmediniz | okamadyňyz | okumadınız |
geldiler | geldiler | okadylar | okudular | gelmediler | gelmediler | okamadylar | okumadılar |
Türkmencenin imlasına bağlı olarak:
Üçüncü şahıslarda görülen geçmiş zaman eki her zaman -dy, -di şeklinde yazılır.
- gördi, gördiler
İki ya da daha fazla heceden sonra tüm şahıslarda bu durum görülür.
- düşündim, düşündiň, düşündi, düşündik, düşündiňiz, düşündiler
Öğrenilen Geçmiş Zaman
Öğrenilen Geçmiş Zaman I | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Olumlu | Olumsuz | ||||||
gelipdirin | gelmişim | okapdyryn | okumuşum | gelmändirin | gelmemişim | okamandyryn | okumamışım |
gelipdirsiň | gelmişsin | okapdyrsyň | okumuşsun | gelmändirsiň | gelmemişsin | okamandyrsyň | okumamışsın |
gelipdir | gelmiş | okapdyr | okumuş | gelmändir | gelmemiş | okamandyr | okumamış |
gelipdiris | gelmişiz | okapdyrys | okumuşuz | gelmändiris | gelmemişiz | okamandyrys | okumamışız |
gelipdirsiňiz | gelmişsiniz | okapdyrsyňyz | okumuşsunuz | gelmändirsiňiz | gelmemişsiniz | okamandyrsyňyz | okumamışsınız |
gelipdirler | gelmişler | okapdyrlar | okumuşlar | gelmändirler | gelmemişler | okamandyrlar | okumamışlar |
[değiştir] Dış Kaynaklar
|
|
---|---|
Ogur | Bulgar† · Çuvaşça · Hunca† · Hazarca† · Türk Avar† |
Uygur | Eski Türkçe† · Ainice² · Çağatayca† · İli Turki · Lop · Uygurca · Özbekçe |
Kıpçak | Altayca · Baraba dili · Başkurtça · Kırım Tatarcası¹ · Kumanca† · Karaçay-Balkarca · Karayca · Karakalpakça · Kazakça · Kıpçakça† · Kırımçakça · Kumukça · Kırgızgca · Nogayca · Eski Tatarca† · Tatarca · Urumca¹ |
Oğuz | Afşarca · Azerice · Kırım Tatarcası¹ · Gagavuzca · Balkan Gagavuzcası · Horasan Türkçesi · Osmanlıca · Peçenekçe† · Kaşgayca · Salarca · Türkiye Türkçesi · Türkmence · Urumca¹ |
Argu | Halaçça |
Sibirya | Çulımca · Dolganca · Fuyü Gırgıs dili · Hakasça · Şorca · Tofaca · Tuvaca · Batı Yugurca · Yakutça |
Notlar: ¹İki tane öbekte bulunan diller, ²Mixed language, †Ölü diller |