Życie i przygody Remusa
Z Wikipedii
Życie i przygody Remusa (oryg.: Żëcé i przigodë Remusa) - epopeja kaszubska; powieść uznana przez znawców tematu za najwybitniejsze dzieło literatury kaszubskiej.
Przykład nie sztuki ludowej, ale literatury wysokiej. Powieść napisana przez Aleksandra Majkowskiego - kaszubskiego społecznika, lekarza i literata - i uważana przezeń (a także przez jego biografów) za dzieło życia. Opublikowana w literackiej kaszubszczyźnie w 1938 r.; na literacką polszczyznę przetłumaczona w latach 60. przez Lecha Bądkowskiego. Powieść doczekała się również tłumaczenia na języki: francuski, niemiecki i angielski.
Ukazuje Kaszuby jako krainę magiczną, wręcz mityczną, widzianą oczyma narratora-outsidera. Sposób budowania opowieści sprawia, iż czytelnik do końca nie wie, co z niezwykłych przeżyć Remusa jest jego subiektywnyną interpretacją, a co - autentycznym spotkaniem ze światem duchów. Rzecz dzieje się pod koniec XIX w., w czasach zaboru pruskiego.
Utwór składa się z trzech części, poprzedzonych swoistą inwokacją: przedstawieniem tytułowego Remusa uważanego przez gawiedź za szaleńca. Już tu zauważyć można, iż nie jest to powieść realistyczna.
W części pierwszej (Na Pustkowiu) wchodzimy w magiczny świat widziany oczyma nadwrażliwego dziecka. Remus już jako mały chłopiec (tajemniczy sierota przygarnięty do majątku na odludziu) odróżnia się zarówno od gospodarzy, jak i od reszty służby: z wielkim przejęciem chłonie ludowe baśnie i legendy, widzi rzeczy niezauważalne dla innych, marzy o odczarowaniu zaklętego zamku i uwolnieniu uwięzionej królewny. Jako młodzieniec natomiast - spotyka umierającego dziedzica (dawnego powstańca), który opowiada mu o historii Kaszub oraz o odwiecznej walce świetlistego Ormuzda z mrocznym Arymanem. Remus postanawia pójść w ślady swego rozmówcy, zostać "skrą Ormuzdową" - i opuszcza Pustkowie
W części drugiej (Na swobodzie i w niewoli) dorosły Remus wędruje po całych Kaszubach w poszukiwaniu ludzi, którzy nie stracili godności i dumy pod pruskim panowaniem. Spotyka też trzy zniechęcające go do działania upiory (o imionach Strach, Trud i Niewarto) oraz swego największego przeciwnika - Arymana, przez Kaszubów zwanego Smętkiem (ucieleśniającego się pod dwiema postaciami: cynicznego adwokata nazwiskiem Czernik i demonicznego artysty-malarza). W jego wędrówkach towarzyszy mu poczciwy muzykant zwany Trąbą. W tej części powieści Remus przemierza całe Kaszuby - od oliwskiej katedry po ziemię Słowińców.
W części trzeciej (Smętk) rycerz-Remus stacza walkę ze złym duchem Kaszub. Wcześniej dowiaduje się od "szalonej" Julki (ni to wiedźmy, ni to czarownicy), iż jest on w rzeczywistości reinkarnacją dawnego rycerza Witosława, pokonanego zdradziecko przez jedno z wcześniejszych wcieleń Smętka (sama Julka też już raz, przed wiekami, przegrała ze zdradzieckim Arymanem). Sojusznikiem Remusa w jego walce okazuje się też inny szlachcic-buntownik ukrywający się przed Prusakami w rozległej krainie kaszubskich jezior. Jednak po śmierci Trąby i aresztowaniu Króla Jeziora - Remus i Julka sami muszą rzucić wyzwanie potężnemu demonowi...
Wyraźnie widać, iż postać Smętka-Arymana autor Remusa wywiódł z historiozoficznej koncepcji stworzonej przez Stefana Żeromskiego w jego Wietrze od morza (1924 r.).
Nie można nie zauważyć również pewnych wad konstrukcyjnych powieści Majkowskiego; należą do nich: swoisty archaizm, nadmierna egzaltacja, czarno-białe widzenie świata, uproszczenia psychologiczne; jednak nie wydają się one rażące w odbiorze całości (konwencja i styl utworu w pewnym stopniu je usprawiedliwiają).
Powieść Aleksadra Majkowskiego (w oryginale i w przekładzie) była kilkakrotnie wznawiana zarówno w PRL, jak i w III RP; doczekała się w latach 80. adaptacji dla Teatru Telewizji (tylko część pierwsza) oraz niedawnego (2004 r.) spektaklu ulicznego w wykonaniu Teatru Snów.
