Afsluitdijk
Z Wikipedii
Afsluitdijk [ạfslöitdeik] (pol. tama zamykająca), tama w Holandii, zbudowana w latach 1927-1932 na morskiej zatoce Zuiderzee. Oddziela słodkowodny zbiornik IJsselmeer od Morza Północnego. Tama rozciąga się od miasta Den Oever w prowincji Holandia Północna do miejscowości Zurich we Fryzji. Ma 32 kilometry długości, 90 metrów szerokości i 7,25 metra wysokości. Budowa tamy pozwoliła na stopniowe osuszanie dawnej zatoki, co prowadziło do powstawania żyznych polderów i tym samym do powiększania się powierzchni kraju.
Na tamie przebiega holenderska autostrada A7/E22 Amsterdam - Groningen.
.png/250px-Satellite_image_of_Afsluitdijk,_Netherlands_(5.19E_53.02N).png)
Spis treści |
[edytuj] Pierwsze plany zamknięcia Zuiderzee
W 1667 pojawił się pomysł, aby zamknąć zatokę Zuiderzee i osuszyć teren. Technologia, która była dostępna w XVII w. nie pozwoliła jednak na zrealizowanie tego planu, więc budowę tamy odłożono w czasie. Powrót do tego projektu miał miejsce pod koniec XIX w., kiedy do osuszania terenów chciano wykorzystać pompę parową. W 1891 inżynier Cornelis Lely (1854-1929) wysunął propozycję zbudowania tamy zamykającej Zuiderzee, a do przyspieszenia realizacji tego planu przyczyniła się wielka powódź, która nawiedziła Holandię w styczniu 1916.
[edytuj] Budowa tamy
W pierwszym etapie prac stworzono w latach 1920-1924 próbną, 2,5 kilometrową tamę o nazwie Amsteldiepdijk, która łączyła wyspę Wieringen z Holandią Północną. Prace nad Afsluitdijk rozpoczęły się w styczniu 1927 i trwały do maja 1932. Tama, której budowa odbywała się jednocześnie w trzech miejscach, była budowana z piasku i gliny morenowej, wydobywanej z dna Zuiderzee. Oprócz samej tamy stworzono dwie sztuczne wyspy: Kornwerderzand i Breezand. Podstawa tamy została wzmocniona gigantycznymi blokami bazaltowymi, transportowanymi drogą morską ze Szwecji oraz matami z drewna wierzbowego. 28 maja 1932, w obecności królowej Wilhelminy, ostatnia przerwa w tamie została zamknięta, wskutek czego dawna zatoka Morza Północnego Zuiderzee przestała istnieć a powstał słodkowodny zbiornik IJsselmeer.
Na obu końcach tamy zbudowano dwa kompleksy śluz wodnych. W Den Oever jest 15 śluz, a na Kornwerderzand jest 10 śluz. Pozwalają one na odprowadzanie wody z IJsselmeer, gdy poziom zbiornika się podnosi. Dzieje się tak wskutek napływania wody z rzek, gł. z IJssel oraz nadmiaru wody z polderów.
Szacuje się, że do budowy tamy zużyto 23 miliony m3 piasku i 13, 5 miliona m3 gliny, a zatrudnienie znalazło od 4000-5000 robotników, co w czasach Wielkiego Kryzysu zmniejszyło bezrobocie w tamtym regionie.
[edytuj] Następstwa budowy
Po zakończeniu prac nad tamą początkowo zamierzano osuszyć cały obszar odgrodzony przez Afsluitdijk. Do końca lat 60. stworzono trzy poldery:
- Noordoostpolder (1942) - pow. 48 tys. ha
- Oostelijk Flevoland (1957) - pow. 54 tys. ha
- Zuidelijk Flevoland (1968) - pow. 44 tys. ha
Ponadto w 1976 ukończono budowę drugiej tamy o nazwie Houtribdijk (ob. Markerwaarddijk), która połączyła miasto Enkhuizen w Holandii Północnej z Lelystad w prowincji Flevoland. Dzięki budowie tej tamy powstało jezioro Markermeer, które stanowi dawną południową część zbiornika IJsselmeer. Po kilku latach rząd holenderski zrezygnował z ostatecznego osuszania Markermeer.
