Aleksandreida

Z Wikipedii

Aleksandreida (Romans o Aleksandrze) to zachowane w różnych, wielojęzycznych redakcjach zbiory legend poświęconych postaci Aleksandra Wielkiego.

Spis treści 1 Wersje językowe 2 Charakterystyka 3 Wydania przekładów i literatura 4 Linki zewnętrzne 5 Przypisy

[edytuj] Wersje językowe

Pierwsza wersja Romansu powstała prawdopodobnie w Aleksandrii w epoce hellenistycznej, choć najwcześniejsze zachowane redakcje pochodzą z późnej starożytności. Autorstwo Romansu przypisywano w starożytności Kallistenesowi, nadwornemu historykowi Aleksandra Wielkiego, choć fakt, że w Romansie znajduje się scena śmierci Aleksandra dowodzi, że jest to niemożliwe (Kallistenes zmarł przed Aleksandrem). Anonimowego autora Romansu często nadal nazywa się pseudo-Kallistenesem.

Dzieło zachowane jest do dzisiaj w kilkunastu redakcjach (ich rozpiętość czasowa waha się między IV a XVI w) greckich, łacińskich, armeńskich i syryjskich, a także w większości wernakularnych języków europejskich. Od IX wieku utwór był kilkakrotnie przekładany na łacinę; największe jednak zainteresowanie wzbudziło tłumaczenie archiprezbitera Leona z Neapolu (ok. X/XI wiek) pt. Historia Alexandri Magni regis Macedonie de preliis. Zostało wydrukowane w 1473. W Polsce utwór znany od XIII wieku, zaś po raz pierwszy przetłumaczony został w 1510 przez Leonarda z Bończy. W druku pojawił się dopiero w 1920 pod tytułem Historia Aleksandra Wielkiego króla Macedońskiego o walkach (tom 9. "Prac filozoficznych").

[edytuj] Charakterystyka

Romans o Aleksandrze, choć ma rzekomo być dziełem historyka Kallistenesa, nie ma charakteru dzieła historycznego. Zawiera w dużej części materiał legendarny, opisując spotkania Aleksandra z mitycznymi bestiami i postaciami (Talestris, królowa Amazonek, podróże do baśniowych krain (ziemia wiecznej ciemności, zejście na dno oceanu) i cudowne czyny i wydarzenia (poczęcie Aleksandra przy pomocy magii przez faraona Nektanebona, budowa przez króla Wrót Aleksandra, za którymi zamknięto rasy potworów). Duże znaczenie mają wszelkiego rodzaju proroctwa i wróżby.

Tekst Romansu jest niejednorodny gatunkowo: obok partii typowo narracyjnych zawiera elementy epistolograficzne (listy Aleksandra do matki Olimpias, listy do Arystotelesa. Ważnym składnikiem dzieła są ekskursy o charakterze etnograficznym (w starożytnym znaczeniu tego słowa) - opisy ziem i ludów odwiedzonych przez Aleksandra i jego żołnierzy.

Wartość historyczna Romansu jest niewielka, choć np. opisy wyprawy perskiej uważane są przez uczonych za oparte na faktach. Rola Romansu w dziejach kultury europejskiej związana jest przede wszystkim z jego wpływem na rozwój literatur narodowych; wpływy Romansu widać choćby w całym gatunku romansu rycerskiego; (por. poczęcie Aleksandra i poczęcie króla Artura). Motywy przejęte z Romansu pojawiają się powszechnie w literaturze i kulturze europejskiej. To właśnie ten tekst utrwalił legendarny obraz Aleksandra Wielkiego jako idealnego władcy, wzoru dobrego króla. W Romansie bardzo często pojawiają się niekonsekwencje historyczne i anachronizmy (np. Aleksander w orientalnych wersjach jest wzorowym muzułmaninem, w europejskich bogobojnym wyznawcą chrześcijaństwa). Przekaz tradycji Romansu w kulturze Europy i Orientu jest znakomitym przykładem tendencji synkretycznych i przenikania się rozmaitych kultur. Podsumowując kulturowe znaczenie i charakter Romansu, jeden z najwybitniejszych znawców tematu, R. Stoneman, napisał: "Najlepszą współczesną analogią wydaje się nie literatura, a film. Romans o Aleksandrze to Ewangelia wg Aleksandra sfilmowana przez Cecile'a B. DeMille'a". ^[1].

[edytuj] Wydania przekładów i literatura

• Boyle, J. A., "The Alexander Romance In The East And West", Bulletin Of The John Rylands University Library Of Manchester, 1977, Volume 60, s. 19-20.
• Budge, E. A. W., The History Of Alexander The Great Being The Syriac Version Of The Pseudo-Callisthenes, Cambridge University Press, 1889.
• Cary, G., The Medieval Alexander, Cambridge, 1956
• Gero, S., "The Legend Of Alexander The Great In The Christian Orient", Bulletin Of The John Rylands University Library Of Manchester, 1993, Volume 75.
• Gosman, Martin, "Le roman de toute chevalerie et le public visé: la légende au service de la royauté". In Neophilologus 72, 1988, s. 335-343.
• Gosman, Martin, "Le roman d'Alexandre et les "juvenes": une approche socio-historique". In Neophilologus 66, 1982, s. 328-339.
• Gosman, Martin, La légende d'Alexandre le Grand dans la littérature française du douzième siècle. Rodopi, 1997. ISBN 90-420-0213-1.
• Harf-Lancner, Laurence (przekł. i komentarz), Armstrong and al. (wydawcy) (1994). Le roman d'Alexandre, Livre de poche. ISBN 2-253-06655-9.
• Krystyna Secomska: Legenda Aleksandra Wielkiego w "Pantheonie" sandomierskim z 1335 roku. Wrocław 1977.
• Southgate, Minoo (przekł.), Iskandarnamah : a Persian medieval Alexander-romance. New York: Columbia Univ. Press, 1978. ISBN 0-231-04416-X.
• Stoneman, Richard (przekł. i wydanie), The Greek Alexander Romance. New York: Penguin 1991, ISBN 0-14-044560-9.
• Wolohojian, A. H., The Romance of Alexander the Great by Pseudo-Callisthenes (przekład wersji armeńskiej ), Columbia University Press, 1969.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• The Medieval Alexander Project at the University of Rochester (en)
• Wiki Classical Dictionary (en)

Przypisy

To jest tylko zalążek artykułu związanego z literaturą. Jeśli możesz, rozbuduj go.