Bóstwa telluryczne
Z Wikipedii
Bóstwa telluryczne - bóstwa przyrody nieożywionej, władające sferą ziemską (w odróżnieniu od bóstw niebieskich, uranicznych). W wierzeniach są równie potężne i powszechne, co bóstwa uraniczne.
Wyróżnia się trzy typy bóstw tellurycznych:
1. bóstwa Ziemi jako całości; ważniejsze spośród nich:
2. bóstwa poszczególnych form ukształtowania powierzchni Ziemi:
- A. najważniejsza i najliczniejsza grupa w tej kategorii to bóstwa akwaryczne - bóstwa wód: rzek, mórz itp., przykłady:
- Woda w wierzeniach to symbol całokształtu możliwości, macierzy, podstawa każdego zjawiska kosmicznego, symbol pierwotnej substancji, z której biorą początek wszelkie formy i do której powracają. Jako taka często pojawia się w mitach kosmogenicznych obok Ziemi i nieba; ściśle łączy się także z kultami lunarnymi.
- B. do tej grupy należą także bóstwa gór i dolin; np.: Himawant - indyjska personifikacja Himalajów
- C. oraz bóstwa roślinności związane przede wszystkim z kultem drzew, a także lasami, polami, nieużytkami.
3. bóstwa chtoniczne - bóstwa świata podziemnego, zsyłające śmierć i odpowiedzialne za płodność ziemi.
Bóstwa telluryczne były już czczone przez ludy prehistoryczne i wczesnohistoryczne (obok bóstw uranicznych). W najstarszych mitach Ziemia występuje obok nieba jako siła twórcza - stanowi podłoże, z którego wyłania się życie (kosmogoniczny związek pierwotnej, boskiej pary niebo-ziemia, powszechny w wierzeniach różnych ludów). Ziemia staje się obiektem kultu jako matka wszechrzeczy, żywicielka, stąd jako pierwiastek rodzący wszelkie życie nabiera cech macierzyńskich i ściśle wiąże się z kultem bogini Matki-Ziemi (męskie bóstwa Ziemi stanowią rzadki wyjątek). Ponadto jako "podłoże macierzyste", ocalające, zachowujące, stanowi stały punkt odniesienia dla człowieka.
W toku rozwoju wierzeń (i rolnictwa) archaiczne bóstwa telluryczne ustępują bóstwom agrarnym - pojawia się postać wielkiej bogini, matki, rodzącej i cierpiącej, opiekunki roślinności, pani urodzaju. W wierzeniach wyraźnie rysuje się nierozerwalny związek narodzin i śmierci. Klarownym przykładem tego zjawiska może być ustąpienie kultu Gai na rzecz kultu Demeter.
Zobacz też: mitologia, przegląd zagadnień z zakresu religii.
