Brama Lubelska w Zamościu
Z Wikipedii
Brama Lubelska w Zamościu – jedna z dawnych bram Zamościa, ważny element zamojskiej twierdzy.
Znajdują się tu jednak dwie bramy lubelskie: stara i nowa, związane z budową miasta pod koniec XVI wieku oraz jego modernizacją w okresie rozbiorów Polski.
Obie położone są przy północnej linii dawnych murów miasta.
[edytuj] Stara Brama Lubelska
Położoną na rogu ulic Akademickiej i Królowej Jadwigi, między dawnymi bastionami IV i V, pierwszą Bramę Lubelską, zwaną także Janowicką, zbudowano pod koniec XVI wieku (1582-85), kiedy intensywnie rozbudowywany był Zamość. W roku 1588 Jan Zamoyski, założyciel miasta, przeprowadził przez tę bramę jeńca z bitwy pod Byczyną, a mianowicie austriackiego arcyksięcia Maksymiliana, który pretendował do polskiego tronu. Niedługo po tym wydarzeniu, najprawdopodobniej na początku wieku XVII została zamurowana z rozkazu hetmana Zamoyskiego, nie tyle na pamiątkę wprowadzenia jeńca, ale także w celu wzmocnienia ówczesnej twierdzy, w związku z czym do wyjazdu na północ od miasta służyła położona przy południowej linii zamojskiej twierdzy Brama Szczebrzeska. Możliwe było tu jedynie przejście dla pieszych zwane Furtą Janowicką, do czasu jej ponownego otwarcia pod koniec wieku XVIII, w roku 1790, po którym wybudowany został dodatkowo drewniany most. Przejście przez tę bramę nie było jednak dostępne zbyt długo, albowiem podczas modernizacji twierdzy pod kierownictwem J. Mallet-Malletskiego, została ostatecznie zamurowana w latach 20. XIX wieku. Potem było to dodatkowo miejsce przetrzymywania więźniów. Częściowo zburzona po likwidacji twierdzy w roku 1866, jednak dzięki rekonstrukcji w II poł. XX wieku można nadal podziwiać najstarszą zamojska bramę, z zachowanymi fragmentami kurtyn z wąskimi oknami od północy.
Wyróżnia się ona ponadto płaskorzeźbami po stronie północnej, przedstawiającymi m.in. personifikację patronki bramy, "Polonii", poniżej kartusz z herbem Zamoyskich, oraz napisami inskrypcyjnymi w języku łacińskim, skierowanymi do ”Matki Polski”.
Mieścił się tu klub i pub "Stara Brama", w którym odbywały się również koncerty grup rockowych.
Tuż przy wschodnim boku tej bramy znajduje się pomnik Dzieci Zamojszczyzny, natomiast nieco dalej na północ, na terenie parku miejskiego, stoi jedyny zachowany kojec.
[edytuj] Nowa Brama Lubelska
Po zamurowaniu starej Bramy Lubelskiej zbudowano nową (1821-22), położoną bardziej na wschód (ul. W. Łukasińskiego), pomiędzy bastionami V i VI. Od strony południowej znajdują się w niej 3 wejścia w formie arkad: główne pośrodku z przejściem na drugą stronę bramy, przez które przeprowadzony był przejazd oraz dwie boczne arkady, mniejsze, jakie stanowiły wejścia do tutejszych pomieszczeń fortecznych. Niewielkie ozdoby z płaskorzeźbami gałęzi dębowych znajdują się po północnej stronie bramy.
Po 1866 roku brama ta ocalała; w latach 80. XX wieku przywrócono drewniany most na północ od bramy, nad dawną fosą (tzw. "kaczymi dołami") i fragmentami jednego z kojców. Po obu bokach bramy zachowane są także krótkie odcinki murów (kurtyny) z małymi oknami od strony północnej.
Po II wojnie światowej mieścił się tu dworzec autobusowy, a do niedawna niewielki bar gastronomiczny.
Obecnie obie bramy podlegają remontowi w ramach miejskiego projektu renowacji, obejmującego zespół fortyfikacji Starego Miasta.
[edytuj] Bibliografia
- J. Kowalczyk, Zamość. Przewodnik, Zamość, Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, 1995;
