Cesarz (reportaż)

Z Wikipedii

Cesarz (1978), reportaż Ryszarda Kapuścińskiego o Etiopii po obaleniu monarchii, przechodzącej w wyniku rewolucji gwałtowne przemiany.

Pisarz nie ukazuje jednak bohaterów nowego reżimu, którzy uwolnili kraj z pęt anachronicznej i przestępczej monarchii. Zamiast tego przedstawia relacje byłych członków dworskiej kamaryli, należących do cesarskiej świty. Zamiast efektownego i zapewne łatwo poruszającego wyobraźnię opisu poniżeń, jakich doznawał naród pod rządami cesarza, pisarz rekonstruuje obraz systemu i to oczyma ludzi pałacu. Ich beznamiętne relacje, naszpikowane pozornie nieważnymi szczegółami, składają się na wizerunek obalonego reżimu, będąc zarazem dowodami rzeczowymi, świadczącymi o jego zbrodniczości.

Reportaż stał się świadectwem przeszłości, a także zjadliwą satyrą (o groteskowym odcieniu) na system. I to nie tylko na system obowiązujący w cesarstwie Hajle Sellasje, ale w każdym kraju, kierującym się podobnymi zasadami ustrojowymi.

Kapuściński przedstawia mimochodem model reżimu autorytarnego, którego przykładem jest etiopski dwór i panujące na nim zasady nieczytelności kompetencji, niejawności decyzji, osobistego nadzoru Władcy i jego boskiej nieomylności. Nie bez powodu upatrywano w "Cesarzu" pamfletu na totalitaryzm, a także odnajdywano w książce obraz stosunków w krajach tzw. realnego socjalizmu. Kapuścińskiemu udało się bowiem uchwycić wewnętrzną logikę totalizmu, unikając zarazem bezpośrednich ocen, które pozostawił czytelnikowi.