Chowańscy

Z Wikipedii

Chowańscy - rodzina książęca i bojarska, będąca gałęzią Giedyminowiczów. Drugim synem wielkiego księcia litewskiego Giedymina (zm.1341) był Narymunt (żyjący w latach 1277-1348) książę na Pińsku i Mozyrzu. Synem Narymunta był Aleksander książę podolski (zm. 1386). Syn Aleksandra a prawnuk Giedymina to Patrikiej, który przybył w 1408 r. do Moskwy aby zaciągnąć się na służbę wielkiego księcia Wasyla I, który przekazuje Patrikiejowi wotczinę (w lenno) księstewko Zwienigorodzkie. Synowie i wnuki Patrikieja noszą na Rusi nazwisko Patrikiejewych. Natomiast najstarszy z wnuków - Wasyl Fiodorowicz Patrikiejewy otrzymuje posiadłości nad rzeką Chowań (lewy dopływ rzeki Klaźmy, na płn.-wsch. od Moskwy, do dzisiaj istnieje tam miejscowość Hovanskoje[1] przy drodze z Moskwy do Rostowa). Wasyl Fiodorowicz Patrikiejewy jest pierwszym w historii kniaziem Chowańskim i protoplastą wszystkich noszących to nazwisko. Chowańscy będąc bojarami i okolniczymi a także carskimi wojewodami, byli jedną z najbardziej znaczących rodzin w historii Rusi i Rosji od XV do XVIII wieku. Księżna Eufrozyna Chowańska była żoną carskiego stryja - Andrzeja księcia Starickiego, ale z rozkazu Iwana IV Groźnego została utopiona w rzece Szeksna w dniu 20.10.1569 r. Książę Andrzej Chowański był wojewodą Astrachania (1615-1620), Niżnego Nowogrodu (1620-1628) i Tobolska (od 1628 aż do swojej śmierci w 1639 r.). Jego syn Iwan Chowański zwany "Tararuj" (pleciuga) był stolnikiem carskim, służył za czterech Romanowów (od Michała I, poprzez Aleksego, Fiodora III aż po Zofię). Po pokonaniu tatarów krymskich w 1650 r. został wojewodą Tuły, w latach 1651-1656 był wojewodą Wiaźmy, od 1657 r. był wojewodą w Pskowie. Brał udział w wojnie rosyjsko-szwedzkiej w 1657 r., podczas której pokonał pod Gdowem szwedzkiego marszałka Magnusa de Lagardie. W 1659 r. kniaź Iwan Chowański walczył z Polakami. W okolicy miasteczka Druj rozbił niewielki oddział Wołowicza a w 1660 r. zajął Brześć nad Bugiem. W tym samym roku doznał klęski w pobliżu Lachowicz (nad rzeką Basią) z rąk hetmanów Sapiehy i Czarnieckiego. W 1661 r. wziął do niewoli płk.Lisowskiego, jednak niedługo po tym płk.Żeromski unicestwił 20-tysięczną armię Tararuja. Za tą nieudolność Chowański został odwołany z Pskowa do jamskiego prikazu. W 1666 r. widzimy go jako wojewodę w Nowogrodzie Wielkim, gdzie zlikwidował większość zastanych swobód miejskich (wybieralny sąd, wolność handlu i bezkoncesyjną sprzedaż importowanego wina do innych miast Rosji). W 1678 r. w przeddzień wojny z Turcją, Chowańskiego posłano do obrony południowej granicy przed Tatarami. W 1680 r. wrócił się do Moskwy, gdzie jego aspiracją stało się podnieść jak najwyżej znaczenie własnego rodu. W Moskwie natrafił na konflikt pomiędzy Naryszkinami a Miłosławskimi. Wyczuł okazję dla siebie. Podczas pierwszego buntu strzelców stanął po stronie carewny Zofii i Miłosławskich. Został za to mianowany dowódcą strzelców. Po ogłoszeniu Iwana V i Piotra I carami w dniu 23 maja 1682 r. książę Iwan Chowański "Tararuj" zaczął zbliżać się do raskolników, aby zagrać rolę rozjemcy między nimi a rządem kremlowskim. Będąc pewnym swojej siły, która opierała się na staroobrzędowcach i pułkach strzeleckich, zaczął myśleć o zdobyciu dla siebie Czapki Monomacha. Dla Romanowów (Zofii, Iwana i Piotra) stwarzało to śmiertelne niebezpieczeństwo. Zofia zareagowała szybko, gromadząc przy swoim boku przychylnych bojarów i wojewodów. Tararuja schwytano razem z synem Andriejem Iwanowiczem Chowańskim (będącym wówczas naczelnikiem prikazu sądowego) i przytroczonych do koni obu przywieziono przed oblicze regentki. W dniu 17 września 1682 r. ojciec ze synem zostali straceni na rozkaz Zofii. "Chowańszczyzna" została pokonana. W XVIII i XIX wieku widzimy kolejnych przedstawicieli rodu na frontach wojen prowadzonych przez Rosję (północnej, siedmioletniej, czy też napoleońskich). Aleksander Nikołajewicz Chowański (1771-1857) zarządzał od 1818 r. wszystkimi oddziałami Państowego Banku Asygnacyjnego. Był też senatorem. Jego brat Nikołaj Nikołajewicz Chowański (1777-1837) był od 1836 senatorem, generałem a także przez 10 lat gubernatorem Smoleńska, Witebska i Mohylewa.