Dziesięć czynników życia

Z Wikipedii

Dziesięć czynników życia (chin. shirushi ( ) | kor. Sibyǒsi ( ) | jap. Jūnyoze ( ) | wiet. Thâp nhu' thi) - jedna z podstawowych nauk chińskiej szkoły buddyjskiej tiantai.

Znane są także jako Dziesięć zasadniczych jakości lub Dziesięć aspektów takości. Znaleźć je można w Sutrze Lotosu w rozdziale II zatytułowanym Fangbian (skt Upayakauśalya) - odpowiednie, zręczne metody lub środki.

• 1. Wygląd zewnętrzny [dosłownie forma, kształt, wygląd; skt lakṣana ( ), chin. xiang ( ) lub w połączeniu z takością ru -xiangru ( )]. Teksty szkoły tiantai stwierdzają, że określenie to odnosi się do tego, co jest zewnętrznie ujawnione, czyli mogące być postrzeżone przez obserwatora, a więc: forma, kolor, kształt itp.; materialna i fizyczna strona naszego życia.
• 2. Natura. [także jako jakość; skt tatha ( ), svabhāva ( ); chin. xing ( ) lub xingru ( )]. Pisma tiantai określają naturę jako odnoszącą się do tego, co wewnętrzne. Chodzi tu o wrodzone predyspozycje czy jakości, które nie mogą być postrzeżone z zewnątrz. W terminach ludzkiego istnienia oznacza to duchowe aspekty, takie jak umysł i świadomość. Natura oznacza niezmienną wewnętrzną skłonność. Na przykład piekielna natura piekła nigdy nie zmienia się, lecz jest zawsze wrodzona w ludzkie życie.
• 3. Istota. [także jako ciało, organizm; skt ( ); chin. tai ( ) lub tairu ( )]. Oznacza podstawę lub zasadę życia, która wspiera i integruje zewnętrzny wygląd i wewnętrzną naturę.

Te trzy czynniki wyjaśniają wszelkie byty i zjawiska ze statystycznego punktu widzenia. Sześć następnych czynników wyjaśnia dynamiczne działania i funkcje życia. Trzy pierwsze czynniki zawierają zasadniczą rzeczywistość życia, która wspiera te działania.

• 4. Moc. [Skt bala ( ); chin. li ( ) lub liru ( )]. Zdolność do działania , wewnętrzna energia lub siła do do wykonywania czegoś.
• 5. Działanie. [także jako aktywność, funkcjonowanie, robienie, tworzenie, budowanie, wpływ; skt vedanā ( ); chin. zuo ( ) lub zuoru ( )]. Chodzi tu o działanie czy ruch, tworzony wtedy, gdy ożywiana jest potencjalna energia (moc).
• 6. Wewnętrzna przyczyna. [także pierwotna przyczyna, karma; skt hetu ( ); chin. yin ( ) lub yinru ( )].
• 7. Uwarunkowania. [także jako przyczyna środowiskowa, zewnętrzna przyczyna; skt pratyaya ( ); chin. yuan ( )lub yuanru ( )]. Wszystko to, co pozwala przejawiać się karmie. jest to pomocnicza przyczyna, która pomaga karmie tworzyć skutek.
• 8. Utajony skutek. [także skutek, odpłata, karmiczna spłata, owoc; skt phalā ( ); chin. guo ( ) lub guoru ( )]. Skutek tworzony w naszym życiu, gdy wewnętrzna lub bezpośrednia przyczyna zostaje ożywiona przez związek z pomocniczą przyczyną.
• 9. Skutek wyjawiony. [także jako nagroda, karmiczna zapłata, zwrot; skt ( ); chin. bao ( ) lub baore ( )]. Konkretny, postrzegalny skutek, który powstaje po jakimś czasie jako konsekwencja działania wewnętrznej przyczyny i utajonego skutku.
• 10. Zgodność. [także jako nierozdzielność, konieczność tych wszystkich czynników, ostateczna tożsamość początku i końca; skt ( ); chin. Benmojiu jingdeng ( ) ].

Ten ostatni czynnik ukazuje także, iż pierwsze trzy czynniki, czyli zasada (początek) i następnych sześć czynników czyli funkcja (koniec) są całkowicie nierozdzielne (początek i koniec czyli zasada wszystkich zjawisk i funkcji) czyli stanowią Jedno.

Według Sutry Lotosu tych dziesięć dharm zawiera w sobie całą rzeczywistość - skt. sarvadharma.

Bibliografia:

• Paul L. Swanson. Foundations of T'ien-t'ai Philosophy.
• The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. ISBN 0-87773-433-X