Elementy dzieła muzycznego
Z Wikipedii
Elementy dzieła muzycznego (elementy muzyczne) – porządkują one materiał dźwiękowy będący tworzywem dzieła muzycznego. W wyniku współdziałania tych elementów dzieło uzyskuje określony kształt.
Spis treści |
[edytuj] Rytmika
Rytmika to element dzieła muzycznego porządkujący materiał dźwiękowy w czasie, ustalając czas trwania dźwięków i wzajemne relacje między nimi. Z rytmiką wiąże się metrum - wyznacza ono miary czasu, porządkuje przebiegu rytmiczne za pomocą regularnie powtarzających się akcentów. Wynikiem tego jest podział utworu na takty. Rodzaje rytmiki:
- Rytmika swobodna (nie jest związana z określonym metrum)
- Rytmika ustalona: (związana z określonym metrum)
Rytmikę ustaloną możemy podzielić na:
- Rytmikę zmienną
- Rytmikę okresową
Okresowa dzieli się zaś na:
- motoryczna
- miarowa
- taneczna
- marszowa
[edytuj] Melodyka
Melodyka to element dzieła muzycznego wyznaczający następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Rodzaje melodyki:
- Wokalna:
- kantylenowa
- recytatywna
- ornamentalna
- Instrumentalna
- kantylenowa
- figuracyjna
- ornamentalna
Biorąc pod uwagę rodzaj interwałów wyróżniamy melodykę wznoszącą, opadającą, łukową, falującą, opartą na repetycji.
[edytuj] Harmonika
Harmonika to element dzieła muzycznego, który porządkuje współbrzmienia dźwięków w pionie (wertykalnie). Ze względu an rozwój historyczny muzyki wyróżniamy harmonikę:
- modalną - od IX do XVIw. Opiera się na 8 skalach kościelnych. Odgrywała wówczas mniejszą rolę, była wypadkową współbrzmiących melodii.
- funkcyjną - od XII do początków XXw. Opiera się na dwóch skalach: durowej i molowej. Na wszystkich stopniach tych skal budowane są akordy. Akordy główne to tonika, subdominanta i dominanta. Pozostałe zwane są akordami pobocznymi. Między akordami istnieją ściśle określone stosunki, spełniające również funkcje kumulowania napięć.
- sonorystyczną - XXw. Wszystkie współbrzmienia i akordy wykorzystywane są na równych prawach i traktowane jak plamy dźwiękowane. Wzajemne ich stosunki ulegają zupełnemu rozluźnieniu. Dominują dysonanse i klastery.
[edytuj] Dynamika
Dynamika to element regulujący natężenie (głośność) dźwięku. Oznaczenia dynamiczne to skróty od włoskich słów, np: p (piano - cicho), f (forte - głośno). Stopnipwe zmiany głośności określamy słowami crescendo, gdy głośniej i decrescendo (lub diminuendo) gdy ciszej. Działanie dynamiki w utworze wpływa na oddanie nastroju i podkreślenie kontrastów. Dynamikę można podzielić na:
- jednorodną
- płaszczyznową
- falującą
[edytuj] Agogika (tempo)
Agogika (tempo) to element muzyczny określający szybkość z jaką ma być wykonany utwór. Tempo można wyrażać na 3 sposoby:
- Za pomocą metronomu,
- Za pomocą słownych określeń włoskich:
- largo - bardzo wolno
- adagio - powoli
- andante - wolno
- moderato - umiarkowanie
- allegretto - szybciej niż moderato
- allegro - szybko
- presto - bardzo szybko
- prestissimo - jak najszybciej
- przez określenie jak długo ma trwać cały utwór.
Pierwszy i trzeci sposób wyznaczają tempo bezwzględnie, drugi sposób każdy odczuwa indywidualnie.
[edytuj] Kolorystyka
Kolorystyka to element dzieła muzycznego związany z barwą dźwięku. Ta sama melodia wykonana na fortepianie i zagrana przez orkiestrę za każdym razem będzie miała inne brzmienie. Kolorystyka jest nierozerwalnie związana ze środkami wykonawczymi. O zmianie barwy może decydować np. zmiana rejestru na danym instrumencie, rożne rodzaje artykulacji, różne zestawienia instrumentów itd.
[edytuj] Artykulacja
Artykulacja - element dzieła muzycznego określający sposób wydobycia dźwięku. Grając na różnych instrumentach można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje artykulacji:
- legato - łącząc dźwięki ze sobą
- staccato - odrywając dźwięki od siebie
- portato - sposób pośredni między legato a staccato
Inne sposoby wydobycia dźwięku charakterystyczne dla danych instrumentów.
- arco - gra smyczkiem
- pizzicato - szarpanie struny palcem
- col legno - uderzanie strun drzewcem smyczka
- flażolet - lekkie dotknięcie struny w odpowiednim miejscu
- con sordino - gra przy użyciu tłumika
- tremolo - szybkie powtarzanie jednego lub kilku dźwięków
- glissando - płynne przejście z jednego dźwięku na drugi
- arpeggio - niejednoczesne wykonanie akordu, charakterystyczne dla harfy.
